Резултатите на една широка анкета во земјите на ЕУ сугерираат дека граѓаните на Унијата се многу свесни за важноста на изборите во актуелниот геополитички контекст, при што осум од десет испитаници (81 отсто) се согласуваат дека ова го прави гласањето уште поважно! Мнозинство земји членки се согласуваат со оваа декларација
Геополитичката ситуација го прави уште поважно гласањето на европските избори
Последното истражување на парламентот на евробарометар пред јунските избори ги открива свеста и загриженоста на европските граѓани за актуелниот геополитички контекст. Испитувањето открива позитивен нагорен тренд на клучните изборни показатели, само неколку недели пред европските избори, кои ќе се одржат од 6 до 9 јуни.
Интересот за изборите, познавањето за датумот на кој тие ќе се одржат, како и веројатноста за гласање се показатели во пораст во однос на есента 2023 година, датумот на последното истражување на кое тие беа измерени. Зголемувањето е уште појасно ако ги споредиме со анкетата од пролетта 2019 година (три месеци пред претходните европски избори).
Така, 60 отсто сега велат дека се заинтересирани да гласаат во јуни (+3 процентни поени – п.п., во споредба со есента 2023 година и +11 п.п. во споредба со февруари/март 2019 година). Дури 71 отсто велат дека е веројатно дека ќе гласаат (7 спрема 10 на скала од 1 до 10), + 3 п.п. во споредба со есента 2023 година и + 10 п.п. во споредба со февруари/март 2019 година.
Резултатите сугерираат дека граѓаните на ЕУ се многу свесни за важноста на изборите во актуелниот геополитички контекст, при што осум од десет испитаници (81 отсто) се согласуваат дека ова го прави гласањето уште поважно. Мнозинство земји членки се согласуваат со оваа декларација.
Претседателката на парламентот, Роберта Мецола, коментирајќи ги резултатите од истражувањето, во соопштението за печатот рече: „Европејците се свесни за важноста на она што е во прашање на гласачките кутии, а гласањето е уште поважно во сегашниот геополитички контекст, нашите сограѓани да гласаат на следните европски избори, со цел да се зајакне европската демократија и да се обликува иднината на Европа“.
Во моментот кога завршува мандатот на актуелниот состав на Европскиот парламент, 81 отсто од граѓаните на ЕУ имаат позитивна или неутрална слика за Европскиот парламент, додека само 18 отсто се негативни. Уште повеќе, мнозинството во ЕУ (56 отсто) би сакале парламентот да игра поважна улога, додека само 28 отсто од испитаниците би го сакале спротивното, а 10 отсто би се одлучиле да ја задржи својата сегашна улога.
Претседателката Мецола во однос на ова додаде: „Парламентот и Европската Унија постигнаа невидени резултати во последните години. Се соочивме со исклучителни и тешки околности, но излеговме уште посилни и пообединети. Парламентот беше и ќе продолжи да биде гласот и бранителот на граѓаните во рамките на ЕУ“.
Европските граѓани би сакале борбата против сиромаштијата и социјалната исклученост (33 отсто), како и поддршката за јавното здравје (32 отсто) да бидат главните теми што ќе се разгледуваат во текот на изборната кампања. Поддршката на економијата и отворањето нови работни места, како и одбраната и безбедноста на ЕУ се на трето место (31 отсто). Важноста што граѓаните ја придаваат на одбраната и безбедноста на ЕУ се зголеми за време на законодавниот дом, особено во светлината на руската агресивна војна против Украина. Сега се споменува како еден од главните (или први) приоритети на изборната кампања во девет земји, вклучувајќи ги Данска (56 отсто), Финска (55 отсто) и Литванија (53 отсто).
Исто така, кога станува збор за иднината, европските граѓани ги ставаат одбраната и безбедноста (37 отсто) како врвни приоритети во зајакнувањето на позицијата на ЕУ на глобално ниво, а следуваат енергетските прашања, безбедноста на храната и земјоделството (со 30 отсто). Додека четворица од десет граѓани велат дека улогата на ЕУ станала поважна во последните години, 35 отсто сметаат дека таа останала иста, а 22 отсто сметаат дека е намалена. На национално ниво, релативно мнозинство во 15 земји веруваат дека улогата на ЕУ во светот стана поважна со текот на годините, со пропорции што достигнуваат 67 отсто во Шведска, 63 отсто во Португалија и 60 отсто во Данска. Во исто време, словенечките и чешките граѓани имаат најголема веројатност да кажат дека улогата на ЕУ станала помалку важна (32 отсто и 30 отсто соодветно).
Речиси три четвртини од граѓаните (73 отсто, + 3 п.п. во споредба со есента 2023 година) велат дека активностите на ЕУ имаат влијание врз нивниот секојдневен живот, вклучувајќи и една петтина (20 отсто) за кои имаат „многу“ влијание. Понатаму, големо мнозинство од Европејците се согласуваат дека нивната земја има корист, севкупно, од членството во ЕУ (71 отсто). Овие резултати се стабилни во споредба со есента 2023 година и продолжуваат да имаат корист од високите нивоа низ ЕУ.
Пролетниот евробарометар на Европскиот парламент 2024 година го спроведе истражувачката агенција „Веријан“ (поранешен Кантар) помеѓу 7 февруари и 3 март 2024 година во 27-те земји членки на ЕУ. Анкетата беше спроведена лице в лице и со видеоинтервјуа (ЦАВИ) користени во Чешка, Данска, Финска и во Малта. Вкупно се направени 26.411 интервјуа. Европските резултати беа пондерирани според големината на населението во секоја земја.
– Со оглед на моменталната геополитичка ситуација, повеќе од осум од десет Европејци (81 отсто) веруваат дека гласањето на европските избори станува сѐ поважно
– Шест од десет граѓани (60 отсто) се заинтересирани за европските избори од 6 до 9 јуни, 11 процентни поени повеќе отколку пред гласањето во мај 2019 година
– Впрочем, 73 отсто од граѓаните велат дека активностите на ЕУ имаат влијание врз нивниот секојдневен живот.
– Одбранбените и безбедносните прашања на ЕУ добиваат на значење во очите на граѓаните.
– Борбата против сиромаштијата и социјалната исклученост (33 отсто), како и јавното здравје (32 отсто) се главните прашања во главите на гласачите.
На европските избори се очекува победа на про-ЕУ коалицијата
Подемот на екстремната десница и колапсот на зелените и либералите нема суштински да ја сменат конфигурацијата на Европскиот парламент по изборите во јуни, покажува истражување на „Евроњуз“ и „Ипсос“. Поддршката за екстремната десница се очекува да се зголеми на следните европски избори, но проевропските партии сепак ќе имаат 63 отсто од пратеничките места, според анкетата спроведена од „Ипсос“ за „Еуроњуз“, објавена неодамна. Оваа ексклузивна анкета, на речиси 26.000 лица во земјите што претставуваат 96 отсто од населението на ЕУ, е прва од ваков вид во пресрет на историските избори закажани за јуни.
Најавените резултати нема да ја променат основната конфигурација на Европскиот парламент, каде што центристите сè уште ќе го соберат мнозинството потребно за усвојување на законодавството, покажуваат анкетите. Сепак, радикалните десничарски и евроскептичните партии би можеле да постигнат значителни придобивки, бидејќи се на врвот на анкетите во четири од шесте земји основачи на Европската Унија. Понатаму, неизвесноста за потенцијалната партиска припадност на одредени кандидати може да ја промени ситуацијата.
Со речиси 400 милиони гласачи, изборите, кои ќе се одржат од 6 до 9 јуни 2024 година за да се назначат 720 европски пратеници, ќе претставуваат едно од најголемите демократски гласања во светот. И покрај петте турбулентни години во кои Европа мораше да се справи со пандемијата на ковид-19, зголемените цени и руската инвазија на Украина, „Ипсос“ предвидува извонредно мала промена во судбината на доминантните политики на двете страни во ЕУ.
Проевропејците остануваат во мнозинство
Според истражувањето, бројот на европратеници на централнодесничарската ЕНП и левичарските социјалисти се очекува малку да се промени.
Обнова на Европа, либералната коалиција на Емануел Макрон, се очекува да дојде на третото место, додека подемот на радикалната десница ИД (Идентитет и демократија) и евроскептичните групи ЦРE (европски конзервативци и реформисти) ќе ја турнат партијата на зелените на шестата позиција на анкетата.
Една од првите суштински задачи на следниот Европски парламент ќе биде да го одобри претседателот на Европската комисија. Оттука, резултатите се добри вести за претседателката во заминување Урсула фон дер Лејен, чија група ЕНП се чини дека е на добар пат да води на изборите, со 177 пратеници од 720. Таа потоа би можела да го добие потребното мнозинство со поддршка од две други големи проевропски партии, вклучувајќи ги социјалистите и зелените или либералите, во зависност од резултатите.
– Но овие бројки не ја кажуваат целата приказна – вели Фабијан Зулег од Центарот за европска политика во интервју за Еуроњуз, затоа што во пракса, партиите и земјите не секогаш остануваат лојални кога гласаат за поединечни политички прашања.
– Ќе стане многу потешко да се изградат мнозинства во парламентот ако центарот е ослабен. Ова може да ја наведе Европската комисија повеќе да се потпира на незаконски инструменти, како што се програмите за трошење или поставувањето стандарди – тврди Фабијан Зулег, извршен директор на бриселскиот аналитички центар – особено за контроверзни прашања.
Подемот на десницата
Со планирани 30 дополнителни пратенички места меѓу ИД и ЕЦР, екстремната десница ќе има корист од напредокот поттикнат особено од поддршката на традиционално проевропските земји. Националниот собир, француската партија предводена од Марин Ле Пен, се очекува да добие уште десет места, со што ќе стане најголемата партија во Европскиот парламент заедно со германската ЦДУ/ЦСУ. Партијата на Холанѓанецот Герт Вилдерс, изненадувачки победник на националните избори во ноември 2023 година, се очекува да добие девет места. Партијата Браќа од Италија на Џорџија Мелони се очекува да освои 24 од вкупно 76 места во Италија, додека во Белгија, две десничарски националистички партии, Влаамс Беланг и НВА, ќе добијат по три. Во Германија, партијата АфД се очекува да има 15 европратеници, со што ќе биде трета на национално ниво.
– Овие успеси може да имаат последици за креирањето на европската политика – вели академик Кас Муд за „Еуроњуз“. Тоа ќе доведе до построга линија за имиграцијата и зелените закони.
– Но екстремната десница не секогаш се согласува за прашања како што е поддршката за Украина, а повлекувањето во стилот на брегзит не е на дневен ред – тврди Кас Муд, професор на Универзитетот во Џорџија, САД, специјализиран за европски популистички екстремизам.
– Генерално ќе има помала поддршка „за продлабочување на европската интеграција“ – додава тој, но прецизира дека повеќето екстремно десничарски партии денес сакаат да ја трансформираат ЕУ наместо да ја напуштат.
Зелените ја губат поддршката
Според анкетата, зелените се очекува да загубат 17 европратеници, главно во Франција и во Германија, додека ставот на ЕНП неодамна се зацврсти против зелените политики на ЕУ, кои се обидуваат да ги намалат емисиите на јаглерод за 55 отсто до 2030 година.
– Но ова не мора да значи чекор наназад за климата, со оглед на тоа што ЕУ веќе ги постави своите севкупни стратегиски цели. Главните законодавни текстови се веќе усвоени, а следниот мандат повеќе ќе се фокусира на нивната имплементација – вели Јос Делбеке, во интервју за „Еуроњуз“, кој е професор на Школата за транснационално управување во Фиренца. Тој претходно го предводеше Одделот за климатски промени на Европската комисија.
– Ќе биде многу тешко да се укине Зелениот договор, и покрај зголемените протести од земјоделците и работата што треба да се заврши во борбата против загадувањето и заштитата на природата – додава тој.
Остануваат неизвесностите
„Ипсос“ анкетираше 25.916 луѓе во 18 земји, телефонски и онлајн, помеѓу 23 февруари и 5 март. Коефициентите беа применети на резултатите за да се обезбеди нивна репрезентативност и дополнети со канцелариско истражување за последните девет помали земји членки на ЕУ. Но има уште три месеци до крајот и овие податоци се само проекции, а не резултати. И по изборите може да дојде до поместување на верноста или нови коалиции.
Улогата на „неприврзаните“ европратеници, кои не припаѓаат на ниту една дефинирана група и кои, според истражувањето, би можеле да претставуваат речиси 10 отсто од нив, ќе биде клучен елемент за следење. Иако ова се главно левичарски и центристички политичари, нерегистрираните, исто така, вклучуваат околу десетина члена на унгарската десничарска партија Фидес, која ја напушти ЕНП во 2021 година.
Се појавува десно мнозинство, дури и ако маржата е тесна.
Исто така, позицијата на моментално неповрзаното италијанско движење Пет ѕвезди може да се покаже од суштинско значење. Ако успее да се приклучи на партијата на зелените, како што се обиде да направи во минатото, неговите планирани 16 европратеници би можеле значително да ја променат конфигурацијата на Европскиот парламент.
Тони Гламчевски, дописник на „Нова Македонија“ од Стразбур
