Херои на годината според „Тајм“
Никој со сигурност не знае од каде потекнува вирусот што ја предизвика пандемијата на ковид-19. Но кога вирусот излегува од сенките на своите засолништа, тој се соочува со својот најстрашен непријател: научниците тивко го чекаат. Нивното реагирање беше помалку мистериозно и, секако, помалку непредвидливо од вирусот на кој целеа. Нивниот медиум беше светлина, а светлината на научната вистина, која макотрпно ја следеа во брилијантно осветлени истражувачки лаборатории, даде брилијантни резултати, пишува весникот „Тајм“.
Околу еден месец откако првиот кластер на пациенти се појави со отежнато дишење во болницата во Вухан, целиот геном на одговорниот коронавирус, 30.000 специфични нуклеотиди, беше сортиран, идентификуван и објавен на интернет. Две недели подоцна, дизајните веќе беа внесени во машините за да се создаде вакцина што ќе го отклучи светот, кој сè уште не беше ни заклучен.
Со оглед на таа брзина, лесно беше да се замисли дека решението на проблемот со САРС-КоВ-2 е неизбежно. Во 2020 година, научниците во Кина беа во можност да ја мапираат генетичката структура на новиот вирус за неколку дена. Вакцините што први го спречија ширењето на ковид-19 и кои речиси сигурно ќе се приспособат за да се спречат варијантата омикрон и идните мутации, никогаш не беа однапред измислен заклучок. Далеку од тоа. Тие, на крајот на краиштата, беа произведени од човечки суштества, подложни на каприците на системи и сомнеж. Имаше моменти во нивните кариери кога, длабоко во работата што на крајот ќе го спаси човештвото, научниците Кизмикија Корбет, Барни Греам, Каталин Карико и Дру Вајсман се чувствуваа како само тие се грижат за решавање на проблемите со кои се соочија. Но изложувањето на внатрешната работа за тоа како преживуваат и напредуваат вирусите е она што ги овозможи вакцините за ковид-19.
Четворицата не беа сами во тие напори: научниците низ светот произведоа вакцини против ковид-19 користејќи различни платформи и технологии. Многу од нив, како „Оксфорд-Астра Зенека“ и „Џонсон енд Џонсон-Јансен“ дојдоа од поутврдени методи, модифицирани со импресивна брзина за борба против новиот вирус. Сепак, Корбет, Греам, Карико и Вајсман постигнаа пробив од единствена важност, воведувајќи иновативна и високоефикасна платформа за вакцини, базирана на мРНА, која ќе влијае на нашето здравје и благосостојба многу подалеку од оваа пандемија.
Болеста што беше фатална пандемија што се појавува еднаш во генерација, која однесе повеќе од 780.000 животи во Америка, ја претворивме во она што во најголем дел е болест што може да се спречи со вакцини. Тоа е разликата што ја направи вакцината – вели д-р Леана Вен, професор по здравствена политика и менаџмент на универзитетот „Џорџ Вашингтон“.
За оние од нас што имаат доволно среќа да живеат во земји со пристап до овие вакцини, тоа ја направи сета разлика. Чудотворците зад вакцините против ковид-19 се херои на годината според „Тајм“, не само затоа што му дадоа одбрана на светот од патоген туку и затоа што начинот на тоа неверојатно достигнување чува повеќе од нашето здравје, тие ги канализираа своите амбиции за општото добро, разговарајќи еден со друг и верувајќи во фактите.
По децении на главно неопеани истражувања, Корбет, Греам, Карико и Вајсман не мораа долго да чекаат за да ги видат резултатите од нивната работа на вакцините против ковид-19. На 8 ноември 2020 година, директорот на Националниот институт за алергија и заразни болести на САД, Ентони Фаучи, доби повик од извршниот директор на „Фајзер“, Алберт Бурла.
Дали седите? Затоа што нема да верувате во резултатите. Тие се неверојатни, со над 90 отсто ефикасност – му рече Бурла.
Вајсман и Карико ги добија своите први дози од вакцината, кои помогнаа да се развие на 18 декември 2020 година. А непосредно пред Божиќ, Греам и Корбет ги добија првите вакцини.
Повеќето научници никогаш не гледаат како нивниот производ навистина се користи. Да ги гледате вечерните вести и да го видите олеснувањето од давателите на здравствени услуги што се вакцинираа, да видите како луѓето во клиниката во НИХ се вакцинираат и се толку олеснети и благодарни, тоа се посебни моменти – вели Греам.
Најбрзата вакцина што беше претходно развиена била за четири години (за заушки, во 1960-тите). Дозите развиени од „Фајзер/Бионтек“ и „Модерна“ траеја помалку од 12 месеци. Тоа ги натера некои скептици да се запрашаат дали може да ѝ се верува на сосема новата технологија, дизајнирана во рекордно време за борба против сосема нов вирус? Меѓутоа, тоа прашање ја занемарува долгогодишната работа што овие четворица научници ја направија за усовршување на платформата на мРНА.
Без (децениските) основни истражувања, тие вакцини немаше да бидат можни. Кога избувна епидемијата, технологијата веќе беше достапна – истакна д-р Стенли Плоткин, ветеран вакцинолог, кој ја измислил вакцината против рубеола.
Корбет признава дека самите научници можеле подобро да го соопштат тој факт.
Понекогаш жалам за начинот на кој објавивме дека можеме да имаме вакцина. Затоа што тоа дојде без разбирање за целата работа што ја направивме претходно. Додека дизајниравме вакцина, во основа прекуноќ и брзо преминавме во клинички испитувања, имаше толку голема доверба во начинот на кој го направивме тоа, затоа што се подготвувавме со години – вели таа.
На глобално ниво, колебливоста на вакцините се комбинираше со нееднаквоста и недостигот од пристап за да создаде катастрофална состојба во посиромашните делови на светот. Мултинационалната програма „Ковакс“, дизајнирана да дистрибуира вакцини во земјите со ниски приходи, е само околу една четвртина од патот до нејзината првична цел за дистрибуција на 2 милијарди дози до крајот на 2021 година, но има и други проблеми. Во некои делови од светот, кога ќе пристигнат дозите, здравствените работници мора да надминат значителни логистички предизвици за да ги пренесат од асфалтот на аеродромот до луѓе на тешко достапни места, а сомнежите за безбедноста и ефикасноста на вакцините се покажаа како глобален феномен. Таа мешавина на предизвици создаде сериозна нееднаквост во вакцините, таква што само 30 отсто од Индија е целосно заштитена, а ниту 10 отсто од луѓето во Африка не се целосно вакцинирани. Сè додека е така, вирусот ќе продолжи да мутира, предизвикувајќи нови варијанти, бидејќи се шири речиси неконтролирано.
Тоа не значи дека вирусот победува. Функцијата „плаг енд плеј“ на мРНА-вакцините овозможува нивно ажурирање во рок од неколку месеци за да целат на нови варијанти, било да е тоа омикрон или каква и да е форма на вирусот што ќе ја преземе следната. Вирусот се движи брзо, но научниците создадоа оружје исто толку брзо и вредно. Дури и историски брзиот развој на вакцините против ковид-19 може да изгледа бавен во иднина, сега кога платформите на мРНА се тестирани под притисок и добро нагодени.
Според директорот на Центарот за истражување на вакцини на Универзитетот во Питсбург, Пол Дупрекс, алатките направени од Карико, Вајсман, Греам и Корбет и многуте научници што соработувале со нив низ годините се „преродба во вакцинологијата“. Тие претставуваат нов пат за излез од оваа пандемија, но и нов пристап за задушување на идните. Производителите на вакцини веќе тестираат вакцини против грип базирани на мРНА, што потенцијално ги прави поефикасни, побезбедни и полесни за производство.
Благодарение на научниците што ги водат револуционерниот развој и елегантната конструкција на овие вакцини против ковид-19, сега имаме список со речиси бесконечни можности. Вакцините работат со величественост, што само нагласува до каде стигнала науката. Нашите комуникации, нашата политика, нашите расцепкани култури сè уште се збунети, во конфузија и скептицизам, спречувајќи ги луѓето да ги добијат дозите. Низ ужасната прва зима на ковид-19, научниците му ја дадоа на човештвото најголемата награда – оружје за борба против пандемијата. Сега останува на човештвото да ја возврати услугата.
