Оваа приказна во својот замрсен заплет е врзана и за Доне, мојот цимер од белградските бруцошки денови. Доне ме дочека во мансардата на Сењак, во предвоена куќа што сега им припаѓаше на г-ѓа Ј. и тета Лепа. Гласот на тета Лепа. Гласот на тета Лепа беше од оние пробивно чујните што, во недостиг од петловото кукуригање, го најавува утрото низ целата куќа и поблиската околина. И ден-денес, по половина век, можам да го чујам нејзиниот крештав глас како се шири низ ѕидовите и преку полуотворените прозорци, истрчува и се испентрува по стрмнината на улицата. Тета Лепа во домот на семејството Ј. беше доведена по војната од некое сремско село да „ѝ се најде“ на припомош на сопругата на тогашниот министер за здравство, другарот Ј. Во нејзиното родно село имало три цркви, православна, католичка и протестантска, и швапски куќи со широка порта на влезот од дворот да поминат коњите со запрега, кажуваше таа. За разлика од градот кај што беше „преселена“, во селото куќите останаа исти од пред војната, само што дојдоа нови жители, Босанци, на место на старите, Швабите. Понекогаш тета Лепа потпевнуваше еден весел рефрен од нејзиното детство: „Шпиц, Маер, Шпигелмаер, и Најмаер, Могош, Могош“, нагласувајќи го „Могош, Могош!“ на крајот. Сите тие беа „наши“ Шваби, ќе се надоврзеше тета Лепа, уште од времето на Марија Терезија (единствено „Могош“ звучеше како „наш“ Унгарец). Тој врежан рефрен, помислував, можеби носи презимиња на вистински луѓе, којзнае што им се случило за време на војната, некои од нив како фолксдојчери завршиле пред стрелбата на партизанскиот вод, или, години подоцна, преку лето, полускришно, како туристи пензионери се враќаа во селото да си ги видат куќите, сега населени од многудетни семејства, „симнати од планина“.
Освен презимињата на жителите на селото, во сеќавањата од детството важно место кај тета Лепа имаа овошките. Надолго и нашироко зборуваше за дивите скоруши покрај припитомените круши караманки, за малите модри сливи и наспроти нив, за поголемите жолти, „јајачи“, за грозјето бело афусали, за црвеното хамбург, за јаболката петровки, за белите дудинки…, се добиваше впечаток дека таа живеела во огромен овоштарник каде што постојано цутело и се раѓале плодови што понекогаш се негувале и варделе, но секогаш се јаделе.
Можеби тета Лепа сакаше толку да зборува за овошките на своето родно село зашто нејзиното второ живеалиште во кое беше донесена беше токму Сењак. Како што му кажува името, во таа белградска населба двокатните куќи беа опкружени со големи градини со многу дрвја. Што на овие предвоени куќи им даваше една ненаметлива отменост, спокој и заштита од надворешниот свет. До прозорецот на нашата студентска мансарда налегнуваа горните гранки на големата вишна, што напролет, кога ќе го отворевме прозорецот, буквално навлегуваа внатре, во собата, накитени со ситни, бели цутови.
Потеклото на г-ѓа Ј., за разлика од оние на тета Лепа, доаѓаше од сосем друг амбиент.
* * *
Кога се доселив на мансардата, г-ѓа Ј. веќе долги години беше вдовица. Нејзиниот сопруг, министерот за здравство и гинеколог, инаку мошне постар од неа, беше погребан во Алејата на заслужните граѓани, одамна пред моето доаѓање, со сите државни почести и звуците на воениот лимен оркестар. Г-ѓата Ј. со нескриен вознес зборуваше за тој торжествен настан, на кој, „замислете Александ’р, присуствуваше лично другарот Тито, со целото раководство, и Кардељ, и Ранковиќ…“. Иако Ранковиќ веќе беше отстранет од СКЈ и од сите јавни функции, за г-ѓата Ј. тој сѐ уште стоеше десно од Тито на незаборавниот гоблен од тој свечен чин на нејзината лична историја кога се збогуваше со сопругот.
И покрај тоа што ги раскажуваше своите спомени со подисправена внесеност, нејзиниот живот навистина беше исполнет со драматични настани. Татко ѝ, генерал, можеби затоа, во целиот мој едно и пол годишен престој во куќата на Сењак, г-ѓата Ј. не ми се обраќаше по мојот прекар, како што тоа го правеа Доне, тета Лепа и сите други, туку со нагласено изговорениот Александ’р. Можеби и Ранковиќ поради името имаше заштитено место во нејзините сеќавања.
Московските години го очудуваа детството на г-ѓа Ј. Големиот град во очите на девојчето беше исполнет со величествени цркви и булевари, со дами во раскошни бунди што се возеа во пајтони, со дадилка што ја водеше по пазарите облечена како за црква, со свечени вечери во родителскиот дом каде што ја дигаа во раце големи, високи, брадести мажи во стегнати униформи или во црни фракови. Г-ѓата се сеќаваше и на едни други – подгрбавените питачи и бездомници, кои понекогаш ги среќаваше додека со дадилката ќе скршнеше понастрана од булеварите. „Беа различни. Беа сосем различни од пријателите на моите“. Тие поинакви застрашувачки луѓе како да беа очигледно навестување на она што грубо ќе ги разурне бајковидните девојчински години на г-ѓата Ј. Хаосот на Револуцијата. Сѐ се случувало страшно брзо: насилната преселба, бегство од богатиот стан во Москва во малечкиот апартман во Одеса, заглушувачките пукотници и гранати што како да доаѓале од соседниот двор, „јаросни“ офицери на коњи со перјаници како на парада, војници со бајонети во калливи униформи што зборуваат и пцујат на различни јазици (малечката г-ѓа Ј. ги препознала францускиот и германскиот што ги учела од домашните воспитувачи)… Татко ѝ се помалку го гледала, тој со другите офицери во штабот на Дењикин се враќал само да се пресоблече и да ги гушне. Додека едно магливо „папочка“ не ги качил на брод, меѓу толпа расплакани, изгмечени жени и деца.
Приказните од своето детство г-ѓата Ј. ми ги раскажуваше во специфичниот ноќен амбиент на салонот во куќата на Сењак. Кога доцна навечер, скришум, најтивко што е можно, се качував кон мансардата по дрвените скалила (тета Лепа веќе спиеше), тие, и покрај сиот мој напор, сепак ќе закрцкаа, таа веднаш ме повикуваше со нејзиниот тивок, но заповеднички глас: „Александ’р, дојдете, ве молам“.
(продолжува)
