Бура на Атлантикот заради трговски спорови на САД и ЕУ

Недостигот од конкретни договори до денес го става политичкиот напредок на трансатлантските трговски односи во ризик да се претвори во Потемкиново село, ефективно на површината, а со малку содржина одоздола

Разликите за прашањата во врска со електричните возила и „зелениот челик“ го тестираат трансатлантскиот сојуз

Високите американски и европски претставници тврдат дека нивните заемни трговски односи се посилни од кога било, но преговорите за два клучни договори се заглавени во сериозни несогласувања. Токму тоа кај економските аналитичари деновиве отвори прашања дали САД и Европа се навистина усогласени, како што тврдат.

Постои ли навистина реална закана да бидат поткопани односите на долгогодишните западни сојузници

Преговарачите од САД и ЕУ се трудат да склучат договори за т.н. критични суровини, како и за зелениот челик и алуминиум, со цел да се решат мачните спорови што се закануваат да ги поткопаат напорите на долгогодишните сојузници да претстават обединет фронт пред доминацијата на пазарот на Кина и предизвиците со војната во Украина.
Но некои дипломати и индустриски набљудувачи се загрижени дека е постигнат премал напредок и дека безбројните напори за подобрување на односите откако претседателот Џо Бајден ја презеде функцијата – особено формирањето на новото тело наречено Совет за трговија и технологија САД-ЕУ – допрва треба да даде опипливи резултати во трговијата.
– Има уште многу на масата и забележувате дека напредокот е многу бавен – им рече на новинарите холандската министерка за трговија Лиесје Шрајнемахер по состанокот на министрите за трговија на ЕУ минатиот месец.
На пример, дипломат на ЕУ, кој не беше овластен да зборува јавно, изјави за „Политико“ дека „луѓето стануваат нервозни и почнуваат да поставуваат прашања“ за тековните преговори: „Постои позитивна агенда меѓу ЕУ и САД, но ни требаат резултати“.
Вознемиреноста се дополнува со променливата природа на глобалната трговија. Додека САД и ЕУ долго време се расправаат за прашања како што се етикетите на храната и барањата за извоз, денешните трговски спорови се фокусираат на повеќе егзистенцијални прашања за тоа дали нивните шеми за борба против климатските промени, прекините на синџирот на снабдување и странските економски закани ќе доведат до поголема хармонија или конфликт преку Атлантикот.
Откако последователно неколку администрации на САД ја загрозија способноста на Светската трговска организација (СТО) да пресудува во трговските спорови, мали се шансите да се појави некоја грешка.
– Есента ќе биде време кога навистина ќе добиеме чувство дали САД и ЕУ ги откриваат основните правила за оваа нова, пост-СТО ера на индустриска политика – рече Френсис Бурвел, угледен соработник во Атлантскиот совет.
Според неа, договорите за критичните минерали и зелените метали се „заштитник“ за тоа како секоја страна ќе се движи кон политичките одлуки што се под сè поголемо влијание на економската безбедност и геополитиката.
– И САД и ЕУ прават работи за поддршка на нивните домашни индустрии, па, сега, дали можеме да ги имаме истите добри интегрирани односи – рече Бурвел.

Бавно напредување

Европскиот комесар за трговија Валдис Домбровскис и американската трговска претставничка Кетрин Таи се обидоа да ги смират сомнежите за пукнатини во трансатлантското партнерство со постојан ритам на ангажман, кој вклучуваше состаноци лице в лице или виртуелни состаноци најмалку еднаш месечно во поголемиот дел од изминатата година.
Неодамна двајцата се сретнаа во Париз на маргините на состанокот на Организацијата за економска соработка и развој, а потоа отпатуваа во родната земја на Домбровскис, Летонија, каде што имаа неформална вечера.
– САД се наш стратегиски партнер и јасно е дека е особено важно да ги развиваме нашите односи во актуелниот геополитички контекст. САД се исто така наш најголем трговски партнер… толку јасно гледаме и политичко и економско значење за развојот на нашите односи – им рече Домбровскис на новинарите на состанокот на Советот за трговија и технологија (TTЦ), билатерален форум на високо ниво, во Шведска, кон крајот на мај.
Од своја страна, Таи, откако ја презеде функцијата пред повеќе од две години, тврди дека САД и ЕУ споделуваат многу економски цели и вредности, заедничка основа што се покажа кога брзо ја погодија Русија со извозни контроли и санкции по конфликтот во Украина минатата година. ЕУ ја објави својата прва економска безбедносна стратегија овој месец, како знак дека Брисел се приближува кон начинот на размислување на Вашингтон.
Но, тие сличности исто така беа прикриени со појавата на разлики во нивниот пристап кон прашања како што се даноците за јаглерод диоксид, технолошка регулатива и економската безбедност.
– Звучи како да очекувате да седнеме на TTЦ да играме игра покер и да очекуваме некој да си оди дома со парите, а некој не. Во однос на овие прашања, мислам дека навистина имаме многу повеќе заедничко – рече Таи претходно овој месец.
Но, зад насмевките и ракувањата, двете страни се мачеа да се договорат за голем број трговски иританти и геополитички ставови. Американските власти се фрустрирани поради тоа што Брисел не сака „посилно да ја потисне Кина“. Соединетите Американски Држави се залагаат за поостар јазик против Кина во заедничкото коминике на крајот на последниот собир на TTЦ, што доведе до расправии околу ситните букви на изјавата. Конечната верзија содржеше општо ветување за соочување со економската принуда и непазарните практики, но направи неколку експлицитни референци за Кина.
Во меѓувреме, претставниците на ЕУ изразија разочарување од трговските резултати во ТТЦ. Брисел првично се надеваше дека состанокот во мај ќе донесе договор за критичните суровини што ќе им овозможи на европските производители на автомобили и нивните доставувачи да се квалификуваат за даночни кредити од милијарди долари според Законот за намалување на инфлацијата на САД. Но, тој пакт наиде на проблеми околу тоа како да се структурира договорот.
Администрацијата на Бајден е под притисок од Конгресот да обезбеди обврзувачки договор. За да го направи тоа, Европската комисија – извршната власт на ЕУ – сега побара преговарачки мандат од земјите на ЕУ, што е процес што одзема многу време, кој Брисел се надеваше да го избегне. Официјалните лица велат дека сè уште се оптимисти дека договорот за суровини ќе биде постигнат порано отколку што се предвидуваше, делумно затоа што Бајден и претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лејен, јавно се согласија да го остварат. Таи рече овој месец дека разговорите „не се одолжуваат. Тие штотуку почнаа“.

Челикот и алуминиумот како предизвик

Малку поинаков е случајот со разговорите за челик и алуминиум, кои се обидуваат да го спречат повторното воведување на царините од времето на Трамп за европскиот увоз. САД и ЕУ си поставија краен рок во октомври за да постигнат договор, кој има цел да ја потисне кинеската индустрија за челик и алуминиум со воведување нови строги зелени критериуми. Но, тие остануваат далеку по фундаменталните аспекти на новиот глобален аранжман.
– Челикот е повеќегодишна опсесија на целиот свет на трговската политика и за што се чини дека трошиме околу 90 отсто од нашето време зборувајќи. Тоа е неверојатно чувствително, а овие преговори само допираат толку многу тешки прашања – рече Дмитриј Грозубински, поранешен трговски дипломат и актуелен директор на Женевската трговска платформа.
И Таи и Домбровскис потврдија дека преговарачите сè уште го бараат крајниот рок во октомври. Таи го опиша глобалниот аранжман како „рамка што ќе ни овозможи да ја искористиме моќта на комбинираниот пазар на САД и ЕУ за да создадеме стимулации за почисто производство понатаму, но исто така и за пазарно производство“.
Брисел е приврзаник на правилата за глобална трговија на СТО, така што компатибилноста на овој зелен челичен клуб е една од загатките што треба да ги откријат преговарачите. Во отсуство на навремен договор, тарифите би можеле да се вратат на крајот на годината.
– Едноставно не гледаме како може да се договори, потпише и испорача договор до октомври, со оглед на тоа колку се оддалечени позициите на двете страни една од друга. Ние разбираме дека Европската комисија сè уште не сака да зборува за план Б, но се надевам дека тие го подготвуваат тоа – изјави друг дипломат на ЕУ, кој не беше овластен јавно да зборува за преговорите.
Недостигот од конкретни договори до денес го става политичкиот напредок на трансатлантските трговски односи во ризик да се претвори во Потемкиново село, ефективно на површината, а со малку содржина одоздола.
Домбровскис, кој го поминал своето детство зад Железната завеса, треба добро да ја знае историјата на метафората: Се вели дека генералот од 18 век Григориј Потемкин создал лажни села само за да ја импресионира руската царица кога патувал на Крим. ТТЦ досега не се покажа како форум за постигнување такви зделки.
Администрацијата на Бајден намерно ги одвои преговорите за критичните минерали и зелениот челик од трансатлантското тело, а поранешниот висок директор на Бајден за меѓународни економски прашања Питер Харел неодамна предложи Белата куќа да го „промени јавниот наратив“ околу TTЦ за да се фокусира на нејзината важност за градење односи.
– Вознемирувачката вест е дека конкретните резултати се чини дека бледнеат на зајдисонце и навистина нема замена за нив. Градењето односи е како формирање комисија. Тоа е она што го правите кога не знаете што да правите или кога не можете да се договорите за ништо важно – напиша неодамна за TTЦ Вилијам Рајнш, научник во Центарот за стратегиски и меѓународни студии.