PAROLES, PAROLES, PAROLES… Францускиот претседател Емануел Макрон, седум години по првиот говор во „Сорбона“ посветен на Европа, повторно од истата говорница повика на зајакнување на одбраната на Унијата и удвојување на буџетот на заедницата за да се отвори патот за „моќна Европа“
Седум години по првиот говор во „Сорбона“ посветен на Европа, францускиот претседател повторно од истата говорница гласно се заложи за „моќна Европа“
„Европа може да умре“, инсистираше Емануел Макрон, од големиот амфитеатар на „Сорбона“, во четвртокот на 25 април, каде што се врати, седум години по својот прв говор во овој ограден простор, за да ја пренесе својата визија за Европската Унија (ЕУ). Не двоумејќи се да ги драматизира прашањата, Макрон го опиша Стариот Континент нападнат во неговите основи, додека војната во Украина се одвива на нејзината граница, ривалството меѓу САД и Кина ризикува да го маргинализира, дека еколошките и дигиталните транзиции ги заоструваат ривалствата во светот и дека „нападите врз либералните демократии“ се зголемуваат.
„За да дозволиме Европа да не исчезне“, продолжи Емануел Макрон, „ние мора да одговориме со моќ, просперитет и хуманизам“. Два часа, во мешавина на акцент и конкретни предлози, кои ќе треба да ги видиме ако еден ден станат реалност, тој се обидуваше да ги илустрира своите зборови. Начин, типично својствен на Емануел Макрон за да влезете во кампањата за европските избори, притоа преправајќи се дека ги игнорирате изборните прашања, додека анкетите за европското гласање на 9 јуни се алармантни за претседателското мнозинство. Имено, неговото претседателско мнозинство е акредитирано со само 18 отсто од гласовите, додека листата на Џордан Бардела од Националниот собир (РН) на Марин Ле Пен, со околу 32 отсто и плус 6 отсто за другата крајно десничарска листа на внуката на Ле Пен, Марион Маршал.
Францускиот претседател сепак алудираше на француската крајна десница, која убедливо води во анкетите, што би ја загрозило Европа однатре. По брегзит, истакна тој, „никој не се осмелува да предложи излез, ниту од Европа, ниту од еврото“. Сега, Националниот собир (РН) и неговите националистички пријатели имаат друга програма, која Виктор Орбан, унгарскиот премиер, ја резимира на следниов начин: „Окупирајте го Брисел“ со цел „сами да донесеме промени во Европската Унија“. Тука, Емануел Макрон предупреди: „Европа може да умре сама од себе, преку еден вид историски трик“.
„Голем европски заем“ за вооружување
По „Суверена Европа“ во 2017 година, Макрон сега гласно се залага за „моќна Европа“ – концепт што досега се сметаше за многу француски меѓу дваесет и седумте. Тој предлага „да се создаде кредибилна одбрана на континентот“, заснована и на „европскиот столб на НАТО што се гради“, но и на „европска одбранбена рамка“. За да го направи ова, Макрон предлага „европска одбранбена иницијатива“ со цел во наредните месеци да развие „заедничка стратегија“ за потоа да го дефинира оружјето со кое Унијата мора да се опреми.
На крајот, Макрон уште еднаш предлага француското нуклеарно оружје да биде достапно за дваесет и седумте, чиј капацитет за одвраќање „е суштински елемент во одбраната на европскиот континент“, вели тој, без да оди толку далеку што ќе понуди споделување моќ за да се нареди отворање нуклеарен оган. Тоа, исто така, ја отвора вратата за континенталниот противракетен штит, кој Париз го отфрли кога Берлин го предложи во рамките на НАТО, веднаш по почетокот на војната во Украина.
Макрон повторно ја поддржува идејата за „голем европски заем“ за финансирање на напорите за повторно вооружување на Унијата и се залага за „европска предност во купувањето воена опрема“, за зајакнување на соработката меѓу европските производители во секторот што е помалку зависен од набавките од Обединетите нации. Тој предлага формирање „европска воена академија“ за да помогне во развојот на „стратегиската интимност“ меѓу различните национални армии.
„Нов модел на раст“
„Моќната Европа“ е и „просперитетна Европа“, продолжи Макрон. Но, денес, помеѓу од една страна, Соединетите Американски Држави и Кина, кои масовно ги субвенционираат нивните економии и „одлучија повеќе да не ги почитуваат трговските правила“, а од друга, предизвиците што ги носи глобалното затоплување во светот во процес на дигитализација, дваесет и седумте ризикуваат „да се обесхрабрат, а ние веќе почнуваме да го гледаме ова и покрај сите наши напори“. Особено што на земјите членки на ЕУ им недостигаат овие стратегиски суровини за зелената и дигиталната транзиција и тие плаќаат повеќе за својата енергија отколку нивните конкуренти откако заврши ерата на евтиниот руски гас.
– Не можеме одржливо да ги имаме најпребирливите социјални и еколошки стандарди, да инвестираме помалку од нашите конкуренти, да имаме понаивна трговска политика од нив и да мислиме дека ќе продолжиме да создаваме работни места, тоа повеќе не важи – предупреди францускиот претседател. Пред да продолжи: „Мораме да изградиме нов модел на раст, кој мора да овозможи да се зголеми индустриското производство, да се гарантира куповната моќ на граѓаните, да се обезбеди суверенитет на ЕУ и да се декарбонизира континентот и да имаме економија отворена за светот, кој знае како да ги брани своите интереси“.
Емануел Макрон поставува дијагноза: ЕУ е „премногу отворена“, „инвестира премалку“, премногу е регулирана, премногу е зависна однадвор. Во овој контекст, ги презентира рецептите за „зелена реиндустријализација“ што Стариот Континент мора да ја постигне со тоа што ќе се изземе себеси од некои правила за конкуренција или трговија со кои владее неговата економија денес. Пред сè, таа мора да усвои индустриска политика достојна на името, која бара „планирање“ за најстратегиските сектори.
Додека земјоделците демонстрираа низ цела Франција на почетокот на годината, шефот на државата вети дека ќе ги заштити, бидејќи „суверенитетот на храната“ е толку стратегиски. Исто така, продолжи тој, мораме да изградиме „Европа на слободната циркулација на електрони без јаглерод“, давајќи ѝ го целосното место на нуклеарната енергија заедно со обновливите извори на енергија, така што дваесет и седумте исто така имаат корист од евтината енергија.
Шок од заеднички инвестиции
Но суштината на нештата – „простете ми што велам, пари“, рече тој – нема да биде лесно да се најде. Дополнителните инвестициски потреби на Унијата се проценуваат на меѓу 600 и 1.000 милијарди евра годишно, за десет години, за финансирање на тековните транзиции.
– Ние сме зад Кина и САД – инсистираше тој.
– Потребен ни е шок од заеднички инвестиции за одбрана, вештачка интелигенција, декарбонизација.
Целото макроекономско опкружување на Унијата мора да се разгледа во овој контекст – тврди Емануел Макрон. На монетарната политика, предводена од Европската централна банка (ЕЦБ) и чија единствена цел, во Европа, е да ја одржи инфлацијата на околу 2 отсто, мора да се додаде „цел за раст, па дури и цел за декарбонизација“.
Мора да се ревидира и буџетската политика на заедницата, продолжува Емануел Макрон, кој предлага, ниту повеќе ниту помалку, двојно да се зголеми буџетот на ЕУ.
– Ова се субвенции што ни се потребни, како и Пекинг и Вашингтон. За да се финансира овој плик без даночните обврзници да плаќаат, приходот од новосоздадениот граничен данок на јаглерод или идниот данок на финансиски трансакции би можел автоматски да се распредели во европскиот буџет – рече тој.
Со цел понатамошно мобилизирање на приватниот капитал, тој исто така предлага да се заврши, во рок од една година, унијата на пазарите на капитал, што ќе овозможи да се инвестираат европските заштеди – вклучувајќи и речиси 300 милијарди евра годишно пласирани во САД – во европската економија. Емануел Макрон сака да ги преиспита и претпазливите правила на кои подлежат европските банки и осигурителни компании и кои ги смета за неповолни за преземање ризик.
Промена на парадигмата
Ако овие сеопфатни предлози претставуваат, како што повтори Емануел Макрон, „промена на парадигмата“, тие нема да успеат да предизвикаат живи дебати меѓу Европејците. Тешко е да се замисли „штедливите“, пред сè Германија, приврзаник кон намален буџет на заедницата, да го прифатат принципот на значително зголемување.
Исто така, темата за сопствените ресурси што Париз сака да ги распредели на оваа буџетска политика не е многу популарна од другата страна на Рајна, особено затоа што веќе им е горе-долу ветено дека ќе го надоместат заедничкиот заем што го финансира европското закрепнување од 800 милијарди евра по ковид-планот. Што се однесува до редефинирањето на мандатот на ЕЦБ, мали се шансите Олаф Шолц да се согласи за тоа.
Сепак, германската канцеларка, наспроти сите очекувања, го поздрави говорот на својот колега со твит, кој „содржи добри импулси“: „Франција и Германија сакаат заедно да ја задржат Европа во позиција на сила“, рече таа, без да го усвои изразот „европска сила“. Во Париз, тие тврдат дека особено се консултирале со германската влада пред државната посета што Макрон треба да ја направи во Берлин на крајот на мај.
Но како што стојат работите за европските избори и силниот баталјон на европратеници што ќе ги испрати крајната десница во Стразбур, Макрон нема да може да смета на своите трупи за поддршка во Европскиот парламент. Нивниот глас ќе биде слаб. Но Емануел Макрон има дарба за држење говори и давања ветувања, кои ние самите ги искусивме на наша кожа, дека откако ќе го смениме името на државата, патот кон ЕУ ќе ни биде отворен. Ветување дадено преку видеопорака. Потоа следуваа француското вето и често забораваното француско противење на отворањето на преговорите за Македонија. Што го призна и неговата поранешна министерка за европски прашања Натали Лоазо. А на крајот ни дојде и спакуваниот француски предлог, кој на некој начин македонските избирачи масовно го отфрлија на првиот круг на претседателските избори.
Тони Гламчевски, дописник на „Нова Македонија“ од Стразбур
