Можеби (како и чајот) и животот треба повремено да горчи и да се испие каков што е. Ако го заблажите, веќе не го вкусувате животот, туку шеќерот. Другото е топла вода
Пред неколку години, кога мислев дека живееме во тешко време (денешново беше од онаа страна на фантастичното), еден пријател од Англија, инаку македонски зет, ми понуди освежување со англиски чај (претпоставувам увезен од Кина), со малку млеко одозгора. Како што е ред, ги испочитував понудата и автентичното приготвување. На мое задоволство, ми се допадна новиот вкус, а чинам и на задоволство на пријателот, не толку поради гестот, колку во нескриеното задоволство на моето лице.
Пријателот беше неизлечиво вљубен во „наше“ (македонско) девојче, па долги години остана солидарен со новите македонски роднини и пријатели. Неизоставно, трите плода на нивната љубов (родена на грчки остров, а плодна на македонска почва) и без политички претставници (партијата што ја симпатизираше во својата матична земја), мојот пријател беше предодреден на македонска мака во продолженија, како и некои од новите роднини и пријатели, кои не сакаа да одберат еден од овдешниве политички табори, односно се правеа на „Енглези“, во превод – туркаа сами, како англичани по брегзит.
Откако проба сè што можеше да проба како сопственик на угостителски бизнис со примена на матичното „know-how“ (кај нас преведено како знаење-умеење, поточно практични знаења и вештини), разбра дека во Македонија не важи она „know“ (напротив, може и да пречи), додека она „how“ задолжително оди со „who“ (односно, кој), или скратено: попусто ти е know-how ако си немаш „how-do-you-do“ (здраво-живо) со „you know who“(знаеш кој).
Сликовито, мојот англиски пријател погледна на часовникот, го дигна сидрото од македонската земја и одлета (баш така, одлета) со семејството, да биде работник во фабрика (барем тогаш, ако не грешам) во матичната земја.
Колку што знам, подобро му е таму, одошто овде, како чесен македонски газда.
Можеби и предолго се задржа, но доволно да разбере дека најголемото богатство во оваа земја (сè уште) беше меѓу луѓето и културата на живеење. Големите поделби меѓу нив не ги дочека – замина навреме со македонското know-how како се прави македонско црвено вино.
На англискиот чај се сетив неодамна, кога прочитав дека Џорџ Орвел, пророкот на тоталитарната држава и фалсификувањето на историјата (како фалсификатот што го живееме), авторот на „Животинска фарма“ (политичка алегорија) и „1984“ (тоталитаристичка дистопија), човекот што го остави во наследство на јазикот зборот/поимот за „орвелизам“, по крајот на Втората светска војна, во јануари 1946 година (две години пред да ја објави „1984“!) го пишува есејот за правилно приготвување чај во единаесет чекори, насловен „Една убава шолја чај“.
Сметајќи го чајот за цивилизациско наследство, Орвел подвлекува дека секое од единаесетте правила го смета за златно, иако некои од нив и денес се предмет на несогласувања, како она дали млекото оди во шолјата прво или последно. Орвел инсистира на второто. Повеќето Британци го делат ова мислење.
Лично, најмногу ме заинтригира последното (единаесетто) правило: да се пие чајот без шеќер, освен ако се пие во руски стил. Еднакво разумно е, вели, да ставите црн пипер или сол. „Чајот, како и пивото, треба да горчи. Ако го заблажите, веќе не го вкусувате чајот, туку шеќерот. Може да приготвите сличен пијалак растворувајќи шеќер во топла вода.“
Се чини ќе погрешиме ако „опседнатоста“ со чајот до подробности ја припишеме на авторовата специфичност или каприц. Речиси идентично и Кристофер Хиченс (уште еден противник на тоталитаризмот и контроверзен интелектуалец) се приклонува кон препораките на Орвел, освен кај последното: „шеќер или мед е дозволиво, а некогаш нужно“. Хиченс пишува текст под наслов „Како да приготвите пристојна шолја чај“ во јануари 2011 година – последната година од својот живот со дијагноза на рак.
Постои еден куриозитет поврзан со навиката за пиење чај во Англија: за време на најинтензивното германско бомбардирање на Британија во Втората светска војна (помеѓу септември 1940 и мај 1941), и покрај огромните загуби и претрпени штети, преживува ритуалот на пиење чај: да се зачуваат внатрешниот мир и мигот на нормалност. Една слика од бомбардирањата го потврдува ова: жена пие чај во убава шолја, седејќи на урнатините на својот дом. Сликата ја потврдува идејата дека заедницата и културата на живеење се поважни од материјалните нешта… Нејсе.
Во последната колумна го споменав Ѓаволскиот ѕид – тешко пристапниот феномен на јужната страна на планината Богословец, покрај брегот на реката Брегалница, недалеку од месноста каде што се снимаше документарецот „Медена земја“, апропо поделбите во јавноста и, особено, на социјалните мрежи – колку е (или не е) „медената земја“ македонска (според кадрите, актерите и парите), а колку (убаво) огледало за Македонија. Ѕидот едноставно се најде таму, како „жива“ метафора, ѓаволски блиску до приказната за Атиџе и пчелите, а уште поблиску до нашата несреќна „вештина“ да градиме ѕидови на поделби, разградувајќи ги најубавите мостови кон светот, а пред сè оние меѓу себе (ако некогаш сме ги имале). Стравував меѓутоа, пишувајќи за ѕидот, нема ли да придонесам за уште една тула во него?
Натежна сепак надежта дека ќе извадам барем една тула, не од оној Ѓаволскиот во Овчеполието, се разбира (а кој во меѓувреме незаштитен се разградува камен по камен од суеверни или лукративни побуди), а од оној на нашата несреќна не(и)марност за поделбите внатре, иако поделбите не се на штета на уметноста и пораката на приказната, а на штета само на поделените.
Приказната го продолжува патот до медот, оној на вложениот труд. Со „оскар“ или без него, „Медена земја“ ќе остане во галеријата на филмските сеќавања како приказна за една врвна уметност, а сликите вредни илјада зборови ќе ги истиснат сликите на безвредни заговори. Но таа колумна помина, а оваа завршува. Ѕидовите стојат.
Прашината околу „Медена земја“ слегнува, додека ѕидот за нејзиното „македонско“ потекло собира прашина. Се чини, голем е неуморот на неимарноста за нови ѕидови и поделби. Овој пат во постпродукцијата на филмот, додека непречено тече (де)монтажата на оваа земја за потребите на индустриската воена „кинематографија“ од далечниот Запад што се снима во продолженија на Блискиот Исток.
Мислам на сите пријатели што заминаа во времиња што наспроти овие (но само така) изгледаа како заблажен чај, иако горчеа и тогаш. Можеби (како и чајот) и животот треба повремено да горчи и да се испие каков што е. Ако го заблажите, веќе не го вкусувате животот, туку шеќерот. Другото е топла вода. Едно е, сепак, сигурно: брзо загорчува животот во оваа земја. Но тоа не е причина да не се напиеме чај врз руините од ѕидовите на поделбите. Чај од маточина. Одличен е против бессоница, срцебиење и гадење.
