„Нема мечки. Глупости! Приказни измислени за да нè исплашат! Нашиот страв им дава моќ на другите. Нема мечки!“ Оваа изјава е една од клучните пресвртници во трагичната драма „Нема мечки“ на Џафар Панахи, која по своето дејство и сензибилитет потсетува на современите Ромео и Јулија од едно иранско село близу границата со Турција. Џафар Панахи, кој се игра себеси во овој филм, се одлучува да престојува во ова село поради закани за неговото снимање. Документарната драма што ја снима од далеку е за двојка што бара да добие лажни пасоши за да ја напушти земјата
Рецензија на претпоследниот филм на годинашниот лауреат во Кан
Иранскиот режисер Џафар Панахи е освојувач на „златната палма“ на 78. Филмски фестивал во Кан. Неговиот филм „Беше само несреќа“ беше избран за најдобар филм, пред филмот на Јоаким Трир, „Сентиментални вредности“, кој освои гран при. Џафар Панахи е вториот режисер во историјата на овој фестивал што ја добива оваа награда, по Абас Киаростами, кој ја доби оваа престижна награда во 1997 година за неговиот безвременски хит „Вкусот на црешите“.
Во исчекување овој филм конечно да проциркулира во киносалите, „Кинонома“ се осврнува на претпоследниот филм на Џафар Панахи, „Нема мечки“ од 2022 година, кој за многумина беше своевиден предвесник на „златната палма“, која ја доби Панахи токму оваа година во Кан.
„Нема мечки. Глупости! Приказни измислени за да нè исплашат! Нашиот страв им дава моќ на другите. Нема мечки!“
Оваа изјава е една од клучните пресвртници во трагичната драма „Нема мечки“ на Џафар Панахи, која по своето дејство и сензибилитет потсетува на современите Ромео и Јулија од едно иранско село близу границата со Турција.
Џафар Панахи, кој се игра себеси во овој филм, се одлучува да престојува во ова село поради закани за неговото снимање.
Документарната драма што ја снима од далеку е за двојка што бара да добие лажни пасоши за да ја напушти земјата. Во меѓувреме, во селото, фотографирањето и вклучувањето во локалните традиции е опасно. И покрај сите симпатични обичаи на културата, пиењето чај и учтивото зборување, постои чувство на опасност и угнетувачка клаустрофобија. Старомодните селани многу лесно можат да се претворат во насилни, исплашени од Револуционерната гарда.
Насловот на овој филм е по малку ироничен и алудира на тоа дека, иако нема мечки во буквална смисла и нема од што да се плашиме, сепак, навистина има работи од кои треба да се плашиме. Панахи преку овој филм, исто така, ги испитува не само ограничувањата на својот занает туку и можните опасности на кои може да ги изложи другите при создавањето филмови или дури и фотографирањето. Тука постои чувство на уморна резигнација, иако крајот сигнализира дека Панахи нема да го избере полесниот пат и само да си замине. Панахи, кој тврдоглаво се спротивставува на традиционалните селани, работи неуморно на својата приказна и покрај силниот притисок што го трпи секојдневно, кој кулминира со негово протерување. И покрај тоа, тој пркоси и ги турка своите граници, но истовремено и границите на соселаните, испитувајќи ги околностите што можат да достигнат трагичен епилог.
Во „Без мечки“, Џафар Панахи игра паметна игра со своите гледачи. Гледаме филм за снимање филм. Но дали овој филм во рамките на филмот е навистина филм или е реалноста што се снима? Звучи ужасно комплицирано, но не е.
Паралелно со приказната што ја снима Панахи, во селото се одвива друга приказна, многу подраматична од онаа првичната. Имено, според традицијата на селото, на секое женско бебе што ќе се роди му се пресекува папочната врвка во име на идниот сопруг, кој е предвреме избран од нивните фамилии со меѓусебен договор. Проблемот испливува на површина кога меѓу момчето и девојката што се ветени се приклучува трет претендент, кој смета дека девојката е заљубена во него, а договорениот брак би бил трагедија. Семејството не се согласува со ова и доаѓа до силен заплет во кој сакајќи или не, е вмешан и Панахи. Тој со својата камера, снимајќи го својот документарен филм, уловил момент каде што двојката е заедно. Според семејството на момчето, тоа е клучен доказ за нивната љубов, а решението за проблемот го има токму Панахи, и никој друг. Тие го убедуваат да им ја предаде сликата и да заврши оваа сага.
Самата контроверзна фотографија никогаш не е прикажана. Тука, Панахи повторно си игра со реалноста. Настанот што го фотографирал можеби се случил, а можеби и не. Тој никогаш не признава дека ја направил фотографијата. Она што го сакаат селаните е доказ за нејзиното постоење или непостоење. Но како можете да докажете дека нешто не постои?
И двете приказни се за вљубена двојка и двете имаат несреќни краеви. Во една многу вознемирувачка сцена, Панахи е обвинет од еден од неговите „актери“ дека се приспособува на реалноста, со цел да сними среќен крај. Ова, се разбира, е токму она за што се работи во снимањето филмови. Одлуката на Панахи да сними не еден, туку два несреќни краја веројатно е инспирирана од несреќната ситуација во која се наоѓаат тој самиот и неговата земја.
Низ целиот филм, Панахи вешто истражува теми за кажување вистина, социјален активизам и нејасни граници помеѓу реалноста и фикцијата. Глумата е одлична, а бурната врска меѓу Бахтијар и Зара се чувствува реалистична и емоционално наелектризирана. Кинематографијата и режијата исто така се врвни, а оддалечената поставка на филмот додава чувство на изолација и тензија.
Мајсторски изработен, овој филм го прикажува неверојатниот талент на иранскиот режисер Џафар Панахи, кој и покрај тоа што се соочува со постојано малтретирање и шестгодишна затворска казна по неосновани обвиненија продолжува да ги поместува границите на киното со својата длабоко лична и провокативна работа.
Џафар Панахи без сомнение е еден од најголемите филмски режисери во светот и дури ни затворска казна не е доволна за да го спречи да прави маестрални филмови.
Како вистински автор, тој прави многу од многу малку, раскажувајќи прекрасно кинематографиран и склопен филм со многу малку локации, главно сместен во едно село и ограничен број актери.
Сè функционира совршено со неверојатно сценарио, беспрекорна монтажа и важна порака карактеристична за филмското творештво на Панахи.
Генерално, „Без мечки“ е моќен и провокативен филм што ги покажува отпорноста и решителноста на режисерот. Доказ за маестралноста на Панахи е освоената главна награда на фестивалот во Кан оваа година. Имајќи ја предвид неговата маестралност, со нетрпение очекуваме да го погледнеме и неговиот победнички филм, кој наскоро би требало да почне да се прикажува низ светските киносали.
Режисерот Џафар Панахи е на половина од својот затвор/куќен притвор во Иран. Тој е жртва на немилосрдна исламска теократија. Тоа не го спречи да сними пет филма, понекогаш користејќи технологија за далечинско режирање, на пример, „Без мечки“, во кој се прикажува себеси како режира филм во рамките на филмот, па дури и неговиот филм „Такси“ во кој Панахи е маскиран во такси-возач, кој тајно снима приказни од своите патници, кои најреално би ја отсликале состојбата во иранското општество.
Неговите филмови покажуваат како се бори против ограничувањата на режимот врз неговата уметност. Сите пет на еден или друг начин можат да ги откријат неговото угнетување и недостигот од уметничка автономија. Филмовите на Панахи го одразуваат неговиот покоен ментор Абас Кјаростами и неговата предизвикувачка тензија помеѓу „наративот“ и „документарецот“, кога камерата се чини дека си игра меѓу фикцијата и реалноста.
Бидејќи не му е дозволено да го напушти Иран 10 години, неговите филмови имаат престиж што обично се однесува на уметнички одметник: „Ова не е филм“, „Затворена завеса“, „Такси“ и „Три лица“ се речиси класици. Списанието „Њујоркер“ вели дека „Без мечки“ е една од најдобрите драми на годината и е во право.
