Очекувањата на пазарот дека централните банки завршија со зголемувањето на каматните стапки, па дури и ќе почнат да ги намалуваат стапките во втората половина на 2023 година беа пробиени. Федералните резерви на САД, Европската централна банка, Банката на Англија и повеќето други големи централни банки ќе мора да ги зголемат стапките уште повеќе пред да можат да паузираат. Како што ќе го прават тоа, забавувањето на економијата ќе стане поупорно, зголемувајќи го ризикот од нејзин пад и нови должнички и банкарски стресови
Анализа на Нуриел Рубини: Четири сценарија за глобалната економска перспектива
Според професорот по економија на школата за бизнис „Стерн“ на Универзитетот во Њујорк, Нуриел Рубини, во моментов има четири сценарија за глобалната економска перспектива. Три од нив повлекуваат потенцијално сериозни ризици со далекосежни импликации за пазарите.
Сценарио „меко приземјување“, сценарио „меко слетување“, сценарио „тврдо приземјување“ и сценарио во кое „напорите за скротување на инфлацијата предизвикаат сериозна економска и финансиска нестабилност“
Најпозитивно сценарио на глобална економска перспектива е т.н. „меко приземјување“. Во него, централните банки во развиените економии успеваат да ја вратат инфлацијата во рамките на нивните цели од 2 отсто без притоа да предизвикаат рецесија. Второ, постои и можност за „меко слетување“. Овде целта на инфлацијата е постигната, но преку релативно блага (кратка и плитка) рецесија. Третото сценарио е „тврдо приземјување“, каде што враќањето на инфлацијата од 2 отсто бара долготрајна рецесија со потенцијално сериозна финансиска нестабилност (како што се зголемени проблеми за банките и агенти со голема задолженост, кои страдаат од сериозни тешкотии во сервисирањето на долгот). Ако напорите за скротување на инфлацијата предизвикаат сериозна економска и финансиска нестабилност, четвртото сценарио станува возможно: централните банки се исцрпуваат и одлучуваат да дозволат инфлацијата да се искачи над целната, ризикувајќи да се откачат инфлациските очекувања и упорната спирала на цените на платите.
Како што стојат работите, еврозоната е веќе во техничка рецесија, при што БДП падна во четвртиот квартал од 2022 година, и во првиот квартал од 2023 година со инфлација сè уште далеку над целта (и покрај нејзиниот неодамнешен пад). Обединетото Кралство сè уште не е во рецесија, но растот нагло забави и инфлацијата останува упорно висока (над просекот на ОЕЦД). И Соединетите Американски Држави претрпеа нагло забавување во првиот квартал, дури и кога основната инфлација (која ги исклучува цените на храната и енергијата) остана висока (иако паѓа, останува над 5 отсто).
Во меѓувреме, кинеското закрепнување по ковид-19 се чини дека запре, доведувајќи ја во прашање релативно скромната цел на Владата за раст од 5 отсто за 2023 година. А другите пазари во создавање и граничните економии покажуваат релативно анемичен раст во однос на нивниот потенцијал (со исклучок на Индија), при што многумина сè уште страдаат од многу висока инфлација.
Кое од четирите сценарија е најверојатно?
Иако инфлацијата опадна во повеќето напредни економии, тоа не го направи толку брзо како што се надеваа централните банки, делумно затоа што затегнатоста на пазарот на трудот и брзиот раст на платите го додадоа инфлаторниот притисок во секторите на услуги што бараат труд. Освен тоа, експанзивните фискални политики сè уште ја потхрануваат побарувачката и придонесуваат за опстојување на инфлацијата.
Ова им отежна на централните банки да го исполнат својот мандат за стабилност на цените. Очекувањата на пазарот дека централните банки завршија со зголемувањето на каматните стапки, па дури и ќе почнат да ги намалуваат стапките во втората половина на 2023 година беа пробиени. Федералните резерви на САД, Европската централна банка, Банката на Англија и повеќето други големи централни банки ќе мора да ги зголемат стапките уште повеќе пред да можат да паузираат. Како што ќе го прават тоа, забавувањето на економијата ќе стане поупорно, зголемувајќи го ризикот од нејзин пад и нови должнички и банкарски стресови.
Во исто време, геополитичките случувања – од кои некои паѓаат од ведро небо, како што е неуспешниот марш на групата Вагнер кон Москва – продолжуваат да го туркаат светот кон нестабилност, деглобализација и поголема фрагментација. И сега кога закрепнувањето на Кина ја губи силата, таа мора или да води агресивни стимулативни политики – со импликации за инфлацијата на глобално ниво – или да ризикува значително да ја намали својата цел за раст.
Позитивната страна е што ризикот од тешка кредитна криза се намали по банкарските неуспеси во март, а цените на некои суровини омекнаа (делумно како резултат на очекувањата за рецесија), помагајќи да се намали инфлацијата на стоките. Затоа, ризикот од тешко слетување (сценарио трето) се чини помал отколку пред неколку месеци. Но со тврдоглаво високиот раст на платите и основната инфлација што ги принудува централните банки да направат дополнителни зголемувања на каматните стапки, кратката и плитка рецесија во текот на следната година (сценарио второ) стана многу поверојатна.
Уште полошо, доколку се материјализира блага рецесија, таа може дополнително да го наруши потрошувачкото и деловното расположение, со што се создаваат услови за посериозен и подолг пад и дополнително се зголемува ризикот од финансиски и кредитен стрес. Соочени со можноста второто сценарио да се развие во трето, централните банки би можеле да трепкаат и да дозволат инфлацијата да остане далеку над 2 отсто, наместо да ризикуваат да предизвикаат тешка економска и финансиска криза.
Така, останува трилемата на монетарната политика на почетокот на 2020-тите. Централните банки се соочуваат со многу тешка задача истовремено да постигнат стабилност на цените, стабилност на растот (без рецесија) и финансиска стабилност.
Кои се импликациите за цените на имотот во овие сценарија?
Досега, американските и глобалните акции го променија нивниот пазар на пад од 2022 година, а приносите на обврзниците се поместуваа малку пониско – шема што е во согласност со мекото приземјување за светската економија, каде што инфлацијата паѓа кон целната стапка и се избегнува намалување на растот. Згора на тоа, американските акции – главно технолошки акции – се засилени од возбудата околу генеративната вештачка интелигенција.
Но дури и кратка и плитка рецесија – а камоли тешко приземјување – ќе предизвика значителен пад на американските и глобалните акции. И ако тогаш централните банки би трепнале, предизвикувајќи зголемување на инфлаторните очекувања, тоа ќе ги зголеми приносите на долгорочните обврзници и на крајот ќе им наштети на цените на акциите, поради повисокиот дисконтен фактор што ќе се примени на дивидендите.
Иако силен ураган за глобалната економија изгледа помалку веројатен отколку пред неколку месеци, сепак веројатно ќе наидеме на тропска бура што може да предизвика значителна економска и финансиска штета.
Нуриел Рубини, почесен професор по економија на школата за бизнис „Стерн“ на Универзитетот во Њујорк и главен економист во тимот на „Атлас капитал“
