Со оглед на невозможните услови, глобалните трговски синџири не го поминаа баш најдобро еден од најтешките периоди во историјата во однос на меѓународната трговија. Поморскиот транспорт стана поскап, се појавија тесни грла (особено кога беше блокиран Суецкиот Канал), се појави недостиг од некои клучни компоненти (на пр. микрочипови), а цената на суровините нагло порасна. Поради овој проблем, компаниите во САД решија да скратат дел од синџирите на снабдување, за да бидат побезбедни и помалку чувствителни на глобалните проблеми
Обидите за враќањето на индустриското производство во САД како повод
Изминативе децении светот се соочуваше со еден интересен феномен. Станува збор за трендот на преместување на индустријата од САД во други земји во светот. Иако САД ја задржаа високопродуктивната индустрија, која бара висококвалитетна и образована работна сила, сепак голем дел од ниските и средните софистицирани индустрии се потпираат на аутсорсинг во прекуокеанските земји.
Сепак, високотехнолошката индустрија зависи од производите на средната и ниско развиената индустрија. Тоа не им беше проблем за време на експанзијата на глобализацијата во последните 30 години, бидејќи поморскиот карго-транспорт беше евтин и ефикасен. Но пандемијата ги изложи слабостите на таквиот начин на снабдување.
Со оглед на невозможните услови, глобалните трговски синџири не го поминаа баш најдобро еден од најтешките периоди во историјата во однос на меѓународната трговија. Поморскиот транспорт стана поскап, се појавија тесни грла (особено кога беше блокиран Суецкиот Канал), се појави недостиг од некои клучни компоненти (на пр. микрочипови), а цената на суровините нагло порасна.
Поради овој проблем, компаниите во САД решија да скратат дел од синџирите на снабдување, за да бидат побезбедни и помалку чувствителни на глобалните проблеми.
Обиди индустриското производство да се врати во САД
Иако и претходно имаше обиди за враќање на производството во САД, а програмите за тоа се спроведуваа за време на администрациите на Доналд Трамп, Барак Обама и Џорџ Буш, резултатите беа слаби. Бројот на работни места во преработувачката индустрија континуирано опаѓа од 2000 година, кога 17 милиони работници работеа во секторот во САД, на само 12 милиони во 2010 година. До 2019 година е забележано закрепнување, на 13 милиони, со големи напори. Изградбата на фабриките малку се засили во однос на претходниот период, но недоволно за да може да се тврди дека производството се враќа.
Еден од ефектите на пандемијата беше остриот пад на вработеноста во целата економија, вклучувајќи и во индустријата. Тоа го прекина трендот на благо закрепнување на бројот на работници во индустриското производство, кој траеше од 2010 година. Но до средината на 2022 година тој ќе се врати на нивоата пред пандемијата, а судејќи според инвестициите во градежништвото за преработувачката индустрија, трендот ќе продолжи. Производството на големо се враќа во САД, бидејќи практично се однесува на изградба на нови фабрики и проширување на старите.
До крајот на 2021 година, 12-месечниот износ на инвестиции беше меѓу 70 и 80 милијарди долари, што е исто ниво на кое беа од 2015 година. Потоа почна невиден раст во поновата историја, а од јануари 2022 до април 2023 година, инвестициите се зголемени повеќе од двојно.
Во јануари 2022 година просечните 12-месечни инвестиции во градежништвото за индустриско производство изнесуваат 91 милијарда долари, а во април 2023 година 189 милијарди долари. Голем дел од причината е поскапувањето на материјалите и трошоците за работна сила, но тоа не беше толку големо за да се објасни растот од 98 милијарди долари за помалку од година и пол.
Во април, изградбата на фабрики сочинуваше 9,9 отсто од вкупните трошоци за изградба на САД, што е најголем удел од 1993 година, кога се достапни податоци. Од 2010 до 2022 година, изградбата на фабрики во просек изнесувала само 5,7 отсто од вкупните трошоци за изградба.
Од вкупниот раст на трошоците за изградба, кој во периодот од јануари 2022 до април 2023 година изнесува 182 милијарди долари, повеќе од половина се однесува на растот во секторот индустриско производство (изградба и проширување на фабриките), дури 98 милијарди долари.
Иако сѐ уште може да се очекува зголемување на бројот на вработени во индустриското производство, бидејќи периодот на голем раст во изградбата на нови фабрики започна дури минатата година, вкупниот број на вработени е веќе најголем од 2009 година. Најголемиот дел од фабриките што почнаа да се градат сѐ уште не се завршени, а потребно е повеќе опремување и дури потоа ангажирање работници. Раст на вкупниот број работници во индустриското производство ќе се забележи дури во наредните години.
Обидите да се поврати индустријата во САД се од многу одамна, а вкупниот број на индустриски работници опаѓа од 1979 година, кога достигна врв на 19,5 милиони. Имаше периоди на мало закрепнување помеѓу кризите, но бројот на работници никогаш не се врати на нивото пред кризата.
Сите американски претседатели со свои обиди да го вратат производството во САД, но без голем успех?!
Првата деценија од овој век беше период на огромни загуби на индустриски работни места, со повеќе од 5 милиони работни места изгубени помеѓу 2000 и 2010 година. Тој период се совпадна со големиот економски раст на Кина, каде што одеше најголемиот дел од преработувачката индустрија.
Сите американски претседатели во овој милениум се обидоа да го вратат производството во САД, но без многу успех. Во ерата на Обама и Трамп беа постигнати одредени успеси, државата се обидуваше да ги убеди компаниите да го вратат производството во САД, но приватниот сектор лошо реагираше.
Се чини дека администрацијата на Бајден има некаков успех, но тоа е првенствено резултат на пазарните услови, а не на владините субвенции и даночните олеснувања. Слични политики имало и порано, па не дале плод. Но, порано немаше пандемија и глобално заклучување, што им покажа на компаниите колку се зависни од увозот и колку се растегнати, кревки и ризични нивните синџири на снабдување.
И покрај големиот притисок на поранешниот претседател Трамп да ја зајакне домашната индустрија со увозни тарифи и други трговски ограничувања, тие политики се покажаа како неуспешни. Растот на работните места во производството беше еден процент годишно за време на неговиот мандат до избувнувањето на пандемијата, исто како и за време на Обама.
По пандемијата, приватниот сектор одлучи да ја намали својата ранливост на меѓународни шокови, а државата реши да му помогне во тоа. Сега дојде време индустријата да се врати во САД. Не дека владините субвенции и даночните олеснувања се главниот мотив за тоа. Секако, овие политики се голем поттик и го олеснуваат целиот процес. Така, последната година од мандатот на Бајден може да биде обележана со големо зголемување на работните места во производството, што секако ќе се искористи во кампањата во 2024 година.
Зошто враќањето на индустриските капацитети во САД е лоша вест за ЕУ
Големото враќање на фабриките во САД е лоша вест за ЕУ, поради едноставниот факт што тие сега (лоцирани во ЕУ) извезуваат повеќе во САД отколку што во иднина, дислоцирани во Америка, ќе извезуваат надвор од САД. Понатаму, Кина учествува со 17 отсто од светскиот извоз на производи, ЕУ со 16 отсто, а САД со 14 отсто. Сосема е поинаква состојбата со увозот. САД се најголемиот увозник во светот, а ЕУ и Кина зависат повеќе од силата на нивниот пазар отколку обратно. Учеството на САД во светскиот извоз е 18 отсто, ЕУ 15 отсто, а Кина 12 отсто. И ЕУ и Кина извезуваат повеќе во САД отколку што увезуваат од нив.
Иако Трамп започна трговски војни со Кина и ЕУ (и загуби), Бајден ја продолжува истата политика. Но, наместо директно ограничување на трговијата со царини и квоти, се користат субвенции и даночни олеснувања. Трамп беше подиректен во врска со ставот дека ЕУ и Кина „крадат работни места од Американците“, но Бајден е исто толку силен на дело. Покрај тоа, тој е многу поефикасен.
Откако беше донесена голема програма за поттикнување враќање на производството на микрочипови во САД, особено насочена кон штета на Кина, програма за поттикнување на т.н. на „зелени технологии“, што е потенцијално штетно за ЕУ.
Светот влегува во нов период на протекционизам. Од политички причини, САД сакаат да го намалат увозот од Кина и се чини дека ова е дел од националната геополитичка стратегија што ја споделуваат и републиканците и демократите. Но во овој процес, според многумина европски експерти, ќе настрада и ЕУ, која многу повеќе зависи од извозот во САД отколку обратно.
