Знаменитостите на Македонија
- Легендите, митските приказни и народните преданија длабоко се вградени во македонската културна меморија, како мост меѓу историската минливост и идентитетот на народот. Овие раскажувања, пренесувани од колено на колено, не се само приказни за фантастични настани туку и важен дел од вредносниот систем, националната самосвест и обичаите, често поврзувани со конкретни топоними, историски личности, митски суштества и ритуали. Овој извештај нуди сеопфатна анализа на најзначајните македонски легенди, уредена по регион и тематски категории, со посебен акцент на историскиот контекст и културното значење на секоја легенда
Легенди за Марко Крале
Марко Крале е симбол на храброста, народната доблест и отпорот против туѓинецот. Повеќето региони во Македонија имаат топоними поврзани со него, што сведочи за масовно присуство на митови и легенди за неговиот лик. Македонскиот фолклор го претставува како заштитник на сиромасите, борец против неправдата, но и како детинест и побожен човек, што го прави близок до обичниот народ. Легендите за неговото чудесно потекло (мајка му била самовила, зачнат од змеј), борбите со црна Арапина, подвизите со Шарец и неговата сабја се основа на македонската херојска епика и се изучуваат во рамките на културното наследство со особено значење. И денес се пеат и се раскажуваат во различни форми, од народни приказни, до епски песни и драмски претстави на разни културни манифестации.
Легенди за цар Самуил
Легендите за Самуил се симбол на македонската државност и борбата против туѓинецот. Самуиловата тврдина претставува симбол на непокорот, додека приказната за ослепувањето на војската и ужасот што го чувствувал царот ставаат акцент на трагичната страна на борбата за слобода и страдањата на народот. Љубовните приказни за Самуиловата фамилија ја ставаат во фокусот човечката димензија на историските личности и нивната вродена поврзаност со македонската земја – Охрид, Преспа, Беласица.
Легенди за Охридско Езеро
Една од најпознатите легенди за Охридско Езеро објаснува како целата област, која некогаш била плодно поле со убави ливади, била потопена поради непочитување на старите обичаи. Жените и мажите секогаш го затворале капакот на длабокото изворче што служело за наводнување и пиење, бидејќи, според верувањето, ако не се затвори, водата ќе го потопи селото. Една ноќ, будалеста невеста од невнимание не го затворила капакот, што предизвикало да истече водата и да настане езерото.
Легенди од Пелагонија
Легендите се дел од основата за историскиот и етничкиот идентитет на населението од Пелагонија. Тие ги врзуваат најстарите пишани извори со локалните места, со камените кругови, спирали и гробници, и имаат голема важност во обликувањето на колективната меморија и почит кон минатото. Таквите приказни често се опеани низ народните песни и врзани со обредните ритуали, неделата и празниците во Македонија, одржувајќи го жив култот кон сонцето и кругот, симболи на божествената сила и непрекинатоста.
Легенди за митски суштества
Вилите (самовили) и змејовите се редовни жители на македонското митолошко предание. Самовилите се замислуваат како прекрасни жени со долга коса, чие внимание, љубов или проклетство можат да го освојат само најхрабрите јунаци. Во еден познат мотив, овчарот ги украл кошулите на трите сестри самовили, една станала негова сопруга, но таа ја повратува својата кошула (извор на моќта) и одлетува, симболизирајќи ги женската слобода и суптилниот отпор на патријархалниот поредок.
Змејовите, пак, се опишуваат како машки суштества со магиски или природни сили. Некои чуваат ниви, градини и стада, некои се претвораат во облаци, други, пак, грабнуваат девојки или се борат со херои. Според некои верувања, секој предел или синор имал свој змеј чувар и ги заштитувал посевите од град или суша. Често, љубовта меѓу девојка и змеј се претставува како причина за натприродна сила. Во народните песни („Стојна ми змеја љубила“), змејот е опеан како моќен, но и насилен и љубоморен љубовник. Д.Ст.
