Записи во несоница
Именката Чудо, драг читателу, е најенигматичната од сите именки. Таа директно ја сугерира мистичната тајна во која престојуваат Бог и божественото. Од неа е изведена глаголската именка чудење, која е во потрага по одгатнување на загатката чудо. Имено, во таа смисла и Јасперс вели дека чудењето е изворот на филозофијата што ја открива тајната на постоењето и светот. А што да кажеме, пак, тука за поетите и поезијата. Сеедно. Човекот уште во праисторијата се чудел гледајќи го ѕвезденото небо над себе, проектирајќи ја подоцна во неолитот сопствената душа на неговата светлосна мапа. Нешто што први го направиле халдејските пастири крај Тигар и Еуфрат, со што ја скицирале интуитивно астролошката слика на својата духовна егзистенција, од што потоа се родила и астрономијата. Потсвесниот психолошки механизам на чудењето учествува и во создавањето на митовите во кои е складирана примордијалната слика на светот, сè додека во епохата на рационализмот нив не ги разјадува киселината на сомнежот во чудото. Сомнежот, кој, пак, според Бертран Расел, покрај уште и дијалогот е едно од најважните откритија во Античка Грција. Дијалогот, според него, ја постулира демократијата во антиката, а сомнежот далеку пред западниот рационализам, но сличен на него, ја испитува веродостојноста на митовите и така со методот на експериментот ја подотвoра вратата на научното мислење. Вратата што по нив широко ќе ја отвори Македонецот од Стагира Аристотел.
Чудото, се разбира, е пронајдок на примордијалниот човек, кој го пронаоѓа него во Сè, и населуваjќи го истото во Сè, со, како што вели Леви Брил, методот на „мистична партиципација“. Тоа важи за архаичниот свет, но ние веруваме дека во тоа макар и во некои шифри постои и во нашиот модерен рационален ум. Тука мислам на некои несвесни слики од реалноста, кои отпосле се јавуваат како некои шифрирани симболички претстави и аналогии што нè поврзуваат интуитивно со некој друг настан или слика без каква било рационална каузална врска. Некогаш лакот на тоа поврзување може да биде во распон и од неколку столетија, па и милениуми, а притоа изгледа како да е укинат тој временски хијатус, па и двете слики за кои станува збор се случуваат во еден истовременски паралелен миг. Јунг го дефинира тој чуден феномен со поимот синхроницитет. Лакот на еден таков синхроницитет, драг читателу, мене на еден мистичен начин ме врзува со еден настан и слика од детството на Исус, поточно со неговото прво чудо. Но тоа не е чудото на неговото претвoрање на водата во вино на Свадбата во Кана во Новиот завет како што е фиксирано тоа така во Библијата. Имено, неодамна е дешифриран еден египетски папирус од вториот век чуван во Државната и универзитетска библиотека во Хамбург-Германија, кој раскажува за тоа чудо на детето (петгодишно) Исус. Таа анегдота, пак, му се припишува на Евангелието по Тома, кое, разбирливо, како апокрифно не е вклучено во Библијата. Имено, приказната е следната: детето Исус си играло во потокот во Назарет правејќи од калта глинени врапчиња, па Јосиф го прекорил зошто го прави тоа на светиот еврејски празник Сабат. Тогаш богомладенецот им рекол на глинените врапчиња: летнете, и тие летнале. Кога го прочитав, мене силно ме возбуди тоа, бидејќи молскавично се сетив за мојата симболична претстава на врапчињата секогаш кога ги гледам како крилести апостоли на Исус. Уште повеќе што во тој возбудлив синхроницитет ЧИЈ лак врзува временски простор од два милениуми поклопувањето на двете слики е фасцинантно и со фактот дека Исус направил точно 12 глинени врапчиња, колку што е и бројот на неговите апостоли, ЧИЈА префигурација се имено тие.
Со ова сега сме во подрачјето на чудата во Библијата, драг читателу, што ги има во енормно количество, меѓу кои, секако, се најпознати и за нашиот рационален ум најнесфатливи Исусовите оживувања на мртви. „Кој има очи ќе види, кој има уши ќе чуе“ е честиот негов рефрен. Со него тој им се обраќа на оние што не веруваат во чудото. А ТОЈ исто така им бил упатен и на апостолите, кои биле колебливи, укорувајќи ги за тоа и истовремено откривајќи им го најголемото чудо на духот-верата, велејќи им дека ако ја имаат неа, макар колку едно синапово зрно ќе можат да го фрлат и ридот во море. Толку голема сила дава таа.
Така. Дојдовме до важниот контрапункт од кој се одмотува фугата на модерната картезијанска цивилизација на сомнежот, што раскрстила со Бог, а со тоа, логично, и со верата, која како што учи за тоа Исус по дефиниција не го исклучува чудото како факт и верувањето во него. Она што го дистанцира човекот на таа цивилизација од чудото се, парадоксално, имено науката и технологијата, кои со некои свои достигања ги отелотворуваат чудата од бајките, како нивна префигурација многу столетија пред нив. Сега засега во прв план тоа се модерните дигитални чуда, интернетот и вештачката интелигенција. Но човекот на западната цивилизација страда од томинскиот синдром на сомнеж во чудото, па слично како апостол Тома бара да бркне во раните на Исус за да поверува дека ТОЈ е жив и воскреснал од смртта. Па сепак постојат и големи западни научници што не го исклучуваат постоењето на чудото и тогаш кога тоа изгледа дека е невозможно да се објасни рационално надвор од сферата на физичката реалност. Така, иако на пример модерната физика, како што вели Хајзенберг, веќе се измешала со поезијата и не се разликува од неа. Посебно квантната физика што стаса од атомот до квантот, од квантот до кваркот, а од кваркот до „божјата честичка“ што реагира на мислата на набљудувачот како да е во дијалог со него. А зад неа изгледа дека стои само уште Бог.
Во контекст на вака поставената тема ќе го дадеме примерот со Тесла, кој во едно интервју замолен да даде дефиниција за струјата одговорил дека тоа најдобро ќе го стори некој електричар, а што се однесува до струјата рекол: „Таа за мене е Бог“. Со еден збор тој иако самиот е нејзин творец, знаел дека и таква, таа не може целосно рационално да се објасни, бидејќи, според него, сè е дел од Големата тајна во која стои Бог. Пример за тоа дава и Њутн, творецот на механичката теорија на универзумот и неговите строги закони на функционирање, базирани на законот на гравитацијата, иако таа строга статичка структура на космичката слика ја измести од нејзиното лежиште теоријата на релативноста на Ајнштајн и нејзиниот мобилен синкретизам на материјата, енергијата и светлината. Тука веќе има поместување кон пределот на чудото, што бил магнет и за строго, до крајни граници, логичкиот ум на Њутн, кој привлечен од него во доцните години од животот почнал да се занимава со алхемија.
Главно, пак, и пред сè со проблемот на чудото како вистина се занимавале митовите и религиските системи. Но има меѓу нив, што сега ми доаѓа на ум, еден што и покрај тоа што е религиски се клони од чудото. Тоа е деизмот во западното христијанство. Деист бил и Волтер. Тоа е религиски систем par excellence изнедрен од западното картезијанско рацио на умот. Имено, според него, Бог го создал светот со сите негови закони на функционирање, го навил и пуштил во оптек механизмот на универзумот (каков што го видел него и Њутн) и потоа исчезнал од видното поле на човековиот ум и интуиција, како што сметаат деистите. Имено, според нив, ТОЈ се повлекол во илегала оставајќи му ја на човекот природата создадена со сите строго регулирани закони од него, и тоа е сè. Тоа е последното, нема други чуда надвор од тоа.
Природата е Бог. Концептот на деизмот е привлечен за западниот картезијански волтеровски ум. А деист според својот поглед на работите бил и Спиноза, за кого исто така Бог се огледува и најфасцинантно егзистира во сликата на природата: Deus sive natura. Со таа разлика, која го дистанцира него од тврдо рационалниот Волтер, кој тој мисли дека и покрај цврстиот логички рационален механизам со КОЈ функционира природата не се исклучени во неа чудата, кои стојат надвор од нејзините строго утврдени закони. Имено, според Спиноза, во неговите метафизички фрагменти Бог не дејствува против природата (за да создаде чудо м. з.), туку над неа. А потоа додава: „Дури и најпаметните теолози се согласни во тоа дека бог не прави ништо против природата, туку дека дејствува над неа; односно, дека бог поседува голем број закони, кои тој не му ги соопштил на разумот на луѓето, а кои секако би изгледале природни кога би биле соопштени“. Да. Со еден збор, драг читателу, така по аналогија ги објаснува сјајниот филозоф и чудата што ги правел Исус, кои денес на западниот картезијански човек му изгледаат како обична празна фантазија.
Сеедно. Било како било, за нас е важно дека и самиот Исус им дава објаснение на апостолите за чудата што ги правел пред нив. За разлика од Спиноза, не порекнувајќи го, клучниот аргумент за нив ТОЈ го гледал во Верата како феномен во кој како откровение се јавува Бог. Тоа е длабоката вера, априори страшна бидејќи во неа стоиме лице в лице со Создателот, кој може да нè уништи со огнот на неговата светлина со која ни се јавува, а ние треба да ја издржиме неа. Онака како што за малку тој не му го изгорел лицето на Мојсеј, кога тој посакал на Синај да го види него, а ТОЈ му се покажал. Исус им кажал на апостолите дека верата е условот без кој е невозможен подвигот на херојот-мартир за спасение на светот. За тоа самиот дал пример. Тоа е ТОЈ страшен „скок во вера“ за КОЈ говори и радикалниот христијански филозоф Киркегард. Бестрашен скок како оној на Емпедокле ВО кратерот на Етна. Не обична ритуална, туку вистински длабока вера во која се објавува херојот, принципот на саможртвата за спасение на душата на човекот и светот.
Доволно. Со тоа дојдовме и до Верата, која ако е само колку синапово зрно може да го фрли ридот во море и која како таква, како што сугерира Исус, а следејќи го него и Киркегард, и самата има квалитет на Чудо. Така сега по ова откритие доаѓаме и до поднасловот на нашата денешна колумна, драг читателу, формулиран во драматичното прашање: дали и ние сме способни да поверуваме во Чудо по Преспа 2018? Што значи, пак, дали имаме капацитет за него и дали сме подготвени за решителен „скок во Вера“ за да поверуваме дека по нашето колективно усмртување ќе воскреснеме од смртта во живот. Однoсно во автентичен жив, а не мртовечки живот. Дали ќе поверуваме дека повторно ќе се најдеме во своето генеричко Име во кое се наоѓа Светиот Дух на воздухот и здивот што ни се одземени од оваа за нас крвничка цивилизација сега облечена во лажниот фустан на демократијата и скриена под исто така лажната маска ЕУ за да го скрие СВОЈОТ неоколонијализам во КОЈ ГИ допонижува веќе понижените и ги усмртува, како нас, оние за кои смета дека не треба повеќе да постојат на сцената на историската меморија.
Ете тоа е сега основното прашање, драг читателу, кое ја наметнува и императивната одлука за решителен скок во Вера. А тоа значи потсилување на нашиот НаГоН за постоење по долгата тортура врз нас од цивилизацијата за да го снема него. И пак прашање во прашањето: дали сме подготвени, доволно храбри, но и чесни (оти храброста и чесноста се во близначка врска) да го сториме тој скок. А мораме.
Мораме, како што го сторија тоа во сличен историски миг на наше ништење илинденците и асномците, кои како Емпедокле скокнаа во кратерот на Етна бестрашно во Вера. Тоа е не онаа рутинската обредна црковна, туку вистинската вера на битието надвор од секоја религиозна догма, удрена и со пренатален печат од Создателот во нас како животен императив. Таа не ги дели луѓето на верници и атеиски како што го прави тоа и според Берѓаев „историското христијанство“. Тоа е Вера надвор од границите на каква било конфесионална определба, вродена и автентична, според ЧИЈ принцип дејствуваат хероите. И според таквата Вера, имено, дејствуваа и Христос и апостолите. А според неа дејствуваа и македонските апостоли со знамето „Слобода или смрт“. Благодарение, пак, на нивната Вера и храброст, ние и се родивме. Затоа не треба да ги засрамиме, иако веќе го сторивме тоа. Време е за „скок во Вера“. Скок во полето на опасното, кое, како што вели и Хелдерлин, го вести спасоносното. Рацин го знаеше тоа и го направи, како и сите асномски партизани, тој скок салтомортале во Вера, отворајќи го со тоа во своите космополитски македонски визии утопистичкиот хоризонт на „Белите мугри“ и „силно светнатиот ден“ од бетовеновски химничната песна „Копачите“.
Крај. Темата на колумнава, како што гледаш, драг читателу, малку и наврапито од мистични височини ја симнавме во егзистенцијалните судбински низини на, како што би рекол Конески, „смачканото племе“. Но тоа е природната каузална врска кога станува збор за нашата проколнатничка судбина. А тој парадоксален каузалитет на Чудото како мистика и сурова егзистенцијална реалност во која доаѓа тоа е, ако подлабоко размислиме, карактеристичен и за чудата на Исус во времето на општо помрачение на светот потонат во зло, каков што е светот денес. Македонија е една од најкарактеристичните точки во кои се манифестира злото на оваа цивилизaцаја ЧИЈ мефистофелски ветер на нашата смрт дува од Запад. Колку за да повлечеме линија на разлика меѓу сè уште мистичниот дух на Азија и канибалистичкиот на Европа (онаа на КОЛОнијалистичките сили, за да нема забуна), оти тоа е потребно во светски контекст.
Ние имаме голема ментална болка од злосторствата на оваа колонизаторска и канибалистичка цивилизација и како и пред тоа и сега, како што би рекол старозаветниот пророк Исаија, своите рани ги преврзуваме и лекуваме единствено со раните на Исус. Со ништо друго. Ги лекуваме раните со рани, кои по Преспа 2018 пречникот на болката го проширија до зад бескрајот. Но има сепак, драг читателу, уште едно здраво нерасипано ткиво, апостолска супстанција во битието на овој народ на која можеме како визија за спасение да се потпреме. Тоа е обичниот народ по пазарите, по запустените македонски села и по градовите како соголен пролетаријат што дише на пензиски жабри со 5 отсто егзистенција за разлика од онаа 78 отсто на политидиотите и нивната камарила. Е, тие се способни, драг читателу, за скок во Вера, за чудо, не интелектуалците, не академиците, не политичарите. Тие се способни сега да го развеат повторно знамето „Слобода или смрт“, дополнето сега и со новата македонска илинденскоасномска парола: „Смрт на Преспанскиот договор, живот на Македонците“. Јас и ти, драг читателу, им симнуваме капа и им се придружуваме ним во очекување на чудото и „Белите мугри“ и „Силно светнатиот ден“ на Рацин. Амин!!!
