Откриена голема мистерија околу ковид-19
Една од поголемите мистерии околу ковид-19 е зошто некои луѓе сериозно се разболуваат, а некои дури не ни знаат дека се заразени. Некои од тешките случаи може да се објаснат со фактот дека телото веќе било оптоварено од разни болести, но има и многу примери кога умираат и навидум здрави луѓе.
Каде се крие тајната?
Истово прашање си го поставија и научниците при Универзитетот во Единбург, кои направија обид да откријат дали постои генетска предиспозиција за посериозни последици или предиспозиција да се биде „заштитен“ од болеста. Нивното неодамна објавено истражување во научното списание „Нејчр“, кое открива дека пет клучни гени се поврзани со најтешките форми на ковид-19, одекна како бомба низ целиот свет.
Студијата, исто така, посочи и на неколку постојни лекови што би можеле да бидат пренаменети за лекување на лицата на кои им се заканува тешкиот облик на ковид-19.
Во врвниот тим од научници што ја проучувале ДНК на пациенти заболени од ковид-19 во 208 единици за интензивна нега во Велика Британија и кои откриле дека пет гени се вклучени во два молекуларни процеси – антивирусен имунитет и пневмонија – и биле клучни во многу тешки случаи, учествувала и младата научничка од Хрватска д-р Луција Клариќ.
Луција дипломирала молекуларна биологија во Загреб, под менторство на проф. Кристијан Влаховичек, потоа докторирала на Универзитетот во Единбург, во областа на генетика кај луѓето.Таа е моментално вработена како постдокторска студентка при Институтот за генетика и молекуларна медицина, Оддел за хумана генетика на Универзитетот во Единбург.
Откога заедничката работа ја виде светлината на денот, кон Луција не престанаа да пристигнуваат честитките, ниту може да се одбрани од повикот на новинарите.
Професорот Игор Рудан исто така не крие дека е многу горд што меѓу авторите на важната студија се најде и девојката што отишла во Единбург од Хрватска за да докторира, а потоа останала во Шкотска и станала врвен млад научник на глобално ниво.
– Ова е огромен успех за неа – прв автор во списанието „Нејчр“ на ваков труд среде вториот бран на пандемијата. Браво, Луција – изјави Рудан.
Споредена ДНК на повеќе од 10.000 луѓе
– Се приклучив на студијата и како истражувач и како „пациент“, иако досега немав никакви симптоми на болеста. Имено, за да откриеме кои гени влијаат на развојот на болеста, ни требаа и здрави и болни луѓе – вели д-р Луција Клариќ.
Детално објаснува како поминало истражувањето.
– Во оваа студија испитувавме дали постои генетска предиспозиција за тешка форма на ковид-19. Нашата ДНК се состои од синџир од само четири различни нуклеотиди, кои за едноставност ги нарекуваме со нивните иницијали – А, Т, Ц и Г. Во оваа студија, ја споредивме ДНК на 2.244 пациенти со тежок облик на ковид-19 (пациенти од единици за интензивна нега, 70 проценти од учесниците биле на апарати за дишење) и 10.000 луѓе од општата популација.
Конкретно, за приближно 5.000.000 позиции во нивната ДНК, се прашавме дали луѓето со тешка болест имаат одредена „буква“ почесто од општата популација, на пример дали повеќето пациенти во одредена позиција имаат Т, додека поголемиот дел од општата популација има Ц – објаснува нашата соговорничка.
Споредувајќи го овој начин, ДНК кај пациенти со тежок ковид-19 со општата популација откри пет гени поврзани со тешката форма на болеста.
– Сите ги имаме овие гени, само луѓето што ја имаат одредената „буква“ во овие гени, на пример Т, имаат од 1,2 до 2 пати поголеми шанси да завршат на интензивна нега. Овој зголемен ризик е всушност мал во споредба со возраста, која е сè уште најголем фактор на ризик, но притоа ни помага да разбереме што всушност се случува во организмот за време на инфекцијата, кои биолошки механизми се активираат како одговор на вирусот.
Овие пет региони всушност може да се класифицираат во два биолошки механизми, каде што 2/5 од гените се вклучени во раниот одговор на инфекцијата, додека преостанатите три гени се поврзани со подоцнежните фази на болеста, каде што силните воспалителни процеси ги повредуваат белите дробови – објаснува д-р Луција Клариќ.
Таа забележува дека е интересно што веќе постојат лекови за некои други болести што дејствуваат на механизмите во чија основа лежат некои од овие гени, така што постојните лекови може да се користат при лекувањето на потешките форми на ковид-19.
– Ова значително ги скратува клиничките испитувања, затоа што веќе знаеме дека овие лекови не се штетни и останува само да испитаме дали се ефикасни во лекувањето тежок облик на ковид-19 – нагласува биологот и резимира дека во науката истражувањата често придонесуваат за целокупно знаење, но за тоа се потребни години и години пред тие да бидат директно применливи.
Затоа, вели таа, за неа било голема привилегија да биде дел од тим чии резултати потенцијално веќе ја имаат директната примена.
Доколку предложените лекови се покажат успешни во лекувањето на тешката форма на ковид-19, тие потенцијално ќе спасуваат животи.
Целата студија е дизајнирана од проф. Кенет Бејли, кој беше координатор на стотици лекари и медицински сестри.
– Ова истражување немаше да биде можно без исклучително напорната работа на целиот тим и великодушноста на пациентите што се согласија да учествуваат во истражувањето – истакнува д-р Луција Клариќ.
