Кога на дневен ред се судбинските прашања, тогаш настаните добиваат историско значење, како да станува збор за симболична одлука на Севишниот. Затоа не може да се прескокне историската симболика кога Ријад, седиштето на чуварот на гробот на Мухамед, денес е домаќин на двајца од најмоќните претставници на двете глобални духовни христијански крила: САД и Русија, чиј меѓусебен конфликт, од кој се плашиме последните две години, секако може да ја уништи планетата.
Кога ќе ја поминете симболиката, останува суровата реалполитика, со одлуката на САД и Русија да не објават ништо за меѓусебните „технички“ 12-часовни разговори во Ријад на 25 март, што говори и за нивната важност и за деликатноста на содржината и договорените решенија. А главна тема е нормализирање на односот меѓу овие две водечки нуклеарни сили во услови кога се создава нов поредок и се воспоставува нов однос на силите за да функционира тој поредок со избегнување на нивниот глобален конфликт. Вреди да се потсетиме зошто воопшто се случи Ријад.
Со директното воено ангажирање на Русија во Украина против проширувањето на НАТО и неуспешниот обид да се оспори тоа со воено-политички ангажман на колективниот Запад предводен од САД, и пораз на Русија, де факто глобалната мултиполарност е потврдена. Едноставно, очигледно е дека продолжувањето на тој обид води до ирационален глобален конфликт без победник, на штета на самите актери и на планетата во целина. Во оваа смисла, Ријад е заеднички договор за нов почеток, со кој САД ги почитуваат глобалната позиција и влијанието на Русија во мултиполарниот свет. Имено, враќањето кон реалполитиката, што американскиот проф. Миршајмер („Трагедијата на политиката на големите сили“) веќе подолго време го сугерира, е резултат на верувањето на САД дека униполарниот свет сепак е мртов и дека ниту националните ниту стратегиските глобални интереси не можат да се остварат со војна што не може да се добие. Светот брзо се менува со обновувањето на традиционалните вредности, за САД старите (Русија) и раѓањето на нови ривалства (Кина, Индија со колективниот југ), како и дополнителното консумирање на главната неолиберална идеолошко-политичка платформа, забрзаното будење на државотворната и националната идентитетска свест, пред сè на мнозинството на планетарниот простор (Африка, Латинска Америка, Азија, Заливот), што до неодамна беше под доминантно влијание на развиените западни либерални демократии.
Сето тоа заедно стана основа на новиот глобален незапирлив процес на промени во кој најголемите нуклеарни сили, САД и Русија, ги нормализираат односите и воспоставуваат приоритети, зони на влијание и слично со глобално значење.
Затоа нема најава од Ријад за напредокот, но ќе има кога ќе се договорат одлуките. Така е со големите сили отсекогаш. На крајот на краиштата, ако светот сè уште беше униполарен со Русија како губитник во војната, дали воопшто ќе имаше стратегиски разговори во Ријад на главните нуклеарни сили за низа светски прашања и војните во Украина и на Блискиот Исток, во кои нивните интереси во голема мера се засегнати.
Следува неизбежното прашање: Каде сме ние? Кога станува збор за Европа, таа е затекната и неподготвена за промени. Затоа таа не е во Ријад. Преземањето на палката од Велика Британија и „старата“ Европа покажува до кој степен ЕУ е во криза на идентитетот, глобален кредибилитет, лидерство и доцнење во стратегијата за вклучување во новиот мултиполарен поредок. Така затекнатата Европа стана простор во кој се води битка меѓу два спротивставени концепта: одржување на идеолошката неолиберална и стратегиска воена опција по секоја цена, од една страна, или приспособување на промените преку сопствените идеолошки и геополитички корекции, како на вредностите така и на конкретни мерки и акции, од друга страна. За целосно разбирање на реалполитичкиот контекст, важно е да се има на ум дека идеолошките и политичките промени веќе длабоко ја зафатија планетата, вклучително и двете доминантни во Европа во однос на влијанието, суперсилите САД и Русија, од кои несомнено зависи нејзината иднина и за што токму тие разговараат во Ријад.
Парадоксално, но вистинито, независна и воено неутрална Србија е во овој момент на микроевропско ниво до одреден степен показател за карактерот и содржината на борбата меѓу овие два концепта. Имено, на фундаменталната определба за мултиполарност, мир, традиционални вредности и национална политика и интерес, на домашна сцена, со одредена надворешна поддршка од доминантната либерална и евролевица, се спротивставува ултралибералниот концепт со доминација кон внатрешниот радикализам, опцијата за војна и корекција на државните и националните интереси, меѓу другото, преку преглед на националната политика и актуелната меѓународна позиција. Затоа за Србија, Ријад има и симболично и историско значење и опсегот на тамошните договори и критериумите за вреднување на сопствените определби и место и улога во идниот мултиполарен светски поредок во нејзиниот европски дел, на кој Србија по судбина му припаѓа.
д-р Зоран Миливојевиќ
(политика.рс)
