За Србија и Босна, Украина може да е судбоносна

Некои земји од регионот се предмет на зголемена меѓународна опсервација

Деновиве неколку светски медиуми, не случајно, се појавија со анализа на состојбите во балканските држави. Притоа, посебно внимание се посвети на состојбите во Босна и Херцеговина, држава во која и околу која се кршат интересите на поголем број земји од регионот, но и од поширокото опкружување, посебно во контекст на украинската криза.
И Република Србија беше во фокусот на медиумските и други меѓународни институционални опсервации, посебно заради нејзиниот однос кон украинското прашање што дијаметрално се разликува од она на државите на Балканот, а посебно е различно од политиките на Западот кон Москва.

Босна и Херцеговина: Воениот конфликт малку веројатен, но „Украина“ ѝ го забрзува распаѓањето

Укажувајќи дека темелите на независна Босна и Херцеговина беа удрени пред три децении, со референдумот бојкотиран од Србите, а денес државата сѐ уште не функционира, Томас Брај, долгогодишен дописник на агенцијата ДПА од регионот, го започнува својот текст за „Дојче веле“. Според него, внатрешната поделеност во Босна и Херцеговина станала уште поочигледна во случајот со руската агресија врз Украина. Имено, Бошњаците и Хрватите од БиХ остро ја осудија инвазијата, додека Србите покажаа разбирање за Москва.
„Веќе овде се гледа основниот проблем!“, констатира Томас Брај, алудирајќи на длабоката внатрешна поделеност во Босна и Херцеговина, чии рецидиви во поновата историја тој ги препознава во крвавата граѓанска војна во 1995 година со повеќе од 100.000 убиени и 2,3 милиони протерани.
Во анализата натаму се укажува дека Уставот наметнат од САД и од ЕУ доведе до крај на војната, но не донесе помирување, а функционирањето на конфронтираните страни во заедничката држава изостанува до ден-денешен.
– Комплицираната структура на државата од почеток не ветуваше ништо добро. Србите добија половина од земјата, која има многу широка автономија. Другата половина ја делат Бошњаците – кои сочинуваат околу половина од населението – и Хрватите се околу 15 проценти. Но тоа не е сѐ! Босанско-хрватскиот дел од земјата беше поделен на десет други кантони, кои имаа големи овластувања. Конечно, беше формиран округот Брчко на северот на земјата, заеднички управуван од двата ентитета – се вели во анализата.
Во продолжение авторот го детектира изворот на корупцијата и непотизмот, кои го нагризуваат системот. Пред сѐ, тука е надуената јавна администрација, која произлезе од компликуваниот политички систем, а потоа националистичките партии, кои доминираа од самиот почеток, го подбуцнуваа населението. Под заштита на овие популистички лажни битки, тие меѓусебно ги делеа јавните ресурси: некои добија големи државни компании, други јавна електроенергетска мрежа, управување со патиштата и железницата, јавни банки, моќни медиуми или државна лотарија. Оваа поделба на националното богатство ја потхрануваше распространетата корупција и непотизмот, кои, по правило, минуваат неказнето. Затоа што и судството е под туторство на националистичките политички елити.
„Со многу милијарди евра и армија дипломати и експерти, САД, а пред сѐ ЕУ, од самиот почеток се обидуваат да ја одржат младата држава. Но обидите за реформи и економски развој претрпеа удари, со оглед на политичкото мочуриште. Пратениците од Вашингтон и од Брисел сакаат трите скарани нации да ги доведат до компромис во долготрајниот конфликт што ја блокира целата земја. Сите досегашни напори беа залудни. Хрватите и Србите сакаат да ги прошират правата на своите народи во Босна и Херцеговина. Од друга страна, Бошњаците се стремат кон граѓанска држава заснована на мотото „еден човек – еден глас“.
Денес поради нерешени спорови сѐ почесто се употребува зборот „војна“. Сепак, воените конфликти се малку веројатни. За таков судир нема ниту луѓе ниту тешко вооружување. Но социјално и економски осиромашената земја крвави поради масовниот егзодус на граѓаните. Пред војната овде живееле 4,4 милиони луѓе, денес се проценува дека има 2,6 милиони. Со оглед на ескападите на политичките лидери, луѓето веројатно ќе продолжат да бегаат во странство.

Србија: Русија е убедливо најпопуларниот избор за Србите, но каде ја носи тоа државата?

Српскиот претседател Александар Вучиќ со години се обидуваше да одржува пријателски односи со Русија на Владимир Путин, а истовремено негува врски со Европската Унија, во која неговата земја сака да се приклучи, и со Западот пошироко. Но руската инвазија на Украина го стави Вучиќ во акутна дилема и веќе ја стави балканската земја во судир со ЕУ, Соединетите Американски Држави и другите сили бидејќи одбива да воведе санкции кон Москва, се вели во опширната анализа на „Политико“ посветена на Србија.
Како одговор на војната на Путин, Вучиќ се обиде да го подигне својот баланс на ново ниво. Тој објави „поддршка за територијалниот интегритет на Украина“, а неговата влада ја поддржа резолуцијата на ОН со која се осудува руската агресија. Но тој ги отфрли повиците да се придржува до линијата на ЕУ за санкциите, наведувајќи го одбивањето на Русија да наметне такви мерки врз Србија за време на балканските војни во 1990-тите.
Дури и ако Вучиќ, кој се кандидира за реизбор следниот месец, сега сака решително да се сврти кон Запад, тоа би било тешко да го стори – во голема мера поради политиката што ја спроведува. Србија е силно зависна од руската енергија. И Москва ужива силна поддршка кај голем дел од српското население, поттикната од неконтролираната про Путин пропаганда што со години ја поттикнуваа таблоидните медиуми лојални на Вучиќ, ја продолжува својата анализа „Политико“.
Односот меѓу Србија и Русија е близок уште од распаѓањето на Југославија во 1990-тите. Русија се спротивстави на НАТО-бомбардирањето на Србија во 1999 година поради репресијата на Белград врз етничките Албанци на Косово. Путин огорчено се спротивстави на бомбардирањето на НАТО, кое немаше одобрение од Советот за безбедност на ОН, а исто така потсети на него во обидот да ја оправда својата операција во Украина.
Во анализата натаму се потсетува дека Путин ја посети Србија неколкупати и беше срдечно пречекан како пријател на земјата и од политичкото раководство и од голем дел од населението. Во ноември минатата година, Вучиќ го посети Путин во рускиот град Сочи и двајцата претседатели го потпишаа она што српскиот лидер го поздрави како „неверојатен“ договор за гасот, задржувајќи ги цените исти и зголемувајќи ја понудата дури и кога остатокот од Балканскиот Регион се соочува со криза со електрична енергија.
Како Словени и православни христијани, многу Руси и Срби се гледаат себеси како традиционални сојузници и културно блиски. Некои аналитичари тврдат дека двете земји не се толку природни политички партнери, но наративот сепак се зафатил во големи делови од српското население, делумно поради тоа што го туркаат политичките лидери. Истражувањето објавено минатата година покажа дека Русија е убедливо најпопуларниот избор кога Србите беа прашани на која сила најмногу треба да се потпрат за нивната национална безбедност. Истата анкета, спроведена за истражувачката организација на Советодавната група за политики на Балканот во Европа, исто така покажа дека две третини од Србите имаат „многу позитивно“ мислење за Путин.
Наспроти тоа, секое големо раскинување со Москва може да предизвика превирања токму кога Србија се соочува со парламентарни и претседателски избори на 3 април.

Кој сака да влезе „преку ред“ во ЕУ

Со развојот на украинската криза станува очигледно дека некои земји, како Украина и Грузија, сакаат да го искористат моментот и да побараат побрза интеграција во Европската Унија, вклучувајќи ја и БиХ, чија министерка за надворешни работи Бисера Турковиќ од Брисел побара земјата да добие статус на кандидат за ЕУ. Ваквото барање од Сараево се објаснува со загриженоста за наводното „украинско сценарио во најкревката земја во регионот“, па членството може да биде сламка за спас од, како што тврдат некои кругови, намерата на Москва да го „дестабилизира Балканот преку РС“.
И двајца поранешни високи претставници за БиХ, Кристијан Шварц Шилинг и Валентин Инцко, побараа од ЕУ забрзан пристап за БиХ.
БиХ овие изминати денови е на страната на ЕУ и западните земји во Обединетите нации, кои ја осудија Русија. Сепак, нема подготвеност внатре во државата да се заземе јасен став за тамошните настани. Во Бања Лука сметаат дека БиХ треба да остане неутрална, што не се почитува во Сараево, од каде што доаѓаат осудите против Москва.
Министерката за надворешни работи на БиХ, Бисера Турковиќ, поднесе барање за кандидатски статус на БиХ, откако неколку други земји поднесоа слични барања до ЕУ. „Во тешки и неизвесни времиња за безбедноста на Европа, бараме од вас веднаш да ѝ доделите на БиХ статус на кандидат за членство во ЕУ“, рече таа. Вакви барања за БиХ упати и хрватскиот претседател Зоран Милановиќ.
Аналитичарите што ги проценуваат можностите за побрз пристап на БиХ во ЕУ генерално ги сметаат за нереални, но не ја исклучуваат можноста Брисел во иднина да ги „олабави“ барањата и предвидуваат дека патот на регионот кон ЕУ сè уште е доста долг.