Автор: Д-р Бетим Даути
Кардиоваскуларните заболувања (КВБ) се едни од водечките причини за смрт според Светскaта здравствена организација (СЗО, и се верува дека се одговорни за 18 милиони смртни случаи ширум светот секоја година. Високите стапки на морбидитет и морталитет на кардиоваскуларните заболувања (КВБ) не само што го зголемуваат социо-економскиот товар, туку исто така може да го влошат здравјето во целост.
Повисоки стапки на смртност од КВБ кај луѓето од понискисоцио-економскиот статус е универзален феноменшто се случува во различни земји. Причината за разликите во смртноста од КВБ според нивото на приход е дека факторите кои влијаат на појавата или смртта на КВБ се разликуваат според нивото на приход. Со други зборови, здравствената нееднаквост според социо-економскиот статус влијае на детерминантите на здравјето и здравствената состојба. Она што секој од нас го прави секојдневно во животот, длабоко влијае на веројатноста за развој на хронични болести, воопшто, и кардиоваскуларни болести, особено. Илјадници студии го поддржуваат концептот дека редовните физички активности, одржување на соодветна тежина, здрави нутриционистички практики и избегнувањена пушење, значително го намалуваат ризикот од КВБ.
Многубројните докази од научната литература што го поддржува влијанието на позитивните дневни навики за промовирање на здравјето веќе се вклучени во секое клиничко упатство засновано на докази кои се однесуваат напревенција и третман на метаболичкиповрзани болести. Овие принципи се исто така вградени во бројни документии упатства од сите релевантни институции. И покрај огромните докази во поддршка на мерки за позитивен начин на живот, напредок во помагањето на поединци, вклучувајќи ги овие практики во нивниот секојдневен живот, уште е тешко да се постигне.
Иако хроничните болести и кардиоваскуларните заболувања почесто се појавуваат во време на зрелоста, нивниот развој започнува порано во време надетството и адолесценцијата. Всушност, овој аспект сè уште се занемарува во кардиоваскуларната епидемиолошка литература, особено односот меѓу асимптотичните атеросклероза и кардиоваскуларни фактори на ризик на млада возраст. Особено, кардиоваскуларните настани се главно предизвикани од тромбоза која произлегува од долгиот и сложен процес на атеросклероза, која започнува во раното детство, како и појава на фиброзни лезии во коронарната артеријаподоцна во адолесценцијата, како сериозноста на атеросклеротичните лезии не се поврзани само со самото присуствона факторите на ризик, но и на прекувремената изложеност на болесните фактори, кои веројатно ќе се зајакнат едни со други.
Резултатите од научни студии покажуваат едно зголемување на преваленцата на масните ленти во коронарните артерии од возраст 2 години, до 85% на возрастод 21-39 години. Многу од аспектите на КВБ кои се манифестираат во зрелоста имаат корени во детството. Неодамна, факторите на ризик за срцеви заболувања кај децата и адолесцентите значително се зголемија. Конкретно, има значително зголемување и на дислипидемиите и на хипертензијата, како и на драматично зголемување на преваленцата на прекумерна тежина и дебелина кај помладото население.
Целокупната стратегијата за намалување на кардиоваскуларните заболувања кај младите се заснова на 3 столба:
(а) превенција,
(б) докази дека факторите на ризик за КВБ се развиваат рано во животот,
(в) балансирање на индивидуализираниот ризик пристапи со нивото на населението.
Концептот на „идеално“ кардиоваскуларно здравје вклучува седум добри здравствениоднесувања или спречување на седум фактори на ризик, вклучувајќи спречување на пушење, одржување на здраво телоиндекс на маса, постигнувајќи соодветни нивоана физичка активност, постигнување на здрава исхрана, одржување на вкупниот холестерол на<200 mg/dL, одржување на крвенпритисок од <120/80 mm Hg, и одржување на гликоза на гладно <100mg/dL.
Стратегии за животниот стил за кардиоваскуларно здравје
Физичка активност
Физичката неактивност претставува значаен фактор на ризик за КВБ. Сепак, значително помалку од половина од возрасните ги исполнуваат дури и минимум препораките за редовено вежбање. Додека младите уште помалку ги исполнуваат препорачаните стандарди. Помалку од 20% од адолесцентите извршуваат физичка дејност на препорачаните 60 минути дневно. Во споредба со оние кои се многуфизички активни, ризикот од КВБ кај седентарен поединец е 150% до 240% повисок.
Диета
Повеќе студии го докажаат дека диета која содржи повеќе овошје и зеленчук, риба (особено, мрсна риба), цели зрна и влакна, и одржување калориската рамнотежа го намалува ризикот од КВБ.
Тежина
Прекумерната тежина и дебелината претставуваат значајни фактори на ризик за КВБ. Распределба на телесните масти исто така носи дополнителен ризик од абдоминална дебелината е независен фактор на ризик за КВБ. Акумулацијата на интраабдоминална маснотија го промовира инсулинотпорноста, што може да доведе до гликозна нетолеранција, покачени триглицериди и низок HDL, како и хипертензија.
Психолошки фактори и стрес
Различни психолошкифактори може да ги поттикнат и акутните срцеви настани и хронично зголемувањево ризик од КВБ. Докажано е дека една третина од поединци може да доживеат доволно стрес во нивниот секојдневен живот да влијае врз нивната работа или домашна изведба. Покрај тоа, овие фактори може да влијаат на придржувањето кон лекови и други проблеми во начинот на живот. Модалитети на животниот стил како што се редовна физичка активност, внимателност и одговорот на релаксација може да се покаже ефикасенво однос на лекувањето на овие состојби.
Крвен притисок
Зголемениот крвен притисок претставува значаен фактор на ризик и за КВБ и за мозочен удар. Национална комисија VII во САД дефинира нормален крвен притисок како <120/<80 mm Hg и дефинирани од 80 до 89 mmHg дијастолен и 120 до 139 mmHg систолен како предхипертензија. Нивоа > 140mmHg систолен и > 90 mmHg дијастолните беа класифицирани како „хипертензија“.
Пушењето
Огромни докази постојат одповеќе извори дека пушењето значително го зголемува ризикот од срцеви заболувања и мозочен удар. Целокупната преваленца на пушење за возрасни 18 години или постари е 15.5%. Здравствените ризици од пушењето вожените се еквивалентни на мажите. Спротивно на тоа значителни придобивки од намалување на ризикот од КВБ се акумулира во лица кои престануваат со пушење. Овие придобивки се јавуваат за многу краток временски период. Треба да биде забележано дека и пасивното пушење значително го зголемува ризикот од КВБ.
Липиди
Диететскиот менаџмент на липиди во крвта бил потпора, заедно со фармаколошката терапија, за многу години. Начинот на живот и упатствата за исхрана, како компонента за справување со липидите во крвта, се залага за диета која се состои од зеленчук, овошје и цели зрна, вклучувајќи млечни производи со малку маснотии, риба, мешунки, нетропски растителни масла. Истиот начин на исхрана се препорачува за намалување на крвниот притисок.
Гликоза во крвта/дијабетес
Дијабетесот е препознатлив и значаен фактор на ризик за КВБ. Начин на живот терапии, вклучувајќи правилна исхрана и редовната физичка активност, се клучни терапевтски модалитети занамалување на ризикотна КВБ кај лица со дијабетес. Модалитетите на животниот стил се камен-темелник третман за нега на дијабетес, вклучувајќи, физичка активност, прекин на пушење, советување, психосоцијална грижа, и едукација за самоуправување со дијабетес.
Ментално здравје
Здравјето на мозокот и когнитивната функција се важни компоненти на здравото стареење и предвидуваат квалитетот на животот и функционалните независност. Кардиоваскуларни фактори на ризик се тесно поврзани со когнитивните оштетување и деменција.
Подобрувањата во мерките за начинот на живот се наведени како главна причина за намалувањето на КВБ во изминатите 20 години, но сепак остануваат големи предизвици. На пример, помеѓу 1980 и 2000 година стапки на смртност од коронарна срцева болест во САД падна за повеќе од 40%. Сепак, КВБ останува водечка причиназа смртноство ширум светот. Но важно е да се каже дека речиси половина од намалување на КВБ се припишува на подобрување во факторите на ризик поврзани со начинот на живот како што се престанок со пушење, зголемен физички активност и подобра контрола на холестеролот. Во една студија (Бартон и сор.) се покажува дека намалувањето на ризикот од кардиоваскуларните заболувања за 1% би спречил 25.000 случаи на кардиоваскуларни болести и 3.500 поврзани смртни случаи. Накратко, превенцијата е клучниот актор за контрола на товарот на хроничните болести. Превентивните мерки за спречување на кардиоваскуларните заболувања треба да почнувааат од раните години на животот, дури во детските години.
Бидејќи многу од модалитетите на медицината за животниот стил што се користат кај младите се многу релевантни за семејствата, прашањата поврзани со исхраната, физичката активност и управувањето со тежината се соодветни да се решат во семејството.
