Стратегиската важност на географска положба на раскрсницата меѓу Азија и Европа
По долги години поминати во економски и дипломатски заборав, поранешните советски републики во регионот се појавуваат како нови геополитички центри во мултиполарниот и мултилатералниот свет, пишува д-р Мајкл Роси за „Еуроњуз“
Иако беа во втор план во глобалните политички и економски односи по распадот на Советскиот Сојуз, земјите во Централна Азија сега се истакнуваат во регион што добива сè поголемо значење, а светот повеќе не може да си дозволи да го игнорира. Казахстан, Узбекистан, Киргистан, Таџикистан и Туркменистан моментално доживуваат наплив на економски раст и политички реформи, благодарение на нивната стратегиски важна географска положба на раскрсницата меѓу Азија и Европа. Овие земји имаат цел да станат таканаречениот „среден коридор“, или попопуларно наречениот „Новиот пат на свилата“, кој има потенцијал да го премости јазот меѓу Истокот и Западот преку трговијата.
Перцепцијата за регионот драстично се менува
Со години регионот беше игнориран од голем дел од меѓународната заедница, која имаше мал интерес за ангажман со земји за кои сметаше дека се под сферата на влијание на Русија. Дури и меѓу многумина во регионот, Централна Азија сè уште еуфемистички се смета за „двор“ на Русија. Меѓутоа, поради повеќе причини, оваа перцепција брзо се менува поради војната во Украина и променливиот геополитички пејзаж во Европа и Азија. Конфликтот во Украина им ги отвори очите на многу земји што гледаа на Русија како на свој главен политички и економски сојузник и веруваа дека неактивноста или, поофицијално, неутралноста може да им помогне да избегнат политички последици. Но плимата и осеката во регионот се менуваат и станува очигледно дека асоцијацијата со Русија и нејзините воени активности може да донесе со себе потенцијални последици за меѓународната положба и економијата на една земја.
Светските лидери брзаат да остават впечаток
Подемот на Кина ѝ даде ново значење на Централна Азија, бидејќи регионот е клучна транзитна точка за кинеската иницијатива „Појас и пат“. Европската Унија (ЕУ) исто така ги зголеми своите напори во обидот да им се допадне на земјите од Централна Азија, така што високи претставници од Европа остварија голем број посети до главните градови на регионот. На пример, во изминатите месеци Казахстан го посетија Си Џинпинг, Ентони Блинкен, Урсула фон дер Лејен и многу други светски лидери, кои брзаа еден по друг да разговараат за билатералните односи и новите можности за соработка. Веќе се гледаат некои успеси на дипломатскиот напредок. Германија неодамна се согласи со Казахстан да транспортира дополнителни 1,2 милион тони сурова нафта во 2023 година.
Станува збор за повеќе од само размена на стоки
Сепак, Централна Азија не треба да се гледа само како гранична транзитна точка за стоки. И покрај тоа што регионот е богат со природни ресурси, вклучувајќи нафта, гас и клучни минерали, тој е дом и на брзорастечко младо образовано население, кое зборува повеќе јазици и е гладно за економски раст и развој. Денес во Астана или во Ташкент може да се најдат десетици неодамна отворени програмерски компании и англиски училишта, како и голем број меѓународни училишта за либерални уметности. Младите се желни да научат нови јазици, покрај двата или трите што веќе ги зборуваат, и да стекнат нови вештини што можат да ги направат конкурентни на растечкиот меѓународен пазар во кој регионот станува дел.
Држење рамнотежа меѓу Истокот и Западот
Што може да значи тоа за иднината на Централна Азија? Прво, тоа значи дека регионот ќе игра сè поважна улога во глобалните односи, особено во трговската и инфраструктурната поврзаност меѓу Европа и Азија. Како што светот станува сè повеќе меѓусебно поврзан, локацијата на Централна Азија како раскрсница на некои од најважните трговски патишта ќе ја направи клучен играч во глобалната економија.
За земјите како Казахстан и Узбекистан, кои предничат во однос на реформите, економскиот раст и политичката стабилност, предизвикот ќе биде да продолжат да се надградуваат во своите успеси. Оваа година во Казахстан се одржа инаугуративниот Меѓународен форум во Астана за да помогне во зголемувањето на неговиот меѓународен престиж. Овој дводневен симпозиум беше замислен како глобална платформа за дијалог што им даде глас на новите актери чии идеи и мислења ќе бидат важни во ерата на обновениот натпревар на големите сили. Дополнително, му даде можност на Казахстан да профитира од својот успешен чин на држење рамнотежа меѓу Истокот и Западот. Тој е една од ретките земји во светот што имаат привилегирана позиција да одржуваат конструктивни односи со сите страни на светот, што го прави совршена средина за да биде домаќин на вистински глобални и отворени дискусии за некои од најитните светски прашања на денешницата.
Како и Казахстан, Узбекистан започна слични иницијативи, а со тоа античкиот град Самарканд стана глобален центар за светските лидери и конференции. Неодамна градот беше домаќин на 22-то издание на Шангајската организација за соработка, како и на Конференцијата за поврзување меѓу ЕУ и Централна Азија, покажувајќи колку земјата стана отворена за толку активно ангажирање со двете страни од спектарот.
Иднина на отвореност, слобода и просперитет
Политичкото и економското отворање на Централна Азија е нешто што треба да биде поздравено од сите. Додека сè уште одржува стратегиски врски со Русија, Централна Азија се приближува до поголемите членови на глобалната заедница. Тоа му дава на регионот потенцијал да стане доверлив партнер во дел од светот што сè повеќе станува меѓународен.
Како што продолжува војната во Украина, средниот коридор ќе стане една од најочигледните маршрути за стоки што претходно патувале низ Русија. Во најдобар интерес на регионот ќе биде да профитира од тоа и да се погрижи неговата иднина да стане отворена, слободна и просперитетна.
