Мировниот план на Трамп за Израелците и Палестинците не содржи ниту една од состојките за решавање на конфликтите што вклучуваат зборување и слушање, почитување на основните интереси и наоѓање компромисно решение што ќе го поддржи мнозинството. Тој личи на купопродажба на недвижности
Не треба да изненадува фактот што предложениот американски договор за мир меѓу Израел и Палестинците ги има сите обележја на договор за купопродажба на недвижности. Овој наводен „договор на векот“ не содржи ниту една од состојките за решавање на конфликтите што вклучуваат зборување и слушање, почитување на основните интереси и наоѓање компромисно решение што ќе го поддржи мнозинството. Но како може да биде кога најважните партнери во разговорите – Палестинците – беа забележливи само поради своето отсуство, откако беа протерани со невозможни барања.
Кратко време по изјавата на Џаред Кушнер во мај 2018 година дека потрагата по мир е „најблагородната потрага во човештвото“, новинарот Роберт Фиск го постави вистинското прашање за планот на Кушнер: „По три арапско-израелски војни, десетици илјади палестински жртви и милиони бегалци, дали Кушнер навистина верува дека Палестинците ќе се продадат за пари?“ Циниците, како Крис Дојл, директор на Советот за арапско-британско разбирање, може да заклучат дека мирот меѓу Израелците и Палестинците не е добро обмислен туку дека е само „козметика“. Претходните активности на администрацијата на САД, одобрување на израелските населби во Западниот Брег, преместување на Амбасадата на САД во Ерусалим и намалување на финансиите за Агенцијата на ОН за помош на палестинските бегалци, секако, го сугерираат тоа. Како што рече Лара Фридман, претседателка на Фондацијата за мир на Блискиот Исток во 2018 година: „Сосема е јасно дека сеопфатна цел е да се елиминираат палестинските бегалци како проблем, дефинирајќи ги како да не постојат.“ Предлогот на Кушнер го прави истото тоа со Палестинците како целина и со Палестина како функционален ентитет. Предлогот ги напушта сите принципи на меѓународното право и многубројните резолуции на Советот за безбедност на ОН и, наместо тоа, сугерира дека Палестинците треба да ја разменат својата најплодна земја за пустина, да прифатат територија што личи на парче „гауда“ и е речиси целосно опколена од области под израелски суверенитет. Ова е навреда за достоинството на Палестинците, да не ги спомнуваме нивните надежи и аспирации за иднината. Во меѓувреме, стравувањата за судбината на Ерусалим и за историските права на суверенитет над светите места, мора да ги засегаат сите муслимани во светот.
Поголем дел од мојот живот, кризите во нашиот регион беа семејни проблеми. На состаноците по Првата светска војна меѓу тогаш идниот прв претседател на Израел, Хаим Вајцман, и мојот покоен правујко, кралот Фејсал Први, дискусијата се фокусира на федерална арапска држава во регионот, во која Евреи, христијани и муслимани од арапската култура би живееле во контекст на независност и соживот. Ова беше визија што исто така ја поддржуваше мојот дедо, заснована врз неотповикливата посветеност кон визијата за човечко достоинство, што подразбира плурализам и еднакви права за сите вери. Тоа беше просветлена визија, поткрепена со силни морални верувања, но исто така беше структуралистичка визија – она што Аба Ебан, израелскиот министер за надворешни работи во 1970-тите, го нарече Бенелукс во регионот. Важно е да се признае дека кога Јордан им даде државјанство на палестинските Јорданци, тоа беше врз основа на тоа дека правото на Палестинците на самоопределување не треба да се негира и да биде цел на предрасуди. Тешко е да не се прашувам колку поинакви можеа да бидат нештата ако јорданскиот крал Абдула Први, а подоцна и израелскиот премиер Јицак Рабин, исто така голем миротворец, не беа убиени поради нивните верувања.
Се сеќавам на плодните денови по мировниот договор на Јордан со Израел во 1994 година, кога имаше толку многу надеж. Денеска звучи незамисливо, но таква беше добрата волја тогаш што откако собравме околу десет милиони долари за хуманитарна помош на Босна, мојот покоен брат, кралот Хусеин, беше контактиран од Рабин, кој предложи да направиме заедничка иницијатива. Затоа, заедно летавме во авион. По пристигнувањето, јас координирав прес-конференција со Босанците, муслиманите, Хрватите, Србите и израелските делегати, а сите имаа добра причина да не се чувствуваат добро едни до други. Сепак, пораката беше мир на Балканот и мир на Блискиот Исток.
Причината за разочарување од случувањата подоцна е двојна. Прво, никогаш не постоеше механизам за продолжување на таквите визионерски идеи. Второ, иако мојата земја, Јордан, потпиша мировен договор со Израел, тоа беше ладен мир, затоа што не беа поставени темелите за промена на ставовите на луѓето и нивно вклучување во процесот. Така, студениот мир не се претвори во топол мир што ги надминува дискусиите и ги ангажира сите луѓе.
По четврт век, таа цел изгледа уште подалечна, а предлогот на Кушнер нема да помогне. „Понекогаш мора стратегиски да ризикувате да ги расипете работите за да стигнете до целта“, рече тој во 2018 година. Тој суров сентимент, со својот призвук на Робеспјер и Ленин, покажува застрашувачко неразбирање на ситуацијата и ризикува да ги поткопа сите напори да се постигне стабилност во овој проблематичен регион. Неодамна слушнавме сведоштво на преживеан од Аушвиц, кој праша: „Каде беше светот?“ Не можам а да не го поставам истото прашање: „Каде ќе биде светот за Палестинците во наредните недели и месеци?“
Авторот е член на јорданското кралско семејство и бивш преговарач со Израел
