Никола Пијанманов, сликар
Христијанските мотиви што преовладуваат на последната изложба „Пасија – Смртта умира“ на сликарот Никола Пијанманов се интимистички исповеди на еден ум, кој има очи да го види светот од една поинаква перспектива. Поставени се 25 слики во галеријата „Метаноја“, кои се работени последниве неколку години.
Ако сликите беа текст, вашите ќе беа поезија. Во какви услови се создаваат вакви визуелни стихови?
– Во тишина. Во шума, полиња, кањон, далеку од населени места. Каде што сè околу тебе потсеќа на почетокот на светот. Ако сакаш да насликаш поетска слика, треба долго да гледаш во ближниот (човек, бебе, куче, птица, бумбар, дрво, гранка, маче, билка) и сите да ги сакаш еднакво. Но затоа треба долго да гледаш и во небото. Големите настани се одвиваат на маргините на некој пејзаж со големо небо. Ако сликаш човек, треба да го видиш и небото во него. Во секој човек има рефлексија од небо. Постојано си ги повторувам последните мисли на Андреј Болконски, легнат смртно ранет на полето, умира и вика „Како сум можел досега да не погледнам во небото? Како само сум можел да не ги видам облаците?“
Последната изложба ви е насловена „Пасија“. Сметате ли дека страста и страдањето секогаш мора да одат рака под рака?
– Да, страста е страдање. Страста мора да согори во нешто повисоко, поголемо. А тоа е тежок и мачен пат. Целата уметност е во суштина безумна страст, очајна жед по совршенство, по нешто што е повеќе, позначајно од овој свет. Би го избрал страдањето, наместо досадата и чекањето. Создадени сме да дејствуваме, не да чекаме. Секој творец знае каков е мигот кога се завршува едно големо дело, едно раѓање. Како да согорел ужасот на секојдневието. По пасија следува воскресение, потврда на животот над смртта и гниењето. Вечното над заборавот. Како крај на епските страданија претставени на оваа изложба, стои едно мало кокиче, кое тивко, речиси незабележително, се пробива низ смрзнатата земја.
Минливоста, времето, бесмртноста, вечноста, циклусите, иницијациите на човештвото се ваши секојдневни мотиви. Што значи да се биде минлив и вечен истовремено?
– Вечното само во мигот се постигнува. Или, делото реализирано во мигот, останува вечно. Не мислам на делата само како на творби. Мислам и на прегратка, допир, остварување контакт со нештото, идеја, еурека, молитва… Постојат нематеријализирани дела, уметници што не успеале да се изразат во материјал. Но нивната скриена, невидлива активност покрива голем дел од мозаикот на светската уметност и култура. Времето е смртен непријател на вечноста. Но зависи од нас како ја поимаме? Како некој што седи и чека во бескрајната темнина, или како некој што тргнал да оди низ таа бескрајна темнина, силно верувајќи дека таму некаде на крајот ќе се појави зракот и наеднаш сè ќе се осветли. Човек од инает може да остане и да си седи во мракот. Од некаков концепт! Уметниците, на пример, се како маратонците што трчаат. Бавно тргнуваат, долго време се последни во трката. Некои се отпишани и предвреме. Но мошне често први стигнуваат на целта. Тие знаат кога треба да ја употребат сета своја енергија. Творечкиот пат не е спринт, не е брза трка на сто метри.
Христијанските мотиви се провлекуваат во целото ваше творештво. Колку човештвото е распнато на крстот?
– Постојат распетија без крстови, но и крстови без распетија. Распетијата без крстови се прегратки. Крстовите без распетија се налик на оној што стои на Водно или на други ридови и планини. Празни се, осветлени со неонки, но како да не може од нив да излезе светлина. Почести се крстовите без распетија. Празните крстови се само справи за мачење, но денес на нив не може ни мачеништвото да биде остварено. Толку многу сме ние распнати од ситници и рамнодушие. А едно распетие без крст, може да спаси цело човештво.
Леонард Коен во една песна вели дека во сè има пукнатина и дека така влегува светлината. Колку се неопходни животните пукнатини за да имаме доволно светлина?
– Пукнатините се всушност прозорци. Пукнатините во еден череп се очите. Да, светлината влегува низ нив, но и излегува. Очите се медиум за пренос на светлината. Како кажа слепиот Борхес? „Оној што ја видел зората е сите луѓе“. Болката, страданието прават пукнатини во душата. Во секој човек лежи една голгота и по неа се искачуваме сами. Но сè што е насликано со светли бои, не е светло! Во „мракот“ на Рембрант и Густав Малер јас можам да видам најмногу светлина. Темното во уметноста не е како темното во светот. Најголемите творци се „мрачни“, даркери, затоа што најдобро ја проѕреле лицемерноста на глумењето среќа во свет што врие од зло. Ја сакам темната уметност затоа што го осветлува светот. Има голема вистинитост во тоа да не се биде среќен по секоја цена. Во големата посветеност нема многу време за среќа.
„Смртта умира“ е поднасловот на изложбата. Циклусот на раѓање и смрт е неопходен пат, и индивидуален и колективен. Колку е важно да се биде свесен помеѓу овие две иницијации?
– Смртта е разделба. Разделбата е тоа што боли во умирањето. Разделба и заборав. Со секоја средба ние повторно оживуваме. Соочувањето со смртта е голем херојски подвиг. Смртта на ближниот е пострашна од сопствената затоа што сме создадени да љубиме. Смртта има моќ во однос кон другиот. Чувствувам неподнослива болка кога ќе видам огромно дрво што со децении со гранките го допира небото, а сега лежи исечено и спрострено на земјата во калта. Хоризонталата е мирна, но страшно потсеќа на крајот, на смрт. Како и сонот. Бергман го споредува сонот со смрт. Сонот е можеби подготовка за смртта. Но творецот мора да биде буден. Мораме да ја држиме вертикалата по секоја цена. Како оние војници што во војните, дури и смртно погодени, го држат исправено знамето на честа.
