Силната активност на Ватикан во последните денови, а пред сѐ на папата Франциск, која би можела да се дефинира како „мултидимензионално отворање“ кон секуларните и духовните институции од посебен интерес за Светиот престол, може само на прв поглед да изненади
За првпат во историјата еден папа присуствуваше на самитот на Г7, давајќи му во својот говор поинаков поглед на развојот на човештвото, а пред сѐ на вештачката интелигенција, која долго време го окупира неговото внимание. Практично во исто време, за првпат за време на неговиот понтификат, Ватикан презентира документ наречен „Римски бискуп“, кој ја навестува можноста, по многу векови на многу цврста позиција и во рамките на Католичката црква и во однос на „Универзална црква“, за да се промени суштината на папскиот примат.
Градејќи единствен став кон конфликтот во Украина, кој не ја затвори вратата за дијалог со Москва, Ватикан одби да ги поддржи финалниот документ и заклучоците на таканаречената конференција за мир во Украина, одржана во Швајцарија.
Очигледно е дека Ватикан, разбирајќи ја динамиката на светските процеси од гледна точка на технолошкиот и економскиот развој и гледајќи ја опасноста од избувнување општ светски конфликт, сака да се позиционира како единствен морален авторитет што има потенцијал да ги поврзе во некое идно посредување сите понепријателски и подалечни центри на светската моќ.
Со пораките од гореспоменатиот документ „Римски бискуп“, Ватикан упатува порака пред сѐ до православието, а пред сѐ до Руската црква дека е подготвен за дијалог за ново читање на приматот во црквата, која не би ги имала власта и раководството врз целата црква, туку би се реализирала во „претседавање во љубовта“. Беше изразена подготвеноста преку дијалог да се разговара за дефинициите на првенството, пред сѐ онаа од Првиот собор, која претставуваше главна пречка за единството на црквата. Од друга страна, папата сака да го зајакне сопствениот авторитет во самата Католичка црква, по силниот моментум на главниот проект на неговиот понтификат – проектот Синодалност, во смисла на попрецизно одредување на неговата улога и приматот во процесот на децентрализацијата во рамките на нејзините структури за одлучување.
Со доаѓањето на самитот на главните лидери на Западот, папата Франциск испрати порака дека е неприкосновен морален водач на тој дел од светот, продолжувајќи ја титулата патријарх на Западот, која ја напушти нејзиниот претходник. Но, ако тој е нивниот морален водач, тој секако има морално право да им укаже на појавите на Запад што носат различни опасности.
Тој ги искористи ова доаѓање и средбите со западните лидери за да испрати порака дека развојот на човештвото не може да оди во насока што го намалува или лишува човекот, како суштество создадено според божјиот лик, од правото на слобода и достоинство.
Вештачката интелигенција е само инструмент за создавање подобри услови за живот, а не алатка што ќе го замени човековиот ментален развој како одраз на самиот Бог или ќе ја укине неговата улога да управува со светот и да се подобрува интелектуално и духовно. Тој укажа на опасноста од нејзиниот неконтролиран развој и нејзиното бегство од секаква човечка контрола, во која самиот човек ќе стане нејзина алатка и ќе биде лишен од својата основна цел да го направи добар светот што му е даден од Бога.
Најбогатите земји мора итно да го стават овој процес под контрола бидејќи, покрај сите негови неоспорни добри страни, тој веќе длабоко навлегува во приватноста, произведува лажни вести и конфликти и придонесува за отуѓување на луѓето.
Од друга страна, повикот на папата за мир, пред сѐ тој во Украина, не се заснова на истите принципи како оние што беа промовирани и на самитот на Г7 и на конференцијата во Швајцарија.
Преку овие две различни одлуки – отворање дијалог за ревизија на папскиот примат и одбивање да се гласа за концептот на мир без вклучување на Русија во дијалогот, Ватикан испраќа пораки до двата центри на моќ во Москва дека е подготвен да разговара за идната визија за христијанството, но и за светот како целина.
Како папа што доаѓа надвор од Европа, тој појасно ја гледа не само светската динамика туку и динамиката во неговата црква, каде што мнозинството е претставено од верници надвор од Европа, и на места каде што нивните права се најзагрозени, па дури и под брутални прогонства.
Додека на самитот на Г7 се бакнуваше со американскиот претседател Џозеф Бајден, главниот поборник за неограничена поддршка за Украина и конфликтот со Русија до победата на Украина, неговите претставници од мировната конференција во Украина, во Женева беа на иста страна со земјите што не сакаат да го поддржат патоказот кон мирот од кој едната страна во конфликтот – Русија – е исклучена.
Папата Франциск, патријархот на Западот, во обидот да има и да ја зачува сопствената визија за иднината на истиот Запад за чија душа сака да се грижи и да се прашува, очигледно не ги дели многу воинствените и ексклузивни позиции на неговите лидери, кои се желни да ја прошират западната политичка, економска и технолошка ексклузивност.
Со поглед што оди подалеку од тесната оптика предизвикана од тесни интереси, Ватикан сака да ги прошири опциите за својата улога во иднина, гледајќи реално дека светот се промени неповратно и дека местата на моќ и одлучување се зголемија и поместија надвор од Западот.
Следејќи ја оваа потреба да дејствува на двете нивоа на неговото присуство во светот – секуларно и духовно, тој исто така сака да го приспособи својот примат во целата црква на духот на ова време и духот на првиот милениум на заедништво на начин што би бил прифатлив за другите христијански цркви, така што тогаш би се обединило целото христијанство подобро подготвено за сите предизвици што ги носи светското политичко и воено ривалство и невиден технолошки развој.
Целата оваа фина текстура, ова суптилно дипломатско ткаење и отворање на Светиот престол во последните денови на важни форуми и низ важни документи, ќе ги даде своите плодови доколку бидат разбрани без предрасуди од оние на кои им се насочени – црквите и политичките центри на моќ надвор од Западот.
Јован Палалиќ
(Политика.рс)
