Реномираниот меѓународен портал „Политико“ вчера објави интересна анализа, насловена „Бугарија не може да влезе во еврозоната во јануари. Еве зошто“, која се однесува за причините зошто Бугарија не може (сѐ уште) да влезе во европската монетарна унија и да го користи еврото како платежно средство од јануари 2025 година. Интересен осврт со низа елементи, при што ви пренесуваме значаен дел
Анализа на „Политико“
Експертите и политичарите што разговараа со „Политико“ се убедени дека целниот датум од 1 јануари 2025 година за влез во еврозоната (монетарна унија) нема да биде исполнет – не само поради политичките превирања во Бугарија туку и поради постојаната инфлација и недостигот од поддршка од народот.
– Ние сме среде политичка криза – рече бугарскиот социјалистички европратеник Петар Витанов.
Тоа би го направило „невозможно“ приклучување на земјата во еврозоната до почетокот на годината. Нејзините шести национални избори од 2021 година се одржуваат во јуни.
– Навистина не знаеме која ќе биде следната влада и дали тоа ќе биде еден од нејзините приоритети – рече тој.
Најрано во јануари 2026 година
Дури и пред да падне владата, земјата сигнализираше дека може да го пропушти планираниот датум за влез. Тогашниот премиер Николај Денков во јануари рече дека целта „не е света“. Бугарија првично имаше намера да се приклучи на заедничката валута на почетокот на 2024 година, но мораше да ја одложи таа цел една година на почетокот на минатата година, бидејќи сè уште не ги исполни критериумите за пристапување.
Според Синзија Алциди, виш научен соработник во бриселскиот аналитички центар ЦЕПС, „најрано јануари 2026 година би бил пореален термин, со оглед на техничките предизвици поврзани со префрлањето на националната валута“.
Неколку политички лидери, вклучувајќи го и гувернерот на централната банка на Бугарија, ја отворија можноста за влез во средината на 2025 година, доколку не може да постигне датум за влез во јануари. Но, официјални лица и експерти што се вклучени во техничките аспекти на пристапувањето изјавија за „Политико“ дека приклучувањето кон средината на годината би било нетипично. Земјите обично се приклучуваат на почетокот на годината од административни причини.
Пристапувањето во еврозоната е типично таинствен процес во ЕУ, каде што земјите се оценети од Европската централна банка пред министрите за финансии на ЕУ, европратениците и шефовите на влади да разговараат за тоа прашање.
„Критериумите за конвергенција“ што една земја треба да ги исполни за да се квалификува вклучуваат стабилен девизен курс, постигнување на целите на односот на државниот дефицит и долгот и усогласување на националното законодавство со правото на ЕУ.
Следниот извештај на ЕЦБ за Бугарија – кој ќе утврди дали е подготвена да се приклучи – се очекува пред летото.
Инфлацијата останува проблем
За да се приклучи, на Бугарија ѝ треба просечно не повеќе од 1,5 процентен поен над стапката на трите „најдобри“ земји на ЕУ – нејасна категорија што создава сива зона за точната бројка на инфлација што е потребна. Најновиот придружник, Хрватска, во 2023 година имаше корист од одредено селективно избирање податоци кога ѝ беше дозволено да се приклучи и покрај повисоката стапка.
– Единствената пречка за Бугарија се критериумите за инфлација. Тоа е во добра буџетска позиција – ниски јавни долгови, буџетски дефицити под контрола – рече Золт Дарвас, виш соработник во бриселскиот економски аналитички центар „Бројгел“.
Дарвас рече дека сегашната прогноза на земјата за стапка на инфлација од 2,9 отсто во 2025 година „ќе имплицира дека Бугарија може да се приклучи во 2026 година“. Тој додаде дека има „извесен простор за маневрирање“ за тоа дали истата сива зона што ѝ дозволи на Хрватска да се приклучи во 2023 година може да се искористи за да се скрати временската рамка на Бугарија за пристапување, но додаде дека тоа „мора да се оправда“.
Во теорија, Софија би побарала нов извештај за конвергенција од ЕЦБ кон крајот на годинава, кој би имал доволно ниска бројка на инфлација за да може да се приклучи до средината на 2025 година. Но, во практика, за претставниците на ЕУ што би биле вклучени во техничкиот процес прашање е дали тоа би било изводливо.
Истражување на „Евробарометар“ во Бугарија за членство во еврозоната
Во истражувањето на „Евробарометар“ минатата година, Бугарите искажаа пониска од просечната поддршка за приклучување кон еврозоната и „повисока од просечната загриженост“ за прашања како што е навредливото поставување на цените за време на транзицијата. Високи функционери на ЕУ изјавија за „Политико“ дека „руската пропаганда“ во Бугарија си го направила своето.
– Сè уште верувам дека мнозинството Бугари би сакале да бидат дел од еврозоната. Овде не ја обвинувам само руската пропаганда. Да, постои. Но, генерално, оние што заостануваат се бугарските политичари – рече европратеникот Витанов.
Неколку експерти и официјални лица велат дека покрај перформансите за припитомување на инфлацијата, Бугарија е во релативно силна позиција да ѝ се приклучи на еврозоната. Валутата на земјата, левот, е поврзана со еврото од 1999 година, а Бугарија е во банкарската унија на ЕУ од 2020 година – потези што европратеничката Мејдел рече дека покажуваат „многу, многу јасна посветеност“ за пристапување. Земјата исто така забележа поддршка од земјите од еврозоната минатиот месец, кога нивните шефови на влади го пофалија напредокот на Бугарија. Но, и покрај долготрајната јавна поддршка на ЕУ за целта од јануари 2025 година, високи функционери приватно признаваат дека тоа речиси сигурно нема да се случи.
Како што рече еден од нив: „Не доаѓа предвид“. Х.И.
