Ако живеете во целосна темнина, вашето тело на крајот ќе се приспособи на 48-часовен дневен ритам, во кој сте будни 36 часа и спиете 12
Моделот на „забавување на времето“ го објави Маурицио Монталбини, социолог и спелеолог. Во 1993 година, Монталбини помина 366 дена во подземна пештера во близината на градот Пезаро, Италија, која беше дизајнирана во соработка со НАСА да стимулира вселенски мисии, соборувајќи го сопствениот рекорд за време поминато под земја. Кога излегол, бил убеден дека поминал само 219 дена под земја.
Неговите циклуси сон-будење речиси двојно се зголемија. Оттогаш, истражувачите открија дека во темнината, повеќето луѓе на крајот се приспособуваат на циклусот од 48 часа: 36 часа активност проследено со 12 часа сон. Причините сѐ уште не се јасни.
Внатрешен часовник
Човечкиот биоритам е усогласен со природниот циклус на денот и ноќта, кој трае околу 24 часа. Меѓутоа, што би се случило кога човекот би бил изолиран од надворешната светлина и време и би морал да живее во темнина со продолжен ден од 48 часа? Дали неговиот организам би се приспособил на новиот режим или би имало нарушувања и здравствени последици?
Ова прашање заинтересирало многу научници, кои спровеле различни експерименти со луѓе волонтери под контролирани услови. Еден таков експеримент беше оној што во 1962 година го спроведе францускиот спелеолог Мишел Сифре, кој помина два месеца во пештера без часовник, календар и каков било контакт со надворешниот свет. Самиот си го одредил ритамот на спиење и будност и ги снимал своите физички и психички промени. Неговата цел била да открие дали човекот има внатрешен часовник, кој го регулира неговиот биоритам независно од надворешните влијанија.
Резултатите од неговиот експеримент беа изненадувачки. Сифре открил дека неговиот биоритам не се приспособува на 48-часовен ден, туку останал на приближно 24-часовен циклус.
Неговата перцепција за времето, меѓутоа, била искривена, па мислел дека поминал само еден месец во пештерата наместо два. Исто така, неговата телесна температура, крвниот притисок, пулсот и хормоните флуктуирале според неговиот внатрешен часовник, а не според вистинското време. Сифре заклучил дека човекот има вроден механизам што го одржува неговиот биоритам, дури и кога е изолиран од надворешни сигнали.
Ритамот на будност и спиење
Експериментот на Сифре беше инспирација за многу други слични студии, кои потврдија дека луѓето имаат деноноќен ритам на кој влијаат гените, но и надворешната светлина.
Кога човекот е изложен на светлина, неговиот мозок лачи хормон за будност, кортизол, кој го одржува буден и активен. Кога човекот е во темница, неговиот мозок лачи хормон за спиење, мелатонин, што го тера да заспие и да се опушти. Овие хормони се клучни за усогласување на внатрешниот часовник со надворешното време.
Меѓутоа, кога едно лице е изолирано од светлината, неговиот внатрешен часовник се поместува и ја губи синхронизацијата со надворешното време. Тоа доведува до нарушување на спиењето, промени во расположението, намалена концентрација, меморија и имунитет и зголемен ризик од депресија, анксиозност, дијабетес и срцеви заболувања.
Затоа е важно човекот да има редовен ритам на спиење и будност, кој е усогласен со природниот циклус на денот и ноќта, како и да биде изложен на доволно количество на светлина во текот на денот и на темнина во текот на ноќта. Тоа ќе помогне да се одржи здрав и стабилен биоритам, кој е неопходен за оптимално функционирање на организмот.
Што се однесува на биоритамот, слепите имаат и внатрешен часовник, кој го регулира нивниот деноноќен ритам, односно ритамот на спиење и будност. Кај некои слепи лица внатрешниот часовник е нарушен, бидејќи не примаат доволно сигнали од надворешната светлина, која е главен синхронизатор на биоритамот. Тоа може да доведе до несоница, сонливост, депресија, нарушувања на расположението и на хормоните и други здравствени проблеми. Затоа е важно слепите лица да имаат редовен ритам на спиење и будност, кој е координиран со природниот циклус на денот и ноќта, и да бидат изложени на вештачка светлина или мелатонин, што може да помогне да се воспостави биоритамот.
