За постсоцијалистичките генерации, изложбата „Малите пионери“ во Загреб може да изгледа како необичен ритуал на една измислена традиција. За среќа, ревизионизмот е генерално немоќен сѐ додека има живи протагонисти
Изложбата „Малите пионери – скици од животот на пионерите низ колекциите на Хрватскиот училиштен музеј“, отворена во загрепската галерија „Школица за 5“, беше сместена во само три простории од привремената музејска галерија. Беа изложени уметничките и литературните творби на социјалистичките пионери, прибор за пишување и цртање на учениците, учебници, лектири и енциклопедијата „Светот околу нас“, како и некои омилени играчки и друштвени игри од 1970-тите и 1980-тите години, фотографии од типични прослави на Денот на Републиката и моментот на полагање свечена заклетва за прием во Здружението на пионери на Југославија.
Факсимил на архивската меморија
Картонските фотографски портрети на деца во пионерски униформи во реална големина се убави додатоци на финиот дизајн на изложбата, која на едноставен и политички коректен начин ја објаснува историјата на основните концепти на социјалистичкото општество. Прикажан беше и краток аматерски филм како илустрација на училишните активности создаден во вуковарското експериментално основно училиште „Иван Горан Ковачиќ“ во 1989 година (во кој Синиша Главашевиќ се појавува како водач на детски училиштен квиз).
Накратко, авторката на изложбата, Кристина Гвериќ, авторите на ликовниот дизајн на изложбата, Дамир Гамулин и Антун Шевшек, и директорката на Хрватскиот училиштен музеј, Анита Зломислиќ, како претставничка на организаторите на изложбата и издавачка на придружниот каталог, ја документираа динамиката на искуствата што ги паметат сите (поранешни) пионери на Југославија.
– Оваа изложба, како факсимил на архивската меморија, претставува збир на индивидуални и спонтани сеќавања. И додека трае живата култура на заедничко растење, односно додека се живи протагонистите на растењето во социјалистичкиот колектив на училиштето, невозможно е да се фалсификуваат настаните од тој период, документирани со материјални докази како оние од изложбата „Мали пионери“. Интерпретациите на тие настани, се разбира, се сосема друга приказна. Како сеништето што повремено кружи низ изложбата, поради што чувствуваме потреба да ги поделиме во две категории – пишува „Новости“.
Момент кога можеме критички да размислуваме
Режисерката Анита Зломислиќ во краткиот предговор на каталогот на изложбата пишува дека „осумдесет години по основањето на втората Југославија и повеќе од триесет години по нејзиниот распад, дојде моментот кога конечно можеме да почнеме критички да размислуваме за тој период од нашата историја, надвор или над позициите на добрите и лошите страни“.
– Треба да се истакне дека пионерите во Југославија честопати беа предмет на идеолошка индоктринација и политички надзор, им се наметнуваа одредени теми и активности, а освен што влијаеше врз училишниот систем, здружението беше активно вклучено во обликувањето на слободното време на пионерите – пишува Кристина Гвериќ во каталогот на изложбата.
