Намалувањето на наталитетот и поголемите можности за преживување на постарите луѓе значително го стареат населението во Италија, до тој степен што економистите се загрижени за иднината на земјата
Италија – Најстарата земја во еу
Проблемот со стареењето на Италија почнува да го зема својот данок. Растечкиот број на пензионери во земјата ни приближно не се совпаѓа со бројот на новороденчиња, а напорите на десничарската влада на Џорџа Мелони да го зголеми наталитетот досега не успеаја да го свртат бранот на демографскиот пад на Италија.
Според најновите податоци на „Евростат“, Италија е најстарата земја во Европската Унија, со половина од населението во моментов со просечна средна возраст над 48 години. Заедно со Португалија, Италија има најголем процент на жители постари од 65 години, еднаков на 24 отсто – или приближно секој четврти.
Ова зголемување го одразува трендот на ниво на Европа, при што блокот доживеа севкупен пораст на својата средна возраст (44,5 години). Бројот на стари лица сега претставува повеќе од една петтина од населението на блокот.
– Сепак, она што е уште позначајно е трендот на стареење кај самата постара популација на Италија. Конкретно, процентот на поединци на возраст од 80 години и повеќе се зголеми на 7,7 отсто од вкупното население, што е забележителен пораст од само 3,3 отсто забележани во 1991 година. Во суштина, додека целокупното население се зголеми за 3,4 отсто од 1991 година, сегментот на возраст од 80 и повеќе години се зголеми повеќе од двојно во истиот период – изјави за „Евроњуз“ Сесилија Томасини, професорка по демографија и социјална статистика на Универзитетот во Молизе.
Џовани Ламура од италијанскиот Национален институт за здравје и наука за стареење изјави за „Евроњуз“ дека италијанските „нони“ – многу сакани личности во земјата, како и во странство – не се проблемот.
– Да можат луѓето да живеат подолго, треба да биде цел на политичката агенда на владата на секоја земја. Проблемот е што стапките на фертилитет во Италија се ниски, имаме сѐ помалку деца – рече тој.
Како стана Италија толку стара?
Причината за стареењето на населението во Италија е едноставна: бројот на смртни случаи, поради стареењето на населението, далеку го надминува бројот на раѓања.
– Во изминатите 40 години, просечниот број на деца по семејство во Италија е под 1,5. Најновите податоци се под 1,24 по жена – изјави за „Евроњуз“ Алесандро Росина, професор по демографија и социјална статистика на универзитетот „Католика ди Милано“.
Потребна е стапка од две раѓања по жена за да се одржи популацијата стабилна.
Овој пад на стапката на плодност започна во 1980-тите, според Томасини, иако со повремени флуктуации.
– Миграциските текови само маргинално го забавија овој процес на стареење. Во спротивно, неговото влијание ќе беше значително поизразено – рече таа.
Иако имаше период во кој ова негативно салдо беше неутрализирано со повисока стапка на позитивна миграција, според Томасини, „веќе не е така“.
Како резултат на тоа, падот на населението во Италија станува поизразен.
– Фактот дека постарите луѓе во Италија живеат подолго е всушност позитивна вест. Луѓето можеа да живеат подолго благодарение на корисните политики, дарежливите пензии и бесплатниот здравствен систем, кој им овозможи да добијат нега дури и оние што не можеа да си дозволат – рече Ламура.
Но, има и друга страна.
Ламура тврди дека земјата не инвестирала толку многу во помладите генерации како во претходните.
– Италија треба да стори повеќе за финансиски да им помогне на младите семејства, но има огромен долг за БДП (140,6 отсто од целиот нејзин БДП заклучно со септември 2023 година), што е под меѓународна контрола, така што не може да си дозволи дополнително да се задолжува со некои нови дарежливи просемејни политики – рече тој.
Луѓето во Италија планираат и сонуваат да имаат деца и семејство исто како и другите Европејци.
– Она што недостига е адекватна политика за поддршка на реализацијата на овие планови и соништа. Италија има една од највисоките просечни возрасти за родителите да го родат своето прво дете (во Европа), најмногу поради тоа што младите се борат да влезат во работната сила и да најдат стабилни работни места, како и поради тоа што се соочуваат со тешкотии да добијат свој дом – рече Росина.
Оние што имаат деца се соочуваат со предизвикот да се обидат да жонглираат со семејниот и работниот живот во земја на која ѝ недостигаат и економска поддршка и соодветна инфраструктура за младите родители и нивните деца.
– Во Италија раѓањето дете веројатно претставува влошување на економските услови на родителите, како и компликација на нивниот живот од организациска перспектива, повеќе отколку во другите земји. Ограничените политики на земјата насочени кон поддршка на младите семејства испраќаат негативна порака дека да се има семејство не носи вредност за заедницата и дека не е достојно за поддршка – додава Росина.
Каква е иднината на Италија?
За Томасини, стареењето на италијанското население и падот на наталитетот се очекува да продолжат и во иднина.
– Тоа е реално освен ако не се случат значителни интервенции, како што се кризи на смртност или нов беби-бум. Краткорочно, миграцијата може да игра како значајна променлива што може да влијае на динамиката на населението, иако може да биде политички лизгава – рече таа.
Владата на Мелони го направи зголемувањето на наталитетот еден од приоритетите на нејзината влада, но досега не успеа да постигне конкретни резултати. Десничарката го преполови ДДВ за пелените и млекото за бебиња, но грижата за децата останува скапа и тешко достапна за многумина.
Најголемиот страв за земјата е дека нејзиниот и онака слаб економски раст ќе продолжи да се намалува, при што Италија на крајот нема да може да си го дозволи својот пензиски и социјален систем.
– Ако стапките на фертилитет останат исти, Италија може да има само 320.000 новороденчиња за 25 години, со уште понеурамнотежена демографска структура. Тоа не е дистописка иднина, туку едноставно најверојатното сценарио според сегашната динамика. Доколку Италија не го следи примерот на најдобрите политики во Европа на ова поле, развојот и социјалната одржливост на земјата ќе бидат загрозени во следните децении – рече Росина.
