Што друго изгради Катар со своето апсурдно богатство освен организацијата на Светското фудбалско првенство во 2022 година
Малото кралство од Персискиот Залив под медиумска лупа
На Блискиот Исток и низ светот, нафтената држава Катар со помалку од три милиони луѓе игра огромна улога во геополитиката, медиумите и уметноста. Нејзината културна дипломатија го воспостави влијанието на земјата, а сега истото тоа го прави и со спортот. Апсурдното богатство на земјата се прикажува во текот на мундијалскиот месец. Таа потроши околу 300 милијарди долари на стадиони и организација на Светското првенство во фудбал во 2022 година. Тие пари беа вкупно повеќе од сите претходни светски првенства и олимписки игри заедно.
Катар извезува повеќе течен природен гас од која било друга земја. Неговите енергетски ресурси го направија кралското семејство меѓу најбогатите во светот. Со суверен богат фонд од 335 милијарди долари, тоа е едно од најголемите земјопоседници во Велика Британија и поседува голем удел во „Емпајер стејт билдинг“.
Сепак, Катар е веројатно постратегиски трошач од соседните држави богати со нафта. Се фокусира на успешно градење домашни културни и образовни институции за Катарците и создавање национален идентитет. Катар е држава што ги користи своето огромно богатство и моќ за да се издигне себеси и регионот, која длабоко се грижи за културата, а сепак има строги закони и ограничувања.
Организацијата на Светското фудбалско првенство оди рака под рака со уметничкото мајсторство во Катар
Доха брзо се разви во последните децении од мало пристаниште до драматичен градски пејзаж во она што катарската уметница Софија Ал-Марија го опишува како „Заливски футуризам“. Неверојатниот развој на арените за Светскиот куп ги отсликува огромните уметнички инвестиции на Катар. Сестрата на емирот на Катар и шефица на неговата мрежа на музеи, Шеиха ал-Мајаса бинт Хамад бин Халифа ал-Тани, наводно троши околу една милијарда долари годишно на уметност. Тоа е многу повеќе од кој било голем музеј во САД.
Катар нарача епски дела од западни уметници, како што се големите челични плочи на Ричард Сера во пустината („Исток-Запад/Запад-Исток“) и серијата големи бронзени скулптури на Демиен Хирст, високи околу 14 метри, на човечка репродукција од зачнување до ембрион („Чудесното патување“). Катар купи и некои од најскапите слики во светот: „Белиот центар“ на Ротко (70 милиони долари), „Играчите на карти“ на Сезан (250 милиони долари) и „Кога ќе се омажиш?“ на Гоген (300 милиони долари). Имаше огромен акцент на ангажирање на „ѕвездените архитекти“, главно од САД и од Европа, кои градат чудесни структури што неколку други земји би можеле да си ги дозволат, а меѓу нив се Рем Кулхас и Жан Нувел.
Но, што е најважно, Катар не увезува само од Запад. Земјата создаде институции што помогнаа да се формираат нејзините национални идентитети како муслиманска и арапска земја. Спектакуларниот минималистички Музеј на исламска уметност во центарот на Доха, дизајниран од познатиот архитект И.М. Пеи, содржи извонредна меѓународна колекција. На периферијата на Студентскиот град, меѓу сателитите на универзитетите како „Џорџтаун“, Северозападниот универзитет и „Вирџинија комонвелт“, се наоѓа „Матаф“, арапскиот музеј за модерна уметност, кој содржи една од најобемните збирки на арапската уметност од 20 век. И дел од главниот град има нов центар направен да изгледа стар, наречен Мшеиреб, со многу културни музеи, вклучувајќи и еден фокусиран на историјата на ропството во земјата.
Културните инвестиции на Катар беа паметен потег, па затоа не изненадува грандиозноста на стадионите на Светското првенство. Еден стадион е обликуван како традиционален катарски шатор, а друг е направен од контејнери за транспорт. Повеќето од стадионите со изглед на шатори за светските спортски настани се ефективни или се обидуваат да ја претстават културата на земјата домаќин, но со годинешниот сè изгледа декоративно или премногу очигледно.
Може ли културната дипломатија да напредува без човекови права?
Во 2016 година беше одржана конференција на уметници и архитекти, со која претседаваше Шеиха ал-Мајаса. Концептуалната уметница Марина Абрамовиќ тогаш ги изедначи неа и кралското семејство на Катар со современите Медичи, со средства за поддршка на уметници како Сера во создавањето монументални дела.
Џеф Кунс, еден од најскапите живи уметници во светот, е чест гостин на кралското семејство. Катар го привлекувал поради неговата отвореност за идеи, образование, хуманистичките науки, психологијата и филозофијата и за сите различни работи што можат да ја поттикнат јавноста за раст и развој. Во однос на наводите за прекршувања на работничките права и тоа што еден катарски поет за време на одржувањето на конференцијата бил затворен поради протестна песна, Кунс тогаш истакна дека бил запознаен со дел од состојбата и дека на меѓународно ниво имало иницијатива за да се да ги подобрат условите за работа за работниците. Но, според него, за многу проблеми, не само во Катар туку и на меѓународно ниво, се направиле напори за да се решат и доколку се случеле злоупотреби, тие се поправале.
Катар е монархија со голема иселеничка и мигрантска работна популација, која има многу ограничени права. Сега кога земјата добива толку големо внимание, имаше некои написи во кои се критикува двојниот стандард до кој се држи Катар. Вафа Бен-Хасине, адвокатка за човекови права со седиште во Вашингтон, го изрази своето задоволство што една арапска нација станала домаќин на еден од најпрофитабилните спектакли во светот. Но Бен-Хасине смета дека во Катар може и треба да биде подобро, поради наводите за строгиот пристап кон човековите и работничките права.
Меѓутоа, не станува збор само за Катар. Станува збор за светските системи во кои функционира Катар и начините на кои организацијата на фудбалското првенство им служи на западните интереси, како што пишува колумнистката на „Гардијан“, Несрин Малик, на сметка на оние на кои им недостигаат права во Катар. Насер Рабат, професор по исламска архитектура на МИТ, истакнува дека на крајот од краиштата, оние што заработуваат најмногу пари од градежниот бум во Персискиот Залив се компании од западниот дел од светот, од САД и од Европа. Поради тоа, тој смета дека се одговорни за смртта на стотици, ако не и илјадници работници, но и за наводите за прекршување на работничките права.
Така, Светското фудбалско првенство, со будното око на светските медиуми и милионите посетители, го изложува Катар на нови притисоци однадвор. Со пречекот на тимовите и навивачите од целиот свет, камерите ја снимаат секоја педа од земјата, грандиозноста, но и ограничувањата.
