Пример на успешна продажба преку реклама е сликата „Спасителот на светот“ на Леонардо да Винчи, која во ноември 2017 година беше продадена во Њујорк за рекордни 450 милиони долари, а ѝ претходеше голема маркетиншка кампања во чиј тек акцентот не беше ставен на самата слика, туку на тоа како луѓето се чувствуваат кога се покрај неа
Пазарниот потенцијал на современата уметност, брендирањето на уметничката работа заради комерцијален успех и улогата на галеристите во тој контекст беа тема на дискусијата „Уметноста е наша работа“, која се одржа во рамките на неодамнешниот 57. Октомвриски салон во Белград. На трибината беше кажано дека само од три до пет проценти од уметниците денес во светот живеат од својата работа, додека преостанатите се принудени да се занимаваат со други работи, како и дека голем дел од уметничките дела се продаваат од сто до илјада долари, додека на повеќе од 30.000 долари можат да сметаат само ѕвездите.
Гунар Кваран, директор на приватниот музеј „Аструп Фернли“ во Осло, ја повтори тезата за различноста и полицентричноста како основни одлики на денешната светска уметничка сцена на која го засновал концептот на 57-от октомвриски салон „Чудо на какофонијата“. Тој спомена дека непостоењето на некогашната вертикала на уметничката сцена – во смисла на доминантниот правец врзан за одредено географско подрачје, како апстрактната уметност на 1950-тите во Париз или поп-артот на 1960-тите во Њујорк, не значи дека комерцијалниот уметнички свет е хоризонтален.
– Кога зборуваме за уметноста, секогаш зборуваме за две работи, тоа се уметничкиот свет и комерцијалниот уметнички свет, кој во последните 15-20 години зазема сѐ повеќе простор, но и понатаму е доста мал – вели Кваран.
Со оглед дека процентот на уметници што можат да живеат од својата работа е многу мал, некои земји, пред сѐ европски, тоа го препознаа како проблем и воведоа соодветни мерки на културна политика. Наведувајќи го примерот на Норвешка, Кваран рече дека општеството и политиката се свесни дека пазарот не е поголем од 3 до 5 проценти, поради што државата им дава на уметниците стипендии.
– Имаат плата, произведуваат, а потоа ги продаваат делата низ галерискиот систем, што претставува бонус – вели Кваран, наведувајќи ја Франција од 1980-тите како втор модел, кога тогашниот министер за култура Жак Ланг иницирал основање регионални фондови за поддршка на уметноста.
И двата модела се засновани на идејата дека уметничките професии се важни во општеството како и сите други: лекари, инженери и сл. Истовремено, како што додава, тука е и пазарот, кој е многу важен и кој со време се зголемувал, па на некој начин и доминантно влијае на профилот на современата уметност во последните 15-20 години. Мал дел од тој систем се галериите, кои ги поврзуваат уметниците со потрошувачкото општество, па, така, и процентот на автори што заработуваат добро би можел да се зголеми.
Големо влијание врз уметничката сцена, според Кваран, имала и Болоњската спогодба од 1993 година, врз чија основа уметничките школи прераснаа во академии, произведувајќи интелектуалци што стануваат уметници, кустоси…
– Настана чудна ситуација – уметниците работат во креативните индустрии или сами водат алтернативни уметнички простори, станувајќи така и кустоси. Но имаат тешкотии да влезат во музејските структури бидејќи музеите сакаат историчари на уметност што имаат универзитетско образование – вели Кваран.
И Фабрис Ибер, учесник во дебатата, оцени дека уметникот може да наоѓа приходи и од други делови на уметничкиот процес, во областа на маркетингот или дизајнот, на пример. Ибер наведе во тој контекст сопствени примери на соработка со фирми што му овозможиле да развива проекти за какви инаку не би имал средства.
Предавање на тема „Уметноста продава уметност“ одржа Нина Лалиќ, која изнесе низа совети за брендирањето на уметничката работа како неопходен пат за доаѓање до купувачот. Покрај производството на уметност, како што нагласи, уметникот, мора да произведува и желба на публиката за својата уметност, а за тоа е неопходно брендирање.
– Вие сте бренд ако луѓето зборуваат за вас, а ако не сте бренд, тогаш вашата уметност не е видлива. Ако многу луѓе не ја почитуваат вашата работа, нема да имаат ни желба за неа. Ако луѓето немаат интеракција со вашата уметност, вие не постоите како уметник – рече таа.
Им препорача на уметниците никогаш да не бегаат од продажбата и да се трудат нивната уметност да биде застапена секаде.
– Ако не можете да продадете некое дело, донирајте го. Важно е вашата уметност да биде што поприсутна – рече Нина Лалиќ, посебно осврнувајќи се на проблематиката на одредување на пазарната цена на работата.
Според нејзините зборови, само 15 отсто од делата продадени на аукции ја достигнуваат проценетата цена, 19 отсто ја надминуваат, а 28 отсто се продаваат под проценетата вредност, додека 38 отсто не постигнуваат успех.
Во контекст на успешноста на продажбата таа ја наведе и улогата на рекламите, наведувајќи го примерот со сликата „Спасителот на светот“ („Салватор мунди“) на Леонардо да Винчи, која во ноември 2017 година беше продадена во Њујорк за рекордни 450 милиони долари, а ѝ претходеше голема маркетиншка кампања, во чиј тек акцентот не беше ставен на самата слика, продадена во 1958 година на аукција во Лондон за само 45 фунти, туку на тоа како луѓето се чувствуваат кога се покрај неа.
Како пример на успешно брендирање таа го наведе и делото на концептуалниот уметник Кевин Абош, чија фотографија на компир успеа во 2016 година да се продаде за 1,5 милион долари. Исто така, делото „Форевер роуз“ е продадено во почетокот на годинава за милион долари, а станува збор за виртуелна уметност, која всушност не постои. Абош во моментов го развива проектот сливи.орг, кој ѝ го посвети на српската нација, а се состои од физички фотографии и 10 милиони виртуелни дела.
Според Нина Лалиќ, Абош е заинтересиран едно свое дело да му подари на Белград, односно на Србија.
Октомврискиот салон, најголемата меѓународна изложба на современа уметност во Србија, заврши во неделата, а претстави дела на 72 уметници од различни генерации и стилови.
