Бугарскиот здравствен систем има симптоми на нефункционалност и недостиг од кадар
Бугарија моментално има 29.604 лекари и 28.816 медицински сестри – бројки што се разликуваат од европската норма, која обично има повеќе медицински сестри отколку лекари во националните здравствени системи. Ниту една политичка партија досега не предложила решенија за проблемите во здравствениот систем, вклучувајќи и за недостигот од кадри
Бугарската здравствена заштита се соочува со голем број предизвици, вклучувајќи и нерамнотежа во типот на персонал што доведува до недостиг од медицински сестри и проблеми со финансирањето, што го става во опасност здравјето на граѓаните.
Во своја подлабока опсервација, аналитичарите Емилија Милчева и Красен Николов за „Еурактив“ пишуваат за низа интересни аспекти на здравствениот систем на Бугарија, од кои издвојуваме неколку моменти.
Втора највисока стапка на смртност по жител во светот за време на пандемијата на ковид-19
Бугарија имаше втора највисока стапка на смртност по жител за време на пандемијата на ковид-19, втора само по Перу, и покрај официјалната државна статистика, која укажува дека Бугарија е трета во Европската Унија (ЕУ) во однос на бројот на кревети за болничко лекување. Иако во земјата има 340 болници за население од 6,5 милиони, рангирајќи ја во првите три во ЕУ во однос на болничките кревети, недостигот од персонал ја попречува состојбата што резултира со трета највисока стапка на смртност во ЕУ, со 21,7 отсто. Бугарија моментално има 29.604 лекари и 28.816 медицински сестри – бројки што се разликуваат од европската норма, која обично има повеќе медицински сестри отколку лекари во националните здравствени системи.
Значаен недостиг од медицински сестри
Според „Евростат“, соодносот на медицински сестри со населението е најнизок во ЕУ, поточно 6,9 на 100.000 луѓе, со една третина од работните медицински сестри над 65 години. Ирска известува дека 1,6 отсто од населението се медицински сестри, а во 10 други земји на ЕУ, учеството на медицинските сестри е најмалку еден отсто од населението.
Во 1990-тите, на почетокот на демократската транзиција од комунизам кон пазарна економија и демократија, во Бугарија имаше 28.000 лекари и 53.000 медицински сестри. Бројот на медицински сестри оттогаш е речиси преполовен, со пад од девет отсто во последните десет години. Иако има благ пад на бројот на лекари, тој не е толку загрижувачки како оној на медицинските сестри и е донекаде ублажен со намалувањето на населението од 11,5 отсто во последните 30 години. Падот на медицинските работници беше особено остар по 2013 година кога беа отстранети ограничувањата за пристап до пазарите на трудот во ЕУ за граѓаните на Бугарија и Романија, а многумина заминаа на работа во странство.
Истражувањето на Институтот за пазарна економија (ИМП) забележува дека во 2020 година, исто така, бил забележан голем пад на бројките поради пандемијата, ризиците за постариот персонал и тешките работни услови. ИМП коментираше дека за оптимално функционирање на здравствениот систем во Бугарија, односот медицинска сестра – лекар треба да биде најмалку два спрема еден, што е сепак далеку од Финска, Луксембург, Ирска, Швајцарија, Исланд и Норвешка, каде што билансот е над четири на еден. Сè помалите бројки го оневозможуваат обезбедувањето две медицински сестри по смена во болниците, што значи дека често има само една медицинска сестра што ќе се грижи за над осум пациенти.
Како одговор на барањето на „Еурактив“, Министерството за здравство извести дека најголем недостиг има во итната медицина, интерната медицина, општата и клиничка патологија, заразните болести, педијатријата, епидемиологијата на заразни болести, општата медицина и оториноларингологијата. Има помалку од 70 лекари по судска медицина и приближно исто толку патолози. Се намалува и бројот на општи лекари, а обемот на работа се зголемува. Во исто време, и покрај зголемените буџети на бугарскиот државен здравствен фонд, Бугарите плаќаат и до 40 отсто од здравствените услуги што ги користат. Ова е речиси двојно повеќе од просекот на ЕУ.
Приватните болници немаат регулатива?!
Еден од главните двигатели зад ова прашање се верува дека е поврзан со платата. Медицинските сестри во Бугарија имаат просечна месечна плата од 450-1.000 евра. Јавните болници се најсигурни работодавци, додека приватните болници немаат регулатива, според Надежда Маргенова од Сојузот на бугарски медицински специјалисти (СБМС). Таа во јавноста изјави дека постојат опции за медицинските сестри да го зголемат својот приход, но не сите се остварливи.
Маргенова, која самата е медицинска сестра, вели дека една опција е тие да го сменат работното место. Другото е да се преземат дополнителни смени, да се има втора и трета работа, што го влошува квалитетот на животот и работата. За да донесат дополнителни средства, нејзините колеги го прават тоа без да го испочитуваат задолжителниот одмор по 12 часа дежурство. Трета опција е да се донесе животна одлука да се напушти професијата или да се емигрира.
Д-р Стоичо Кацаров од Центарот за заштита на правата во здравството и поранешен министер за здравство коментира дека решението е да се ограничи државната интервенција што доведе до најголем дел од проблемите. Според Кацаров, земјите што имаат здравствени системи базирани на пазарот подобро реагираа на пандемијата ковид-19. Државата ги распределувала парите, регулирала речиси сè и со тоа имала ограничена конкуренција. Тој истакнува дека пазарот ги одредува платите. Затоа, не се советуваат какви било обиди на државата да воведе основна плата за лекарите.
Недостигот од систем за развој на кариерата го забележа д-р Вањо Шарков, кој е поранешен заменик-министер за здравство. Во изјава за „Еурактив“, Шарков вели дека е неопходно да се направи разлика помеѓу финансирањето, а повеќе средства треба да бидат достапни за оние медицински установи што обезбедуваат квалитетна медицинска нега, вклучувајќи ја и итната медицина. Тој рече дека во моментот, ургентните служби во Софија ги превезуваат пациентите во две или три медицински установи, кои добиваат помалку средства од медицинските установи што немаат оддел за итни случаи, и бидејќи сите болници – и јавни и приватни – се финансираат на истиот принцип, тогаш мора да имаат и одделенија за итни случаи.
Ниту една политичка партија досега не предложила решенија за проблемите во здравствениот систем, вклучувајќи и за недостигот од кадри.
