Една пресуда на Европскиот суд за човекови права донесе исход со кој беше отфрлен концептот за граѓанско уредување во Босна и Херцеговина. За што станува збор?
Босна и Херцеговина
Европскиот суд за човекови права, всушност, конечно пресуди дека човековите права на жалителот Славен Ковачевиќ, како граѓанин на Федерацијата Босна и Херцеговина, не се прекршени, со тоа што „не можел да избере член на Претседателството на Босна и Херцеговина од Република Српска“.
Со одлуката целосно се поништи првостепената пресуда од минатата година, која сугерираше дека БиХ треба да биде единствена изборна единица при изборот на членови на Претседателството и делегати во Домот на народите на Парламентарното собрание на БиХ.
Толкувањето во тоа време предизвика сериозна дебата и, покрај доведувањето во прашање на целта на продолжувањето на европската интеграција, предизвика осуда од претставниците на Република Српска и Хрватскиот корпус, кои предупредија дека „таквата промена ќе го доведе во прашање уставниот принцип на конститутивната природа на народот и суверенитетот на ентитетот дефиниран со Дејтонскиот договор“.
– На Република Српска ѝ е одземено правото да има свој член во Претседателството на Босна и Херцеговина – изјавија тогаш во Бања Лука.
Уставот на Босна и Херцеговина предвидува дека Република Српска и Федерацијата на Босна и Херцеговина се посебни изборни единици од кои се избираат членови на Претседателството. Европскиот суд во претходните случаи „Сејдиќ-Финци“ и „Зорниќ“ се залагаше за поширок пристап кон граѓанските права, но без да ја наруши внатрешната уставна архитектура.
Реакциите од Сараево на најновата одлука од Стразбур осцилираат помеѓу разочарување и обвинувања, а во исто време покажуваат до кој степен Дејтонскиот договор (не) е прифатен таму. Министерот за надворешни работи на БиХ, Елмедин Конаковиќ, ги критикува политичките противници, наведувајќи дека „група пијаници седнале на пиво и решиле да ја продолжат приказната за граѓанска држава“.
– Некои додворувачи напишале апел за граѓанин на Хрватска (и Босна и Херцеговина), кој претходно се изјаснил како Хрват, да поднесе жалба до Европскиот суд за човекови права, бидејќи сега кога е во „други“, неговите права се загрозени – истакна Конаковиќ, чија партија е дел од владејачката „тројка“.
Од друга страна, во СДА на Изетбеговиќ сметаат дека пресудата е директна последица на покорноста на „тројката“ кон ХДЗ и Загреб.
– Наместо да се бори за граѓанскиот поредок на Босна и Херцеговина, „тројката“ им сервираше на граѓаните ново предавство – соопшти СДА.
Дополнително, лидерот на ХДЗ БиХ, Драган Човиќ, ја оцени пресудата како „потврда на Дејтонскиот устав“ и порака до оние што, како што наведува, „го напаѓаат мировниот договор“ и се обидуваат да наметнат унитарен модел на владеење.
Претседателот на Република Српска, Милорад Додик, исто така ја поздрави одлуката на судот, наведувајќи дека „обидот за создавање вештачка нација наречена ’Босанци’ е неуспешен“ и со тоа ги направил ентитетите и конститутивната природа на народот бесмислени.
Адвокатот Милко Грмуша ја гледа пресудата како пресвртница: „Пред сѐ, јасно е дека измамата на сараевските унитарци е разоткриена во Стразбур“.
Тој додаде дека „е осуетен стратешки подмолен план за претворање на БиХ во единствена изборна единица, што никогаш не смее да се дозволи на никаков начин“.
– Ова е стар план на унитарната клика за соборување на конфедеративниот уставен поредок во БиХ преку заткулисни акции и практично да ги направи ентитетите и нивниот уставен статус бесмислени. Трето, потврдено е дека ентитетите се државотворни ентитети во кои се остваруваат граѓанските права и слободи на секое лице – истакна Грмуша.
Милош Букејловиќ, министер за правда на Република Српска, изјави дека Судот во Стразбур не утврдил дискриминација, бидејќи таа била побарана таму каде што ја немало.
– Оваа пресуда е многу важна бидејќи судскиот совет препозна дека уставната структура на Босна и Херцеговина се заснова на еднаквоста на составните народи и дека секое наметнување решение што ја доведува во прашање таа структура не е во согласност со Европската конвенција за човекови права – истакна Букејловиќ.
Сепак, реакциите на некои сараевски медиуми покажуваат длабока фрустрација. Порталот „Истрага“ ја протолкува пресудата како дел од поширока „мирна агресија“, дури и поврзување на Црна Гора со, како што велат, „ретроградни проекти“ и обвинување на Подгорица дека повторно е во „служба на Милошевиќ и Туѓман“. Причината за таквата реторика и тврдењата дека Црна Гора треба да се подели на кантони беше фактот што еден судија од Црна Гора учествуваше во мнозинството од 16 адвокати што ја отфрлија жалбата, за разлика од еден судија што ја поддржа.
Со сосема поинаков тон, порталот „Поскок“ наведува дека Ковачевиќ не само што ја изгубил својата убеденост „туку и пукнала неговата маска“.
– Тој се претстави како глас на „граѓанска Босна“. Всушност, тој беше глас на етничкото прегласување – човек што се обиде да постави политичка бомба во меѓународниот суд за да го дигне во воздух „Дејтон“ и сè што сè уште имаше трошка рамнотежа во Босна… Како дете што им удира шлаканици на други додека вреска за неправда – наведува порталот.
Зад него, се наведува во текстот, стоела пропагандната машинерија на Комшиќ, илјадници платени ботови, десетици портали што се обидувале да го направат граѓански маченик.
– Ковачевиќ стана симбол на ароганцијата на проектот што никогаш не сакал Босна и Херцеговина на сите народи, туку Босна и Херцеговина на мнозинскиот народ во цивилна униформа – објавува порталот „Поскок“. Р.С.
