Еднократно вшприцување матични клетки може да стане лек за лицата парализирани по повреда на ’рбетниот мозок. Научникот за матични клетки Хидејуки Окано од универзитетот „Кеио“ во Јапонија објави дека целосно парализиран човек сега може повторно да стои и да научи да оди, откако добил инјекција со репрограмирани матични клетки.
Пациентот бил еден од четворицата Јапонци што ја примиле инјекцијата набрзо по катастрофалните повреди што ги оставиле парализирани. Вториот пациент во првата студија од ваков вид сега може да придвижи некои мускули на рацете и на нозете.
Раните резултати укажуваат на 50-50 шанси
Иако научниците рекоа дека ќе бидат потребни подолги клинички испитувања, раните резултати укажуваат на 50-50 шанси матичните клетки да ја вратат способноста на парализираниот пациент повторно да се движи. Окано истакна дека медицинското испитување користело индуцирани плурипотентни матични клетки (iPS), што во основа значи дека тие се нормални возрасни клетки, кои се репрограмирани да дејствуваат како ембрионски матични клетки пронајдени кај неродените бебиња. Овие матични клетки имаат моќ да се трансформираат во кој било тип на клетка што му е потребна на телото, што ги прави неверојатно вредни за лекарите што бараат нови начини за лекување сериозни повреди.
Повеќе од 15 милиони луѓе низ светот моментално живеат со повреда на ’рбетниот мозок, а најголемиот дел од овие пациенти се мажи.
– Ова е драматично закрепнување. Лицето сега вежба одење – рече Окано за пациентот што може повторно да стои.
Новиот извештај откри дека сите четворица пациенти добиле инјекција од два милиона iPS клетки директно во нивните повреди. Тимот на Окано се надевал дека матичните клетки ќе се претворат во неврони (нервни клетки) и глијални клетки – клетки што ги држат нервните клетки на место за да можат да ја завршат својата работа. Мажите што учествувале во експериментот биле постари од 60 години и претрпеле повреди на ’рбетниот мозок од две до четири недели пред постапката со матични клетки.
Клетките биле земени од донори откако програмата доби целосна поддршка од јапонската влада во 2019 година. Претходно Окано покажа како репрограмираните клетки можат да ги регенерираат невроните кај мајмуните парализирани поради повреда на ’рбетниот мозок. Откако беше добиено одобрение за испитувања на луѓе, во декември 2021 година се појави идеален пациент, по што следуваа уште три жртви на повреда на ’рбетниот мозок во 2022 и 2023 година. Истражувачите оттогаш ги следат овие пациенти, надевајќи се дека клетките ќе почнат повторно да растат и ќе ги заменат оштетените делови на ’рбетниот мозок, што ја спречува комуникацијата помеѓу мозокот и екстремитетите.
Нема несакани ефекти од инјекциите
По една година следење, се покажа дека нема несакани ефекти од инјекциите со матични клетки и дека половина од групата почнала да покажува забележителни подобрувања. Пред да го започнат овој медицински експеримент, научниците користеле други видови матични клетки со мешани резултати. Џејмс Сент Џон, невронаучник од универзитетот „Грифит“ во Австралија, призна дека „ништо досега не функционирало“. Претходните експерименти вклучуваа користење клетки земени од човечка коскена срцевина, клетки за градење мускули собрани од донори и ембрионски матични клетки извлечени од фетуси.
Во новата процедура научниците зеле клетки од лесно достапни области, како што се кожата или крвта на возрасен дарител. Истражувачите потоа користеле сет од четири специфични гени што ги вметнале во собраните клетки – вртејќи го часовникот назад и принудувајќи ги да се претворат во матични клетки. Научниците ги инјектирале овие гени во клетките користејќи носители како што се безопасни вируси или mRNA – истата алатка што се користи за производство на вакцини.
Шиња Јаманака, добитничка на Нобеловата награда за медицина во 2012 година, е заслужна за првото откривање на овие генетски прекинувачи за репрограмирање на клетките. Може да поминат неколку недели пред возрасните клетки да почнат да ги губат своите специјализирани својства и да се вратат во нивната младешка состојба, во матични клетки. Откако сите ќе се претворат во матични клетки, лекарите можат да ги инјектираат во делови од телото во кои има оштетување или дегенерација. Ако успеат, клетките ќе почнат да се однесуваат како клетки што недостасуваат или се оштетени – во суштина повторно растат во делови од телото како лигаментите на коленото, очните ретини или ’рбетниот мозок.
– Тоа е одличен позитивен исход. Многу е возбудливо – додаде Сент Џон, но тој исто така предупреди дека има уште долг пат пред ова откритие да стане дефинитивен лек за повреди на ‘рбетниот мозок.
Сент Џон, кој има спроведено свои испитувања со матични клетки за повреди на ’рбетниот мозок, истакна дека секоја поединечна повреда е различна и дека истражувачите ќе треба да спроведат уште многу испитувања за да видат дали iPS-клетките работат за сите видови повреди.
