Сеќавање: Љупчо Илиевски, уметнички фотограф (1955-2022)
Постојат луѓе за кои не можете да користите минато време откако ќе си заминат од овој свет. Не можете да кажете „беше“, па велите „е“. Затоа и следната реченица ќе ја почнам во презент. Еден од нив Е и Љупчо Илиевски, мој пријател и голем уметник, светлописец. Таа именка ја употребував јас за него, зашто и во каталозите на неговите изложби и во освртите што сум ги пишувал за неговото творештво, секогаш истакнував дека тој не фотографира, туку пишува со светлина. Нему светлината му беше она што мене ми е перото. И се зближивме по првата средба, иако првата средба ни беше непријатна: Љупчо ми сигнализираше дека за потребите на едно издание јас и еден пријател сме искористиле негова фотографија, без дури и да го прашаме. Тоа, за жал, беше точно. Неговата реакција значеше дека си ги ценеше своите фотографии како свои деца, свои чеда. Му понудив да му платиме и нашето пријателство почна тука: рече дека не му е до парите и дека го боли тоа што сите луѓе фотографиите ги сметаат за „општо добро“, дека авторот на фотографијата, дури и да е најуметничка, секогаш се смета за анонимен и неважен, и дека сите сметаат дека можат да ги користат фотографиите кога сакаат и како сакаат, земајќи ги од сајт. Ми рече: „Замисли секој да може да си зема од твоите романи делови и да си ги користи во свои книги“.
И јас знаев дека Љупчо е творец, дека не фотографира, туку дека ги пишува своите фотографии со светлина. И кога ми дозволи увид во тоа што сѐ има сработено, останав шокиран: сфатив дека има свои опсесивни мотиви, како што добар поет има свои опсесивни слики (на пример, кај Радован Павловски – молњите, зрната, потопот, бубалките од Железна Река). Од тој момент, го сметав Љупчо за поет. Неговата опсесија од деталите на лустерот од Офицерскиот дом, од Камената мома, од Преспа, од Кокино, од птиците што полетуваат и слетуваат, од старите крстови посеани по цела Македонија, неговата опсесија од театарот (посебно од МОТ) и од сите можности актерот да се изрази со фацијална експресија – сето тоа беа ПОДРЕДЕНИ поетски циклуси, естетско творештво од прв ред! Љупчо ни остави златен дел од историјата на македонската уметничка фотографија. На неговите фотографии боите имаат и мирис и вкус (пресечена лубеница со хипердетали), на неговите фотографии светлината се претвора и во звук и допир. На негова фотографија го слушате прпелкањето на крилјата на корморанот што полетува, а рибата од езерото ставена на метална чинија ја допирате СО ОКО.
Мајстор, мајстор е Љупчо (нема минато, користам само презент). Така и го ословував, со „мајсторче“. Беше тврдоглаво упорен и со ноќи и денови знаеше да чека со фотоапаратот в рака за да го улови саканиот детаљ од природата и од книгата Господова – небо ли е, земја ли е, езеро ли е, карпа ли е, животинче ли е – не е важно. Перфекционист. И кога му предложив да почнеме во „Нова Македонија“ една рубрика под наслов 99 + 1 (99 збора и 1 фотографија) се израдува како мало дете. Секоја седмица избиравме по една негова фотографија, а јас со ракопис пишував 99 збора за таа фотографија. Потоа, таа фотографија и ракописниот текст се ставаа на мала аукција: кога ќе излезеа фотографијата и печатениот текст во „Нова Македонија“, оној кому ќе му се допаднеше тоа се јавуваше во Редакцијата и можеше да го купи „оригиналот“: и фотографијата и текстот (испишан на убава жолта хартија што симулираше пергамент). И така, цела година се продаваа тие наши „сетови“, спој на збор и слика, а парите, на крајот (тоа Љупчо го смисли и инсистираше да биде така) одеа за хуманитарни цели. Љупчо посебно инсистираше парите да им се донираат на талентирани деца (од сите области) или на болни, но и на сите на кои им е потребна помош. Така што Љупчо беше филантроп. Даваше од она што му беше најдраго (неговите „чеда“), а не од она што го има во изобилство и што не му треба.
Употребив минато време („даваше“), само затоа што изминаа доста години од таа наша соработка, која резултира и со наша заедничка книга, под истиот наслов, „99+1“, во издание на „Нова Македонија“. Многу се радувавме на таа книга, беше вистински празник за очи. И сакавме да ја продолжиме серијата, оваа година, ама дојде време Љупчо да замине некаде, да пишува со друга, небесна светлина, не со земна. И само чекам, небаре ќе го сретнам некаде по Скопје да ми каже, како што знаеше да ми каже: „Ти немаш поим што сум фатил, човече! Дојди да ти покажам!“
Тоа мое исчекување ме смирува, зашто знам дека кој еднаш се фатил да пишува со светлина, не може да престане да биде светлина. Нека ти е светлината мастило таму кајшто си, пријателе.
