САД потрошија милијарди долари во регионот промовирајќи ги демократизацијата и владеењето на правото. За да го одржат кредибилитетот, САД мора јасно да кажат дека лидерите на Југоисточна Европа мора да изберат помеѓу прифаќање на западните вредности или здружување со американските противници Русија и Кина,
пишува Ајла Делкиќ, во колумната објавена во „Хил“
Неорганизираното повлекување на САД од Авганистан несомнено ги доведува судбината на земјата и кредибилитетот на Вашингтон во прашање. Гледајќи како талибанските сили ги заземаат авганистанските градови со застрашувачка брзина, за жал, стана јасно дека најдолгата војна на Америка заврши како што и започна, со талибанците на власт.
Конфликтот ги чинеше американските граѓани илјадници милијарди позајмени долари, а уште пожално е што беа загубени илјадници американски животи. За Авганистанците, бројот на жртви е многу поголем, а според Обединетите нации (ОН), повеќе жени и деца се убиени или ранети во првите шест месеци од 2021 година отколку во која било друга година откако ОН започнаа да водат евиденција.
Додека американските авиони го напуштаа Кабул, очајните сцени од меѓународниот аеродром „Хамид Карзаи“ покажаа авганистански цивили што се држеа до авионите во очајнички обид да избегаат од заземањето на талибанците. Вознемирувачките слики го поставуваат прашањето: што можат да очекуваат нашите сојузници во светот, а поконкретно на Западен Балкан, од американската надворешна политика?
Брзиот развој на настаните во Авганистан треба да послужи како строго предупредување дека подготвеноста на САД за неограничена поддршка на корумпираните и неефективни влади е ограничена, па ако една земја не е во состојба да застане на сопствените нозе, таа не може вечно да се потпира на безбедносниот чадор на Вашингтон. За таа цел, сојузниците на САД на Западен Балкан треба особено да внимаваат и да ја преиспитаат својата одбранбена стратегија, со оглед на порастот на српскиот национализам и руското влијание во регионот.
Вториот е најизразен во Србија и во помалиот ентитет на Босна и Херцеговина, познат како Република Српска, каде што авторитарни лидери како Александар Вучиќ и Милорад Додик ја консолидираа моќта и редовно им се додворуваат на Москва и на Пекинг. Србија под водство на штитеникот на поранешниот претседател Слободан Милошевиќ, Александар Вучиќ, продолжува да крие воени злосторници и троши значителен капитал негирајќи ги и искривувајќи ги фактите за геноцидот во Сребреница. Освен опасното мешање во внатрешните работи на БиХ и на Црна Гора, Србија редовно учествува во заеднички воени вежби со Русија, а српскиот министер за внатрешни работи Александар Вулин ја нарече Русија „голем безбедносен партнер“ и објави дека задачата на новата генерација е да се создаде „српски свет“ каде што сите Срби би биле обединети.
Алармантниот пораст на антиамериканското чувството во Србија, Република Српска и меѓу српското малцинство во Црна Гора ги загрижи нашите долгогодишни сојузници во Југоисточна Европа и ги принуди да бараат поддршка од лидерство во САД. Овој вознемирувачки тренд зачуди и изненади малкумина во Вашингтон, но не е преземена значајна акција што ќе се спротивстави на заканата по западните вредности.
Со падот на Авганистан, поважно е од кога било САД да го заштитат своето наследство на Западен Балкан. На крајот на краиштата, интервенцијата на НАТО предводена од САД во 1990-тите години ги спречи геноцидот и етничкото чистење на несрпското население во Босна и Херцеговина и во Косово, и до ден-денес таа е една од ретките успешни американски интервенции по Втората светска војна. Оттогаш, САД потрошија милијарди долари во регионот промовирајќи ги демократизацијата и владеењето на правото. За да го одржат кредибилитетот, САД мора јасно да кажат дека лидерите на Југоисточна Европа мора да изберат помеѓу прифаќање на западните вредности или здружување со американските противници Русија и Кина.
Сцените од Авганистан ќе ги зајакнат авторитарните актери во Западен Балкан и исто така треба да послужат како повик за будење за продемократските лидери во регионот. Она што се случи, јасно стави до знаење дека ниту една земја не може да преживее без сопствена веродостојна воена одбрана. Само силна и ефективна војска е вистинска гаранција за долгорочен мир и стабилност, како што може да се види во местата како што се Јужна Кореја и Израел. Понатаму, земјите како Швајцарија, Шведска и Сингапур, иако се мали, имаат долгогодишен ефект за мир, истовремено одржувајќи значајни воени сили што ги штитат од непријателските сили.
САД нема да го спасат Западен Балкан од авторитаризам и корупција. Ако сцените од Авганистан нè научија на нешто, тогаш одговорноста лежи кај луѓето и лидерите што беа избрани да бидат на власт.
Колумна на Ајла Делкиќ за „Хил“, претседателка на невладината организација „Совет за Босна и Херцеговина“ со седиште во Вашингтон
Илјадници лица во очај да избегаат од Авганистан го опколуваат аеродромот во Кабул и покрај тоа што талибанците им порачуваат на лицата без легални патни документи да се вратат назад. НАТО тврди дека над 18.000 лица се евакуирани од Авганистан откако главниот град Кабул падна под талибанска контрола на 15 август.
Брзината со која талибанците го освоија Авганистан, додека американските и коалициските сили ги повлекуваа силите, изненади многу држави, што доведе до силни критики упатени кон американскиот претседател Џо Бајден, НАТО и многу други западни сили, обвинувајќи ги за хаотичната и неподготвена стратегија за повлекување.
