Продолжува трката на спортовите за влез во олимпиското семејство

Со надеж дека ќе им вшприца на Игрите динамика од дигиталната ера, претседателот на ИОК, Бах, ја отвори вратата за нови спортови што ќе ги привлечат младите. Кога неговите предлози беа едногласно одобрени, брзорастечките спортски федерации почувствува можност. На ЛОИ 2020 во Токио, три од спортовите номинирани од домаќините, спортско качување, сурфање и скејтбординг, се претставија толку добро на дебито што ИОК ги промовира во својата основна програма. Кои се следните спортови?

Откако го наследи Жак Рог како претседател на Интернационалниот олимписки комитет (ИОК) во 2013 година, Томас Бах беше искрен во својата процена за тоа што треба да направат олимписките игри за да останат релевантни. И покрај тоа што во Лондон во 2012 година достигна рекордна глобална публика од 3,6 милијарди, во ИОК имаше загриженост. Интересот кај луѓето од 18 до 24 години опаѓа, а тоа е тренд што не може да се игнорира, пишува „Би-би-си“. Во декември 2014 година Бах ја почна својата „Агенда 2020“, во која се наведени 40 предложени реформи за Игрите.
Со надеж дека ќе им вшприца на Игрите динамика од дигиталната ера, Бах ја отвори вратата за нови спортови што ќе ги привлечат младите. Тој предложи олимписка програма структурирана со околу 10.500 спортисти, при што на олимписките домаќини им беше понудена шанса да номинираат спортови што ќе резонираат кај локалната публика. Кога неговите предлози беа едногласно одобрени, брзорастечките спортски федерации почувствуваа можност да се втурнат во мејнстримот. Бах го заврши своето обраќање цитирајќи го основачот на олимписките игри, Пјер де Кубертен: „Храброст и надеж. Одете смело низ облаците и не плашете се. Иднината ви припаѓа вам“. Но за оние амбициозни спортови што копнеат да го достигнат спортскиот олимписки врв, што би било потребно за да се расчистат облаците?

ЛЕТАЧКИ ЧИНИИ

Секој спорт има свое потекло, но само еден го почнал животот како пита. Во почетокот на 20 век, не многу долго откако Пјер де Кубертен ги почна модерните олимписки игри, студентите од „Јејл“ забележаа дека нивните локални калапчиња за пити летаат низ воздухот како летачки чинии. Овој чуден тренд на фрлање се рашири низ универзитетската сцена во Конектикат, бидејќи компанијата „Пита фризби“ откри дека ненамерно смислила популарна забава. Денес Светската федерација за летачки дискови (СФЛД) ги надгледува националните асоцијации во 107 земји, со околу 10 милиони играчи низ светот. Дисциплините со летачки дискови вклучуваат диск-голф, слободен стил и ултимејт. Последниот, тимски спорт со седум играчи, кој ги спојува елементите на американскиот фудбал, кошарката и фудбалот, е главен на Светските игри, настан на секои четири години за неолимписки спортови, повеќе од две децении. Роберт Ноб Рауч, претседател на СФЛД, не се сомнева во следниот логичен чекор на ултимејт.
– Ние сме брилијантно дизајнирани за олимписки игри – вели тој.
Откако неодамна се повлече од кариерата во меѓународните финансии за да продолжи со докторат по спортски менаџмент, Рауч се надева дека спортот во кој се вљубил како бруцош од Масачусетс во 1976 година ќе стигне до ЛОИ.
– Имаме родова еднаквост. Нашата заедничка дивизија, на Светските игри, функционира добро. Тоа е легитимна поделба, тоа не е нешто што го правиме за да задоволиме очекувања. Спортот е интересен за младите – вели тој.
Рауч внимателно ја следи литературата на ИОК. Најновите олимписки упатства упатуваат на „нови трендови во начинот на кој спортот се изведува и консумира“ и се залага за глобална солидарност во услови на турбулентна геополитичка клима, пишува „Би-би-си“.
– Зборуваме за духот на играта. Ако се вратите на Де Кубертен, неговата идеја беше спортски дух, почит, прекин на непријателствата. Веруваме дека нашиот спорт го носи сето тоа – рече Рауч.
Лејла Денистон ја претставува Велика Британија од 2016 година и е убедена дека тој спорт е совршено приспособен за модерни ЛОИ.
– Сега сме во ера во која се обидуваме да тргнеме многу од овие родови разлики, како што е разликата во платите. Па, зошто не би го насочиле вниманието на спортовите што се микрокосмос на реалниот свет? Она што го сакам кај ултимејт е тоа што мешаните тимови не се комбинирање на две работи. Ултимејт е измешан, тоа е во неговото основа – вели таа.
Како и дивизијата на мешани тимови, која е во срцето на спортот од неговото раѓање во 1968 година, ултимејт има единствен став кон судиите – не му требаат. Наместо тоа, играчите на теренот мора да бараат прекршоци. Ако не е договорена заедничка одлука, играта продолжува од претходната ситуација. Британскиот врвен ветеран Том Абрамс, кој се занимава со овој спорт од 2005 година, верува дека тоа го намалува количеството на измама.
– Не е совршено, но ниту еден судиски систем не е. Како натпреварувач, сакате да победите. Но како судија, вашата работа е да бидете објективен. Тоа функционира во поголемиот дел од времето. Играв од грасрут до Светските игри, а тоа наметнува ниво на почит и доверба меѓу тимовите. Навистина е неверојатно колку добро функционира. Многу училишта сакаат да го користат ултимејт како алатка за решавање конфликти. Ако не се согласувате, разговарајте – рече тој.

СПОРТ ШТО ПОЧНА ВО ГАРАЖА

Во ноември 2023 година, д-р Виктор Хусар беше во Бангкок, каде што се подготвуваше за Светското првенство во спорт што почна во неговата гаража. Најјасен знак за брзиот раст на текбол не беше едноставно тоа што Хусар, претседател и соосновач на раководното тело (ФИТЕК), присуствуваше на шестото издание на шампионатот, туку дека тој беше придружуван од Роналдињо. Бразилскиот великан е амбасадор на текболот откако првпат беше прикажан во родното место на спортот, Будимпешта, во 2016 година. Лансиран од Хусар и од сонародниците Унгарци Габор Борсањи и Ѓорѓи Гатјан, по три години развој, текболот е спорт базиран на фудбал, кој комбинира елементи на пинг-понг и одбојка со нозе. Компјутерскиот научник Хусар ја дизајнирал патентираната табела со текбол по предлог на Борсањи, неговиот сосед.
– Еден ден тој само ме седна и ме праша зошто не ја накривиме масата за пинг-понг, за да продолжиме да играме фудбал – вели тој.
Како фудбалер, кој го гледаше тоа како начин да го намали ризикот од повреда како што старее, Хусар почна да работи на прототип.
– Почнавме да играме текбол во гаражата и ги поканивме фудбалските гледачи и играчи, меѓу кои и постарите унгарски репрезентативци. Сите постојано велеа: „Леле, ова е одлично“ – рече тој.
Собирите полни со акција вклучуваат удари преку глава, акробатски волеи и вртоглава низа трикови за враќање на топката преку цврстата мрежа од плексиглас. Како што сугерира името, играта бара елитна техника за контрола на топката, што делумно објаснува зошто масите на Хусар станаа составен дел од тренинзите во професионалните фудбалски клубови низ светот. Другата причина за подемот е тоа што основачите ги искористија најголемите фудбалски имиња за да го забрзаат нивниот спорт. По помалку од една деценија постоење, Светската федерација за текбол верува дека околу еден милион луѓе играат неформално во парковите и на плажите, а 10.000 се вклучени полупрофесионално. Хусар ја гледа професионализацијата како следен чекор, верувајќи дека може да се најде дом во меѓународните мултиспортски клубови. Но додека тој сонува за идно „текбол класико“ помеѓу Барселона и Реал Мадрид, Хусар може да го види и денот кога тие познати пет олимписки прстени ќе бидат исцртани на масата за текбол.
– ИОК е воден од младинската привлечност. Тие се обидуваат да ги внесат овие помлади урбани спортови и текболот совршено се вклопува во овој концепт – вели тој.

Присуството на текбол на социјалните мрежи сугерира напредок меѓу следбениците од целната демографија на ИОК. Нејзините 2,9 милиони следбеници на Тикток гледаа раздвижени средби на суперѕвездите, како Дејвид Бекам, Нејмар и Лионел Меси. Спортот се најде на неколку мултиспортски настани под капата на ИОК, вклучувајќи ги Европските игри, Африканските игри на плажа и Азиските игри на плажа.
– Благодарение на сите овие познати фудбалери и на социјалните мрежи, добивме добра меѓународна експонираност. Но ако некој има поинаква идеја за спорт што ја нема основната популарност, што во нашиот случај е фудбалот, ќе биде голем предизвик и ќе треба долго време за да се издигнат нови спортови – вели Хусар.

ДОЏБОЛ

Претседателот на Светската асоцијација за доџбол (слична на играта народна), Том Хиксон, нема блескава низа на славни поддржувачи што го промовираат неговиот спорт, пишува „Би-би-си“. Секако, имаше хит холивудски филм во 2004 година што предизвика голем интерес.
– Кога првпат почнавме, клучното прашање беше колку е сериозен спортот поради поврзаноста со филмот. Нема ништо лошо во тоа, му даде на спортот огромна глобална покриеност – вели Хиксон.
Тој е свесен дека вклучувањето на спортот во олимписки разговор е строго сериозна работа.
– Постојат голем број спортови што се многу постари од доџболот, кои немаат олимписки статус, тоа не е нешто што треба да се земе лесно – вели тој.
Додека растот на текбол ѝ се припишува на стратегијата одозгора надолу, која почна со привлекување фудбалска елита, доџболот споделува повеќе сличности со ултимејт. Нејзината база може да се најде кај студентската сцена привлечена од социјалните придобивки од активност со мешани полови. Хиксон вели дека повеќе од 67,5 милиони луѓе играат доџбол на глобално ниво, а тоа е особено популарно во училиштата.
– Се гордееме што сме најпристапниот спорт во светот. Тој има исклучително ниска цена за да се игра. Како деца, сите практикуваат фрлање и фаќање топка и избегнување удар до одреден степен. Можете да го играте спортот секаде, во парк, на улица или во рекреативен центар – вели тој.

ПРИВЛЕЧНОСТ НА ОЛИМПИСКИТЕ ИГРИ

За Меѓународната федерација за спортско качување (ИФСЦ), олимпискиот статус го претставуваше врвот на извонредното искачување. Основана во 2007 година, ИФСЦ произлезе од Меѓународната федерација за качување и планинарење (УИАА). Претседателот на ИФСЦ, Марко Сколарис, признава дека првично не бил сигурен.
– Во почетокот не сакав. Но се премислив бидејќи мислев дека, како спорт, тој може да биде моќна социјална алатка. Ако качувањето ми го промени животот на подобро, тогаш зошто да не му го дадам качувањето на светот? Многу од моите пријатели не го следеа овој пат. Уште сме пријатели, но едноставно ги гледаме работите на поинаков начин – вели тој.
За оние што му се приклучија на Сколарис, првичните 57 федерации, сега 99, имаше една цел на ум.
– Олимписките игри станаа важни затоа што тука се добива најголемата можна видливост. Ако сакате да го користите спортот како социјална алатка, тогаш ви треба сцената – рече тој.
Сколарис присуствуваше на Игрите во Пекинг во 2008 година за да добие мерка за потребните стандарди.
– Ги гледав сите спортови за да видам дали заслужуваме место. Сите изгледаа многу подобро од нас, подобро организирани. Реков: „Немаме шанси или ќе работиме напорно“. А можеби ќе се вратиме за десет години и ќе побараме повторно – вели тој.
ИОК во 2016 година го потврди спортското качување како дополнителен спорт за Токио. Но со само еден понуден медал, Сколарис предложи компромис, кој се покажа непопуларен кај неговите спортисти, пишува „Би-би-си“. Натпреварот комбинира три дисциплини: качување, болдеринг и брзо качување. Додека првите две споделуваат слични сетови вештини, брзото качување обично се практикува од специјалисти. Незадоволните планинари го споредија тоа со барањето тркач на 1.500 м да влезе на 100 м. Сколарис го виде тоа како краткорочна жртва за долгорочна победа.
– Брзите планинари мораа да тренираат за двете други дисциплини. И планинарите од двете други дисциплини мораа да тренираат брзина, што тие го сметаа за светољубие. Но, ова беше единствениот начин да се влезе на олимписките игри – вели тој.
Не требаше долго за да пристигне потврдата. Летово во Париз спортското качување доби дополнителен медал, што овозможува брзото искачување да се појави самостојно.
– Беше тешко, но во животот понекогаш треба да се направи компромис за да се постигне напредок – вели Сколарис.
Брејкденс (официјално познат како брејкинг) е додаток на Франција на програмата во Париз. За Лос Анџелес во 2028 година, Американците се одлучија за враќање на бејзбол/софтбол, крикетот (последен пат претставен во 1900 година) и лакрос (120-годишно отсуство). Сквош, по повеќедецениска кампања, конечно ќе го има својот прв олимписки настап. Како и американскиот фудбал со знаменце. Една од привлечностите на американскиот фудбал со знаменце, покрај намалениот физички контакт, е тоа што сите играчи уживаат во поседот на топката. Од перспектива на гледачите, отсуството на шлемови исто така обезбедува поблиска врска со емоциите и со личностите на спортистот. Американскиот фудбал со целосен контакт беше демонстративен спорт кога Лос Анџелес првпат беше домаќин на Игрите во 1932 година. Пјер Троше, претседател на Меѓународната федерација на американски фудбал (ИФАФ), нема интерес за уште едно краткотрајно учество.
– Имаме цел да останеме во согласност со олимпиското движење. Историски гледано, фудбалот со знаме отсекогаш бил фудбалска верзија на играта за сите – вели тој за настапот на американскиот фудбал со знаме на ЛОИ 2028.
Најубедливиот елемент на неговиот обид беше моќното присуство на НФЛ со својата комерцијална моќ и моќта на генерацијата зед. Шампионите во Супербоул, Патрик Махомс, Тревис Келс и Тајрик Хил, веќе ги истакнаа своите имиња за влез во потенцијалниот тим од соништата на САД во 2028 година.
Меконел го гледа тоа како доказ за трајната привлечност на Игрите.
– Тоа е многу важно дури и во спортови како кошарката, со момците што се повеќекратни шампиони во НБА, тенисерите, кои освоиле повеќе гранслем-трофеи, и во фудбалот, каде што гледаме некои од најголемите имиња како зборуваат за нивната надеж дека ќе играат во Париз годинава. За нас е важно да го заштитиме тоа и да го славиме тоа, бидејќи мислиме дека олимписките игри уште се врвот на спортот. Да се прикажат овие спортисти, не само во спортска смисла туку и како олимпијци – вели Меконел.

ПРОДОЛЖУВААТ ОБИДИТЕ

Нема време за губење за федерациите да го испратат своето барање за Игрите во 2032 година во Бризбејн. ИОК ќе ја потврди својата основна програма в година, две години пред Олимпискиот комитет во Бризбејн да побара дополнителни настани. На прашањето што може да направи спортот за да го зајакне својот случај пред ИОК, Меконел нуди неколку совети.
– Станува збор за продолжување на растот и на допирањето до нови заедници и продолжување да го прават нивниот спорт што е можно попристапен. И да играм и да учествувам, но и да гледам и да поддржувам – вели тој.
Откако веќе го исполни прагот за признавање, СФЛД е во силна позиција. Спортот ужива брз раст во Кина пред неговото појавување на Светските игри во Ченгду во 2025 година. Кинескиот административен комитет за летачки дискови објави ТВ-публика од 1,6 милијарда за новата кинеска Ултимејт-лига во 2023 година, пишува „Би-би-си“. Рауч е тивок оптимист, особено затоа што годинашното Светско првенство се одржува во австралискиот Голд Коуст.
– Ќе ја искористиме таа можност да излеземе пред Организацискиот комитет на Бризбејн и да станеме дел од разговорот – вели тој.
Тој исто така има уште една причина да се чувствува самоуверено.
– Кога градот домаќин назначува дисциплина, тие веројатно бараат медал – вели Рауч.
Тој истакнува дека австралискиот врвен тим освои медал на четири од претходните пет Светски игри.
– Тие имаат силна програма и тоа е позитивно за нас – вели тој.
Дали неговиот спорт конечно ќе го трансформира калапот за пита во златен медал, останува да видиме. Во секој случај, олимпиското кредо на Де Кубертен е исто толку релевантно за оние надвор од петте круга на доверба: „Важната работа во животот не е триумфот, туку борбата, суштинската работа не е да се победи, туку да се бори добро“. За спортовите како ултимејт, текбол и доџбол, борбата продолжува.
Н.М.

Како треба да изгледа еден олимписки спорт

Додека континуираната еволуција на ултимејт, текбол и на доџбол ветува, долг е патот до олимпиското прифаќање, пишува „Би-би-си“.
– За да бидете признаени, имаме некои доста строги критериуми во однос на минималниот број национални федерации на различни континенти. Гледаме многу внимателно како се развива спортот. Дали има чисто светско првенство? Дали има регионални првенства? Колку земји имаат национални првенства и развојни шеми? Колку спортисти играат низ светот? Дали има родова еднаквост – објаснува спортскиот директор на Интернационалниот олимписки комитет (ИОК), Кит Меконел.
Додека федерациите за доџбол и текбол допрва треба да бидат признаени од ИОК, таа на ултимејт ја доби посакуваната поддршка во 2015 година. Но тоа е само првиот чекор. Постојат околу 40 меѓународни федерации признаени од ИОК што не се претставени на летни или на зимски олимписки игри. На нетболот, на пример, му беа потребни речиси 20 години лобирање за да го добие признанието од ИОК во 1995 година, но, сепак, уште го чека својот олимписки старт. Опишувајќи рамнотежа помеѓу традицијата и иновативноста, Меконел наведува како треба да изгледа еден олимписки спорт.
– Во однос на она што го прави спортот олимписки, имаме многу различни размислувања. Првото е дека е универзален, дека има огромно меѓународно учество. Бараме спортови за да внесеме нови заедници и нова популарност од различни видови, од спортови засновани во заедницата како скејтбординг, сурфање и спортско качување, до други како крикет, кој има навистина глобални и неверојатно големи следбеници низ целиот свет – вели тој.
И кредибилитетот е од витално значење. Тоа значи високи стандарди на спортски перформанси, јасни системи за бодување и судење, како и одредници за управување што вклучуваат антидопинг и антикорупциски мерки, пишува „Би-би-си“.
– Секој настан што влегува во олимписката програма има олимписки златен медал на крајот, што е еднаков на секој друг олимписки златен медал, било да е тоа на 100 метри, маратон, финале во кошарка. Тие влегуваат со целосна еднаквост во програмата – рече Меконел.
За спортовите што сакаат да се приклучат, патувањето може да биде фрустрирачко и потресно, но останува исплатливо, поради предностите што ги обезбедува една олимписка платформа, вклучувајќи ги и неспоредливата глобална изложеност и можноста за отклучување значителни развојни средства. А, како резултат на привилегиите што им се даваат на домаќините на ЛОИ, има неодамнешни успешни приказни. Во Токио, три од спортовите номинирани од домаќините, спортско качување, сурфање и скејтбординг, се претставија толку добро на дебито што ИОК ги промовира во својата основна програма.
– Сите имаа големо позитивно влијание во однос на публиката што ја донесоа, особено на младинската демографска слика. Не случајно тие ќе бидат во Париз и годинава – вели Меконел, пренесе „Би-би-си“.