ФУДБАЛ
Податоците од најдобрите пет европски лиги покажаа дека тимовите сѐ повеќе се приближуваат до голот. Трендот е неверојатно конзистентен. Просечното растојание за шут е намалено за околу 2,2 м во текот на изминатите девет сезони во сите пет лиги, освен во Ла лига, каде што намалувањето е околу еден метар. Во сезоната 2006/2007 во Премиер-лигата 22,3 отсто од сите голови (без пеналите) дојдоа со удар надвор од шеснаесетникот, а бројката за сезоната 2023/2024 беше речиси преполовена, на 12,4 проценти, најмал удел во вкупните голови во која било сезона. Трендот за намерите на тимовите за таков гол е уште појасен, просечниот број удари оддалеку по меч во Англија опаѓа постојано и значително. Низ Европа податоците се слични
Во сезоната 2006/2007 во англиската фудбалска Премиер-лига 22,3 отсто од сите голови (не сметајќи ги пеналите) дојдоа со удар надвор од шеснаесетникот, бројката за сезоната 2023/2024 беше речиси преполовена, на 12,4 проценти, најмал удел во вкупните голови во која било сезона во Премиер-лигата, пишува „Би-би-си“. Трендот за намерите на тимовите за таков гол е уште појасен, откако „Статс перформ“ собира податоци од 2003 година, просечниот број на удари надвор од шеснаесетникот по натпревар во Премиер-лигата опаѓа постојано и значително од 13,3 на 9,1 во минатата сезона, што е пад од 32 процента. Низ Европа податоците се слични.
Податоците од најдобрите пет лиги на континентот, англиската Премиер-лига, шпанската Ла лига, германската Бундеслига, француската Лига 1 и италијанската Серија А, покажаа дека тимовите сѐ повеќе се приближуваат до голот. Трендот, прикажан во податоците собрани од „Дриблаб“, е неверојатно конзистентен. Просечното растојание за шут е намалено за околу 2,2 м во текот на изминатите девет сезони во сите пет лиги, освен Ла лига, каде што намалувањето е околу еден метар.
Податоци, тактики…
– Направив брза пресметка. На околу 25 метри вредноста на очекуван гол е околу 0,03, приближно еден од 33 шута влегува во голот. Од 20 м тоа се удвојува, но, сепак, е само 0,06. Дури и од 11 м, мислите „ох, пенал, тоа е добра шанса“, но веројатноста за гол е уште еден од шест. Треба да бидете во петерецот пред да зборувате за 50-50. Звучи лудо, вашата интуиција вели дека головите се поверојатни отколку што всушност се. За секој удар, секој ја преценува веројатноста да се постигне гол. Но, постои фундаментална вистина дека со приближувањето се менува нешто што е многу ретко во нешто што е, релативно, многу почесто. Тоа не е експоненцијално поверојатно, но кривата е остра – вели Џејмс Јорк, директор за фудбал во „Статсбомб“, еден од водечките доставувачи на податоци и аналитички компании во спортот, пишува „Би-би-си“.
Она што Јорк го опишува, модел на очекувани голови, е еден од најосновните градежни блокови во фудбалската аналитика. Но, пред помалку од една деценија, револуционерно беше користењето бројки за да се проценат можностите за удар наместо да се потпираат на чувството и оптимизмот.
– Од 2012 до 2015 година моделите за очекувани голови станаа распространети, разбрани и пошироко познати. Би биле луд како тренер да не го вклучите она што тие модели ви го кажуваат во она што им го кажувате на играчите – вели Јорк.
Значи, дали податоците ја сменија тактиката? Дали тренерите видоа во табелата дека головите од далечина се врежуваат во нашите сеќавања, но, во текот на сезоната, обидот за нивно повторување ги намалува шансите за победа? Има преседан. Во кошарката, каде што успешните удари од далечина вредат три поени наместо два, аналитиката обратно поттикна тимовите да имаат повеќе обиди од далечина, пишува „Би-би-си“.
Но, дури и најголемите мозоци за фудбалските податоци не се убедени дека нивната индустрија е причината за овој тренд. Говорејќи на конференцијата за спортска аналитика во март, Сара Руд, која беше пионерка во употребата на напредна статистика во фудбалот кога беше донесена од Арсенал во 2012 година, беше прашана како и зошто работите се промениле на теренот.
– Податоците ги принудуваат луѓето да бидат малку понамерни во тоа како ги анализираат работите. Значи, луѓето сега прашуваат „ако шутирам од надвор од шеснаесетникот, кои се последиците“ – рече таа.
Но, таа истакна и дека долго пред да пристигнат математичките модели, најдобрите тимови имале тенденција да се фокусираат на преземање удари со повисок квалитет, од поблиску. Еден од првите проекти на Руд во Арсенал беше да процени дали, според вообичаените критики на Арсен Венгер од доцната ера, неговиот тим се обидува максимално да се приближи до голот.
– Она што го открив е дека тие го правеа тоа, но и сите други добри тимови во Премиер-лигата – рече таа.
Бројките само ја потврдија мудроста во она што најдобрите веќе го правеа. Покрај Руд, на панелот беше Ијан Греам, кој до 2023 година имаше слична улога зад сцената во Ливерпул. Наместо податоците да влијаат на тактиката, тој го гледа спротивното, промена во тактичките пристапи што влијаат на податоците.
– Мислам дека намалувањето на растојанието за шутирање е последица на промената на стилот на игра. Во споредба со пред десет години, кога имаше многу игра со долга топка и обиди од надвор од шеснаесетникот, тимовите играат во многу посличен стил на оној што го донесоа Пеп Гвардиола и Јирген Клоп. Мислам дека е само совпаѓање што изгледа поврзано со аналитиката – рече тој.
Високите одбрани се притиснати силно и брзо од страна на противникот, а кога ќе се појават шанси на денешниот натпревар напаѓачите се или поблиску до голот или имаат чист простор за трчање кон него. Тие веќе не се потпираат на силни удари, бидејќи длабоките задни линии ги држат на блиско растојание.
Но, Мет Тејлор од Портсмут на „Фратон парк“ во декември 2006 година не размислуваше така, пишува „Би-би-си“. Како што излета лабава топка од дуелот помеѓу Нванкво Кану и Сајмон Дејвис, тој не размислуваше за удари со висока вредност или ниски одбранбени блокови или последица или полупростори. Наместо тоа, Тејлор само забележа дека топката му легна прекрасно (постигна гол од педесетина метри). Сега како тренер, тој мисли дека денешната генерација играчи имаат повеќе работи на ум.
– Кога би седнале играчи од декември 2006 година и сега, тие би биле две различни групи луѓе. Отсекогаш имало внатрешен притисок, од вашиот тренер, соиграчите и од гледачите на стадионот, но сега има многу поголем притисок однадвор. По натпреварот, играчот ќе се истушира, ќе ги направи своите медиумски обврски, потоа ќе го вклучи телефонот и можеби ќе има 50.000 пораки на Твитер или на Инстаграм.
Тоа е местото каде што младите играчи, младите луѓе воопшто, добиваат многу од нивните информации и повратни информации. Ако шутнете од 25 м и топката помине преку голот и добиете критика, следниот пат кога ќе се појави таа шанса веројатно ќе размислувате во задниот дел од вашата глава: „Ако промашам повторно, може да го добијам истиот одговор“. Дали тоа влијае на луѓето и го обликува нивното одлучување? Секако дека влијае, мора – вели тој.
ВЛИЈАНИЈА
Во ноември уредникот на податоци на „Скај спорт“, Адам Смит, забележа статистички податок што може да ја зајакне теоријата на Тејлор дека она што играчите го консумираат преку нивните екрани влијае на она што го произведуваат на теренот. Објавувањето на документарната серија на Нетфликс што ја прикажува кариерата на Дејвид Бекам, чија прва епизода беше забележана со неговиот познат гол од далечина против Вимблдон во 1996 година, се совпадна со четирикратно зголемување на ударите од 30 м и повеќе во Премиер-лигата. Неколку недели подоцна, обидите од далечина се чинеше дека се вратија на нивното претходно ниво, пишува „Би-би-си“.
Социјалните медиуми едвај беа родени во декември 2006 година. Анализата на поткастите и гледањето на Јутјуб не постоеја. Телевизиите прикажуваа помалку мечеви, а најважните моменти беше потешко да се најдат, пишува „Би-би-си“. Во денешната Премиер-лига, натпреварувачките системи и процеси го прават патот до резултат. Играчите се запчаници во машината. Најдобрите стрелци на головите во Премиер-лигата од надвор од шеснаесетникот, ги прикажуваат најголемите имиња и ривалства во ерата: Френк Лампард од Челси, Стивен Џерард од Ливерпул, Дејвид Бекам од Манчестер јунајтед и Тиери Анри од Арсенал. Кога топката паѓаше на кој било од нив на 25 метри, дали нивниот инстинкт, нескротен од критиките од повеќе страни, беше да се обидат да ги надминат ѕвездите?
Иако тие се лесно поврзани со голови од далечина, тие не се најдобри стрелци на такви голови. Или, барем, не најефикасни. Откако „Статс перформ“ почна да ги собира податоците во сезоната 2003/2004, најуспешниот во претворањето на ударите надвор од шеснаесетникот во гол во Премиер-лигата е Матеус Переира од Бразил, кој помина две сезони со Вест Бромвич, од 2019 до 2021 година (11,9 отсто). Интересно е тоа што Манчестер сити, познат по својот високо структуриран сложен напад, кој има цел да ја заобиколи задната линија на одбраните, е добро претставен меѓу најефикасните уметници на голови од далечина, со Бернардо Силва (11,3), Фил Фоден (11) и Серхио Агуеро (10) меѓу првите пет. Целиот список има повеќе играчи од поново време, сугерирајќи дека сегашните фудбалери се попребирливи за нивните шанси за удар од далечина, шутирајќи поретко но поуспешно, пишува „Би-би-си“.
– Играта е променета, без разлика дали станува збор за контрола, негативност или што и да е, играчите преземаат помалку ризици отколку во моето време. Од гледна точка на фудбалски љубител, како што сум јас, би сакал да видам играчи како преземаат поголем ризик и постигнуваат повеќе голови од далечина – вели Тејлор.
И додека бројот на голови од далечина се намалува, вкупниот број голови во Англија постојано се зголемува. Дали тој компромис ќе ги остави гледачите во добивка или во загуба е, како изборот на гол на месецот, прашање на личен вкус, пишува „Би-би-си“.
