Стареењето на населението воопшто не е добро за економски раст затоа што постарите лица се помалку склони да инвестираат и да трошат во споредба со луѓето што се во своите 30-ти или 40-ти години. Стареењето на населението, исто така, води до побавна стапка на иновации, кога ќе се приспособи за сите други фактори. Демографската катастрофа е проблем со кој наскоро ќе треба да се соочи поголемиот дел од светот. Од тоа како ќе се реши овој проблем ќе зависи иднината на целиот светИако проблемот првично беше ограничен на богатите земји од Европа и неколку земји низ светот (Канада, Јапонија, Јужна Кореја, Австралија…), тој проблем станува глобален. Денес, стапката на фертилитет е прениска (под 2,1) по жена. Во целиот свет опаѓа бројот на раѓања без разлика на расата, верата и идеологијата. На пример, Иран со стапка на фертилитет од 1,7 е уште полош од неколку земји во Европа, а во првата половина на 1990-тите стапката на фертилитет беше помеѓу 3,9 и 4. Дури 1980-тите беа уште поинтензивни, помеѓу пет и шест деца по жена. Турција е уште еден пример за муслиманска земја што се најде во иста ситуација како христијанска Европа, со само 1,9 дете по жена
Светот се движи кон работ на демографска катастрофа
Демографските проблеми стануваат еден од најголемите социоекономски предизвици на развиениот свет. Почетокот на веков, во Европа беше обележан со обид да се решат овие проблеми со различни политики, кои се обидоа да поттикнат демографска обнова, односно враќање на одржливо ниво: број на родени деца од 2,1 (по родилка). Во врска со оваа цел беа направени многу обиди – од директни финансиски стимулирања на родилки и млади брачни двојки, преку даночни олеснувања, до подобрување на инфраструктурата за одгледување деца (детски градинки, негувателки, воспитувачки итн.), но мерките се покажаа како загрижувачко неефективни, а резултатите – лоши. А забележан е феноменот дека „штом бројот на родени деца по жена падне под стапката што обезбедува самоодржување на населението (2,1), излегува дека е речиси невозможно да се врати“, и тоа на долг рок.
Проблемот е глобален: Во целиот свет опаѓа
бројот на раѓања без разлика на расата, верата и идеологијата
Иако проблемот првично беше ограничен на богатите земји од Европа и неколку земји низ светот (Канада, Јапонија, Јужна Кореја, Австралија…), тој стана глобален. Денес, стапката на фертилитет е прениска (под 2,1) по жена. Во целиот свет опаѓа бројот на раѓања без разлика на расата, верата и идеологијата.
Ситуацијата е алармантна и има контури на глобална криза. Веќе остарената ЕУ се бори да одржи стапка на фертилитет над 1,5 дете по жена, а само 15 отсто од вкупното население е на возраст од 0 до 14 години. Во малку поповолна ситуација се САД со стапка на фертилитет од 1,7 и учество на најмладата популација (0-14 години) од 18 проценти. Но и нивните демографски показатели се влошуваат, бидејќи до пред неколку години беа блиску до стапката на фертилитет неопходна за самоодржување на населението (2,1).
Дури и Индија, земја практично синоним за пренатрупаност и експлозија на населението, падна на помалку од самоодржлива стапка на плодност. Секое четврто лице е на возраст од 0 до 14 години, но падот на стапката на фертилитет од 3,5 на крајот на минатиот век на сегашните две сугерира дека е само прашање на време кога ќе стане послична на Европа, Јапонија и САД.
Вкупниот број на луѓето на Земјата ќе почне драстично да опаѓа
Се наближува годината кога неколку земји ќе имаат стапка на плодност пониска од онаа неопходна за самоодржување на населението (2,1). Таа година треба да се случи до крајот на оваа деценија, а до 2050 година можеме да ја очекуваме првата година во која светската стапка на фертилитет ќе биде пониска од онаа неопходна за самоодржување на светската популација. Тогаш, пред крајот на векот, повеќе луѓе ќе умираат годишно отколку што ќе се раѓаат.
Единствениот континент што ја подобрува демографската слика на светот е Африка. Ваква појава е забележана и на други континенти, како Централна Азија, заедно со Авганистан, Монголија и Пакистан, Блискиот Исток (без Турција и Иран), неколку јужноамерикански земји и дел од Централна Америка, но Африка убедливо води во сите демографски параметри. Некои земји, кои во претходните децении беа познати по својата експлозивна демографска експанзија, одамна престанаа да бидат такви. На пример, Иран со стапка на фертилитет од 1,7 е уште полош од неколку земји во Европа, а во првата половина на 1990-тите стапката на фертилитет беше помеѓу 3,9 и 4. Дури, 1980-тите беа уште поинтензивни, помеѓу пет и шест деца по жена. Турција е уште еден пример за муслиманска земја што се најде во иста ситуација како христијанска Европа, со само 1,9 дете по жена. Бангладеш, една од најгусто населените земји во светот, со години нема доволно деца за да го издржува населението (1,9 дете по жена). Бразил, Чиле, Уругвај, Колумбија и Мексико сè повеќе демографски личат на САД и ЕУ.
Како што земјите стануваат побогати, тие стануваат постари (според населението)
Парадоксот на демографијата е дека со развојот и растот на богатството, луѓето имаат сè помалку деца. Ова е очигледно од фактот дека деловите од светот што сè уште имаат проблем со глад и неисхранетост (Африка, Централна Азија) имаат најмногу деца и најбрз раст на населението. Правилото е дека како што земјите стануваат релативно побогати, тие стануваат постари, т.е. со поголем удел на старото население и помал дел од младите. Една од причините за тоа е зголемувањето на просечниот животен век, но уште повеќе драстичниот пад на бројот на раѓањата.
Се наметнува заклучок, кој лесно може да се прочита од податоците, дека колку населението е побогато и пообразовано, толку има помалку деца. Дури и во богатите земји, кривата на плодност според образованието и богатството на мајката има облик L, односно посиромашните и помалку образованите жени имаат повеќе деца. Постојат индикации дека оваа законитост се менува во некои земји, односно дека кривата L станува крива U. Тоа значи дека бројот на деца по жена е најголем кај сиромашните, потоа паѓа кај средно богатите и повторно се зголемува кај многу богатите. Но сè уште нема доволно докази за да се зборува за нов демографски тренд.
Како да се излезе од демографската криза?
Никој во светот сè уште не нашол начин да излезе од „демографската дупка“ откако државата ќе падне во неа. Некои земји постигнаа одредени резултати, иако не доволни за да се вратат на стапката на фертилитет од 2,1 деца по жена што би обезбедило самоодржување на населението.
На пример, сегашната стапка на фертилитет во Данска од 1,7 е повисока отколку во 1980-тите кога беше намалена на 1,4. До крајот на 1990-тите, Чешка падна на 1,2 дете по жена, а сега е на респектабилна стапка од 1,7 за Европа. Слични резултати постигнаа Романија и Словенија. Но сè уште никој не ја вратил стапката на плодност на 2,1 и повеќе на долг рок, што е неопходно за самоодржување на вкупното население, иако се испробани различни политики. Демографската катастрофа повеќе не е ограничена само на Европа и САД, таа стана глобален проблем.
Импликациите за иднината се алармантни. Стареењето на населението не е добро за економски раст затоа што постарите лица се помалку склони да инвестираат и да трошат во споредба со луѓето во 30-те и 40-те години. Стареењето на населението, исто така, води до побавна стапка на иновации, кога ќе се приспособи за сите други фактори.
Демографската катастрофа е проблем со кој наскоро ќе треба да се соочи и поголемиот дел од светот. Од тоа како ќе се реши овој проблем ќе зависи иднината на целиот свет. Р.Н.М.
Континентот што има проблеми со епидемии на глад и општа неисхранетост,
а и чести воени конфликти, има најдобри демографски резултати
Африка е рекордер по стапката на фертилитет
Во богатите земји стапката на фертилитет е 1,5 дете по жена, а учеството на населението меѓу 0 и 14 години е 15 проценти. Во средно развиените земји, стапката на фертилитет е 2,4 деца по жена, а уделот на населението помеѓу 0 и 15 години е 27 проценти. Во најсиромашните земји во светот, стапката на фертилитет е 3,9, во екстремни случаи повеќе од шест деца по жена. Уделот на населението меѓу 0 и 14 години е 38 проценти. Се работи речиси исклучиво за земјите од Африка.
Отпрвин, чудно е што континентот што има проблеми со периодични епидемии на глад и општа неисхранетост, а ситуацијата во овој поглед е дури и влошена од 2015 година, има најдобри демографски резултати. Всушност, практично нема ништо со што Африка би можела да се издвои како добар пример во однос на социоекономските показатели. Таму во континуитет се присутни воени конфликти (моментално над 35, најмногу во историјата), има болести што се искоренети или ставени под контрола во остатокот од светот и тоа е најдепресивниот континент (и според анкетите за одговори за задоволството од животот и според пресметките на материјалните фактори).
Тоа е особено тешко за жените во Африка. Во Западна и Централна Африка, каде што просечната плодност е 4,8 деца по жена, повеќе од 40 проценти од раѓањата се одвиваат без помош од здравствен работник, 45 проценти од жените немаат влијание врз изборот на сексуален партнер (брачен или вонбрачен), а секоја трета жена се мажи пред да наполни 18 години.
