Политики на паланката (9)
Веројатно сте виделе: паланките сè уште имаат јавни места на кои се огласува смртта. Најчесто станува збор за столбови на влез во јавни згради, дрвја во малиот центар на паланката, бандери на прометни улици и други „зборни“ и „збирни места“. На тие места луѓето застануваат и ги читаат умрениците, свежо залепените, за да видат кој се преселил на оној свет. Тоа личи на неважно нешто, но односот на паланката кон смртта кажува многу за нејзината ПОЛИТИЧКА суштина. За оние што нередовно го следат серијалот (макар и по цена да бидам здодевен) да повторам: за мене структурата на паланката е многу слична на структурата на политичката партија. Луѓето стануваат запченици од една машинерија што брани свој тесен интерес, незаинтересирана за вистината и правдата. Според функцијата, пак, меѓу паланката и партијата нема ама баш никаква разлика. И двете се насочени кон форсирање на медиокритетството и уништување на посебноста и натпросечноста. Во таа смисла, односот на политичката паланка кон гениталиите (за што пишував во минатиот број) и односот кон смртта се два спротивни, но важни индикатори: првиот е поимањето на раѓањето, а вториот е поимањето на смртта.
Во паланките, смртта е космички настан, поважен дури и од раѓањето. Тоа е така затоа што при средбата со овие огласни табли на смртта, паланчанецот станува свесен дека смртта е единствениот непријател што паланката не може да го победи. Паланката може да го исмева, клевети и порази генијот, но пред смртта – паланката е немоќна. Смртта е премногу посебна и ИНДИВИДУАЛНА за да може да биде исмеана.
Впрочем, таа е ексклузивна – се случува само еднаш во животот на секој човек. И затоа, кога паланчанецот ќе види некого на умреница, помислува, со утеха: „Виша сила. Среќа што не сум јас, тој е“. Тоа е единствениот случај во кој паланката е принудена да го положи оружјето на својата агресивна разметливост. И да побара утеха во она „па добро, човек сум, а сите луѓе се смртни“. Тоа е повторно оној паланечки, колективистички стил на воопштување, кое штити од индивидуалното. Ако умрел озборувачот Ѓорѓи, кој деноноќно стражарел врз моралноста на паланката, броејќи колку непознати мажи влегуваат ноќе во неговата зграда и на чии врати тропаат, паланката мора да го претвори Ѓорѓи во општост – умрел човек, а смртта е човечка судбина. Така, за паланката е исто дали умрел Ѓорѓи или дали умрел Моцарт. Или како што вели Константиновиќ: „Она што во колективниот стил на паланката се отфрла, кога со системот на обопштување се отфрла строгата индивидуалност… е самата смрт, за која паланчанецот само насетува дека секогаш е поединечна смрт. За паланката не умира одреден човек, туку умира човекот Х. Колку сме поблиску до конкретноста, спуштајќи се од апстракцијата кон неа, ние сме поблиску до смртта“. А паланчанецот не сака да е смртен, туку БЕСМРТЕН. И веднаш, штом ќе се соочи со смртта, кај паланчанецот се активира механизмот на РЕЛИГИОЗНОСТА: паланката не сака да верува дека некој нејзин верен поданик, целосно посветен на чување на колективниот, „племенски дух на паланката“ (Константиновиќ) – умрел и засекогаш исчезнал. Таа сака да верува дека тој е на некое друго место (како што и светот е „некаде на друго место“) и дека ТАМУ Е ПОДОБРО одошто овде. Тоа е паланечката матрица за „големиот град“, или за сјајната Европа, или за земјата на можностите – САД, како подобри места од ова овде.
Константиновиќ, во врска со „религиозноста“ на паланката, вели дека дури и религијата, како и сè друго што паланката ќе допре, се претвора во „цврсти облици на нормативност“. „Бог е, исто така, една норма, една вредност на духот на паланката како дух на она најопшто над-јас… тој е „првиот извор“, „оној што гледа сè“, „оној што знае сè“, а за КОЈ НИШТО НЕ МОЖЕ ДА СЕ ДОЗНАЕ. Тој е НАД НАС, и во таа смисла и над нашите моќи на познанието, а наше е да ја следиме и изразуваме неговата волја, а не да се обидуваме да го осознаеме, да се ПРАШУВАМЕ за него, не да ОПШТИМЕ со него“. Таквата лицемерна „религиозност“ на паланката е во директна спротивност со вистинската вера: дури и обичните верници, а не само монасите, треба токму да се прашуваат за Бога, да се обидат да го осознаат и да ОПШТАТ со него (преку молитвата). Но, како што сите вредности во паланката се лажни (генијот математичар е „ќорлето“, затоа што носи очила), така и религијата е псевдорелигија. Константиновиќ е строг во тој поглед: „Духот на паланката во сферата на религиското е дух на нормативниот бог, и тоа претежно во етичка смисла, многу помалку во сознајно-спекулативна, а најмалку во мистична смисла“. И поентира: „Во суштина, тоа е еден атеизам, и тоа атеизам со кој филозофијата на паланката потврдува дека бог за неа е само функција ставена во функција на нејзините норми“.
Сето ова што се кажа за паланечката „религиозност“ важи, буквално и за политичката, партиска религиозност. Таму „шефот“ е Бог: не е наше да го преиспитуваме, ниту да го осознаваме, ниту е во наша моќ да го познаеме и судиме за неговите постапки. Наше е да прифатиме без никакво сомнение сè што тој ќе каже и да ја исполнуваме неговата волја како да е вистина. Во прашање е најдогматскиот можен пристап кон „религиозноста“ на човекот – политичката догматика. Се бара слепа верба во човек-лидер, а не во натприродна сила, каква што е традиционалната претстава за бога во сите митологии и религии. И, ако веќе има нешто паланечко и во религијата (особено кај суеверните верници што глава сечат ако се обидете да го испитате и сознаете Бога), тогаш оваа политичка религија е НАЈПРИЗЕМНАТА можна паланечка свест.
Сличноста меѓу паланечкиот дух и духот на нашите „политички“ партии е најсилно видлива кога ќе се сфати која е крајната ДЕСТИНАЦИЈА на таа „вера“. За верниците во Бога, смртта нè води до таа дестинација, зашто за нив смртта не е крај, туку патување на друго место, поубаво од ова: „во место светло, во место цветно, во место на покој, каде што нема никаква болка, тага и воздишка“ и „каде што се упокоени праведниците“ (Од „Службата за погребение и панихида“). За политичките верници (верници во човекот-лидер), животот (а не смртта) е патување „во место светло, во место цветно“, „каде што се упокоени праведниците“ (Европската Унија, „светот“). Големо прашање е дали тоа место, кое се смета за крајна политичка дестинација на Македонија, не е целосна спротивност на тоа за што се смета, па секојдневно станува место нецветно и неправедно, трнливо и порочно: така велат нашите искуства со нашиот „прием“ во Европа. Една земна, „евроатлантска“ политичка формација, составена неретко од морални руини од политичари, критикувана за својот двоен морал веќе цел век од врвни светски интелектуалци (од еден Освалд Шпенглер до Ноам Чомски), е прогласена за „рај уште на Земјата“. А „рај уште на Земјата“ беше паролата на сите тоталитаризми, од нацизмот до комунизмот.
Заклучок: „занесувањето“ со живот небесен (како што материјалистите им се потсмеваат на верниците) воопшто не е поголема илузија од занесувањето со рај уште на Земјата, во место „непорочно и цветно“, макар се викало и ЕУ. Дури и да е Бог мртов, за тоа не знаеме: за умирањето на ЕУ дознаваме секојдневно. Нека се знае ова, за да не биде потоа, кога ќе нè примат – покојникот стигна пред капија, ама рајот е под стечај… или, во најдобар случај, under reconstruction.
