Анализа за потенцијалот на исламскиот свет на Блискиот Исток и пошироко
Деновиве, една од последните нови воени вести од веќе широко распламтеното воено жариште на Блискиот Исток беше дека Израел го бомбардирал главниот град на Сирија, Дамаск. Имено, беше ракетиран главниот штаб на сириската војска, во близината на претседателската резиденција. Во нападите врз Дамаск, според сириските извештаи, најмалку едно лице е убиено, а 18 лица се повредени. Нападите следуваа по ескалацијата на насилството меѓу припадниците на верското малцинство Друзи и сунитските бедуини во провинцијата Сувајда на југот на Сирија. Сириската влада потоа испрати трупи и други безбедносни сили во регионот. Истовремено, припадници на Друзите од Израел ја преминаа границата кон Сирија за да ги поддржат другите Друзи. Покрај тоа, имаше извештаи дека Друзи од Сирија се обидуваат да стигнат до Израел за да побараат заштита таму.
Приближно во исто време националните сили на отпорот (НРФ) на Јемен, предводени од генералот Тарек Салех, успешно пресретнале и заплениле досега најголема пратка (иранско) оружје во нивната историја. Станува збор за повеќе од 750 тони муниција и воена опрема што биле наменети за проиранското движење Хути. Запленетиот товар вклучувал стотици крстосувачки, противвоздушни и противбродски ракети, боеви глави и системи за наведување, како и голем број мотори за беспилотни летала, радарски системи, опрема за воздушна одбрана и комуникациски уреди.
Уште еден оружен конфликт во кој учествуваше една од исламските земји е запрен. Привремено, бидејќи ништо на Блискиот Исток не е ни оддалеку решено. Неодамна започна и брзо беше ставен под мраз конфликтот меѓу Израел и Иран. Но остана латентен. Обете завојувани страни прогласија победа. Во исто време, Израел продолжува со својата кампања во појасот Газа, под покровителство на САД.
Токму во едни вакви околности на Блискиот Исток, аналитичарот Миломир Степиќ симпатично потсетува на „западната ароганција на Хантингтон со неговата индикативна изјава во делото „Судирот на цивилизациите“, односно дека „исламот има крвави граници“. Аналитичарот, сепак додава дека „фактите го поддржуваат ова тврдење, иако не целосно. Всушност, повеќето од современите тлеечки кризни точки, како и областите каде што се одвиваат оружени конфликти, се наоѓаат во контактната зона на исламскиот простор со околината…“.
Во продолжение, за читателите на „Нова Македонија“ издвојуваме дел од анализата на Степиќ, заради добивање на една поширока, но и попрецизна слика за исламскиот свет и повеќеслојноста на предизвиците и потенцијалите што таквиот блок ги носи со себе, за геополитички адути на т.н. исламски свет и, од друга страна, за неговите геополитички хендикепи.
Исламските геополитички адути
Според долгогодишните опсервации на аналитичарот Миломир Степиќ, исламскиот свет како целина има многу предиспозиции за да биде еден од водечките, ако не и клучен фактор во меѓународните односи и креатор на глобалниот геополитички систем.
– Од проценетите 8,3 милијарди светско население во средината на 2025 година, муслиманското население имало 2,2 милијарди, што е 26,5 проценти. Повеќе од една четвртина! Тоа е млада, репродуктивно експлозивна, брзорастечка и миграциски експанзивна популација, подготвена да прави жртви за „повисоки цели“. Цврсто е вкоренета во идентитетот и не е предмет на декадентни, самодеструктивни глобалистички трендови. Напротив – „блика“ од животна, религиозна, идеолошка, работна, па дури и милитантна енергија. Едната е, само по себе, респектабилен „тврд“ фактор на моќ. Друг таков фактор се квантитативните и квалитативните својства на просторот што го населуваат. Како компактна целина, исламскиот свет се протега од западната половина на островот Папуа, дел од најнаселената муслиманска земја Индонезија, до Сенегал на крајниот запад од Африка, и од Казахстан и кинескиот Синџијанг до мозамбискиот брег на Индиски Океан во југоисточна Африка. Во значителна популациска и просторна смисла, муслиманската заедница е претставена дијаспорски во други цивилизациски региони, потоа енклави во помали или поголеми области или држави, и концентрирана во земји каде што не претставува мнозинство. Така, во Индија, од вкупно 1,46 милијарда жители, има над 200 милиони муслимани. Тие се многубројни и во Русија, на Балканот, во супсахарска Африка, земјите на имиграција на САД, Канада, Велика Британија, најразвиените членки на ЕУ, дури и во Суринам…
Областа на исламскиот свет има некои стратешки природни ресурси – првенствено нафта и гас – неизмерно важни мултидимензионални двигатели на современиот свет. Во исто време, тој е пресечен со коридори за нивен транспорт до извозни терминали и/или земји увоз – цевководи и поморско-океански водни патишта. Преполн е со огромни рафинерии и петрохемиски индустриски капацитети. Ги темели сè повеќе развиените други гранки на економијата, воената сила и финансиската моќ, како и експанзијата на луксузната урбана градба, сообраќајот, културата, медиумите, спортот и другите аспекти на „меката“ моќ на глобално ниво. Со други зборови, моделот на исламската цивилизација. Не треба да се занемари фундаментално важна трансформација: ако, според концептуалните поставки на традиционалната геополитика, „географскиот стожер на историјата“, т.е. евроазиското срце, е претежно рускиот свет, тогаш предиспозициите на глобалното срце, од кое сè повеќе ќе доаѓаат движечките импулси на иднината, очигледно би му припаѓале на исламскиот свет. Ова е индицирано не само од брановите на миграција, патиштата на пенетрација на „светите воини“ и експанзивноста на цивилизацијата, туку и од големината, приближните граници и, пред сè, географската положба и геополитичкото значење на исламскиот простор, кој го вклучува огромниот центар на таканаречениот Светски Остров на Мекиндер (Афроевроазија).
Следствено, во кризни ситуации, исламскиот свет може да ги контролира повеќето геокомуникациски, геополитички и геостратешки глобално важни точки, зони, центри и копнено-морски коридори – теснеци, морски канали, меѓуостровски премини и крајбрежни мориња. Учествува од едната или од двете страни во Гибралтар, Сицилијанскиот Канал, Отрантската порта, Босфорот и Дарданелите, Суецкиот Канал, Баб ел Мандеб, Хормуз, Малајскиот премин… Не е тешко да се заклучи каков колапс би се случил ако исламскиот фактор одеднаш, синхронизирано, истовремено во конфликт од големи глобални размери воено ги блокира сите или повеќето од овие поморски „тесни грла“. Невозможно? Затворањето на Ормускиот Канал од страна на Иран, нападите на јеменските Хути врз бродовите во Баб ел Мандеб итн. сведочат дека не е така.
Геополитичкиот хендикеп на исламскиот свет
Со оглед на фактот дека исламскиот свет ги има горенаведените, а и многу други геополитички предиспозиции, зошто тогаш тој исламски свет не е во друштво на водечките глобални „играчи“, се прашува реторички аналитичарот Миломир Степиќ, продолжувајќи со прашања, а и со одговори во својата анализа…
– Дали е тоа само затоа што сè уште не е дојдено времето главните субјекти во светските работи да бидат ограничени, единствени и недоволно организирани цивилизации, но сепак да останат моќни држави со својот апарат, сателити, сојузи и долго воспоставени позиции? Впрочем, може ли религиозната идентификација со „неверниците“ во неисламскиот „остаток од светот“ да биде доволна за една од водечките улоги на меѓународно ниво? Геополитичкиот капацитет на исламскиот свет значително го ограничува (нео)колонијалното наследство. Тоа е сè уште многу присутно денес, иако помалку видливо отколку порано.
Европските колонијални сили – првенствено Велика Британија и Франција – сè уште се вклучени на разни политички, економски, културни, образовни, пропагандни и други начини во животот на исламските земји и прават сè за да ги држат во поделена, раскарана и вазална држава. Нивната улога најчесто ја преземаат САД, но Кина и Русија сè повеќе напредуваат. Во овој контекст, претежно неконзистентните, неетнички граници наследени од колонијалниот период имаат многу деструктивен и конфликтен потенцијал. Тие често се причина за оружени конфликти, (долготрајни) непријателства, присилни миграции и хронична нестабилност што се пренесуваат низ генерациите. Така, на пример, Курдистан – област од околу 400.000 квадратни километри претежно населена со 25-30 милиони Курди – не е конституиран како држава, туку е пресечен од границите на Турција, Ирак, Иран и Сирија.
Поголемото глобално влијание на исламскиот фактор го оневозможува делењето на религијата на две големи гранки – шиитска и сунитска – како и на многубројни редови и помали религиозни заедници. Нивните позиции често се толку оддалечени што водат до долготрајни кризи и воени конфликти. Ова претставува плодно поле за мешање од страна во форма на наводно добронамерно „дипломатско посредување“ и „миротворство“, но всушност во форма на испробаниот империјален метод „раздели, па владеј“. Етничката хетерогеност и племенската фрагментација во многу случаи, исто така, добиваат пропорции на длабоки непријателства и конкуренција. Тоа е очигледно меѓу најмногубројните популации и најзначајните геополитички етнички групи Арапи, Турци и Персијци. Не треба да ја заборавиме најнаселената исламска земја во Југоисточна Азија, Индонезија. Од друга страна, на микрорегионално и мезорегионално ниво, карактеристична е „леопардовата кожа“ на Авганистан, како и многубројните енклави на исламизирани балкански Словени.
Во конкуренција со најмоќните светски сили, исламскиот свет е веќе хендикепиран од самиот почеток бидејќи нема таканаречена – водечка земја! Точно, неколку од нив се обидуваат да се назначат за таа позиција – Иран, Турција, Саудиска Арабија, а претходно Либија на Гадафи и Ирак на Хусеин. Сепак, ниту една од нив нема критично ниво, т.е. резултанта од просторна големина во комбинација со бројноста на населението, како и воената моќ, плус „палетата“ на природни ресурси, економската моќ и позициите во клучните институции и форуми на меѓународниот поредок.
И последно, но не и најмалку важно: Израел со својата клучна улога. Оние што го создадоа и го позиционираа Израел таму каде што е, добро знаеја дека ќе добијат не само упориште на Западот во блискоисточниот „папок на планетата“, т.е. неисламска држава касарна во „исламското море“, туку и креација што, благодарение на својата територијална морфологија, спречува копнен контакт меѓу африканските и азиските „белодробни крила на исламскиот свет“. Р.С.
