Светот е на пат да има одделен кинески, американски и европски интернет
Глобалниот, децентрализиран, невладин, отворен и бесплатен интернет за кој сите знаеме исчезнува. Денешниот интернет не е ниту глобален, ниту отворен. Повеќе од 40 отсто од светската популација сега живее во земји каде што пристапот до интернет го контролираат властите. Кинеската влада, на пример, го ограничува пристапот до Гугл, Јутјуб, Фејсбук, Инстаграм, Ватсап, Си-ен-ен, Википедија, Тик ток, Нетфликс, „Њујорк тајмс“ и други извори на информации. Се разбира, постојат кинески верзии на тие дигитални производи. Во Индија, Иран, Русија, Саудиска Арабија и во многу други земји, властите блокираат веб-страници и ги цензурираат нивните содржини.
Интернетот повеќе не е ниту децентрализиран. Иако е вистина дека интернетот ја зголеми моќта на многу поединци и групи, давајќи им поголема шанса да бидат слушнати и да влијаат врз другите, вклучувајќи и врз нивните влади, тој исто така се разви на начин што им дава на другите влади и на технолошките гиганти, како „Гугл“, „Мајкрософт“, „Амазон“ или „Фејсбук“, сè поголема контрола врз интернетот. Како резултат на тоа, во многу земји технологијата на политичко ослободување стана алатка на репресија.
Интернетот не е бесплатен. Пребарувањата на Гугл, состаноците на Фејсбук, пораките на Твитер и разговорите во Ватсап може да изгледаат бесплатни, но не се. Ние плаќаме за нив, дозволувајќи им на оние што ги даваат овие услуги да знаат буквално сè за нас. Тие информации им овозможуваат да доминираат на профитабилниот пазар за глобално рекламирање.
Но можеби најважниот тренд што го трансформира интернетот е начинот на кој тој се расцепкува на три различни блока. Светот е на пат да има кинески, американски и европски интернет.
Кинескиот интернет е затворен, цензуриран, протекционистички и има големи бариери за влез за компаниите надвор од неговите дигитални граници. Овие сајбер-граници ги надминуваат географските граници на земјата и вклучуваат сојузници како Северна Кореја и други. Неговата главна конкурентска предност се речиси една милијарда корисници на интернет во Кина. Нејзин највлијателен протагонист се централната влада и нејзините служби за национална безбедност, разузнавање и контрола на граѓаните. Неговата голема слабост е обидот да се користат бариери од минатото (протекционизам и цензура) за да се ограничи брзото пристигнување на дигиталните иновации во 21 век.
Потоа, ја имаме верзијата на интернет во САД, која е анархична, иновативна, агресивно комерцијална и со силни монополски тенденции. Централните играчи се гигантските технолошки компании. Со своите огромни средства, големи извори на технолошки талент и неспоредлива моќ за иновации, тие имаат динамика за која нивните странски колеги едноставно не можат да се спротивстават.
Но ранливоста на американскиот систем е дека деловниот модел базиран на размена на бесплатни дигитални услуги во замена за лични податоци на корисниците не е одржлив. Истото важи и за монополската контрола што ја уживаат технолошките компании. Тоа е така и за нивната рамнодушност кон злонамерната употреба на нивните платформи од страна на некои актери што сакаат да создадат социјален хаос, поларизација и да влијаат на изборите. Ова веќе почнува да се менува.
Европа, од друга страна, е епицентарот на алтернативниот пристап на интернет што се однесува на недостатоците на американскиот модел и злоупотребите на кинескиот. Европскиот интернет е повеќе регулиран, се обидува да ги заштити корисниците, се соочува со монополите и ги брани демократските вредности. Европската комисија изрече милијарди долари казни за „Гугл“, „Епл“, „Мајкрософт“ и други технолошки компании. Во 2018 година, Европската Унија ја донесе Општата регулатива за заштита на податоците, поставувајќи строги упатства за собирање, чување и управување со лични податоци. Оваа регулатива е конкретна манифестација на правен пристап што ја третира заштитата на личните податоци како основно човеково право. Додека кинескиот систем се заснова на потребата на автократскиот режим да ги контролира огромната популација во земјата и американскиот систем врз нејзината деловна и технолошка динамика, Европа се обидува да влијае на другите со извоз на својата филозофија и систем на правила засновани на демократски и хуманистички вредности.
Овие три блока веќе жестоко се борат за да добијат целосна контрола врз нивните области на дигитален суверенитет, а тензиите меѓу нив се очигледни.
Покрај примената на законите за монопол и даноци на американските компании, Европејците се закануваат дека ќе го ограничат пристапот на технолошките гиганти на нивниот пазар доколку не се во согласност со нивните правила. Од своја страна, САД воведуваат санкции и блокираат компании како „Хуавеи“. Кина, природно, возвраќа.
На крајот ќе имаме три интернети, но дефинитивната битка ќе се води помеѓу САД и Кина. Конфронтациите на овие дигитални суперсили нема да бидат ограничени на сајбер-просторот и на заштита и проширување на нивниот дигитален суверенитет. Ова веќе го гледаме во напорите на Вашингтон и на Пекинг да се осигурат дека нивните компании доминираат во 5Г-технологијата, новата генерација на мобилна телефонија што ќе направи револуција во комуникациите и ќе го трансформира интернетот. Сепак, ова се само престрелки. Вистинскиот судир ќе биде за тоа кој ќе добие лидерство во областа на вештачката интелигенција, нова технологија што ќе го преобликува светот. Таа револуција само што започнува.
