Соочена со шести избори во последните три години и политичката нестабилност на Бугарија, Европскиот совет за надворешни односи (ЕЦФР) на својот портал анализира еден очигледно негативен тренд за официјална Софија. Имено, Европскиот совет за надворешни односи во анализата констатира дека Бугарија е на добар пат да ја маргинализира својата улога во ЕУ. Што всушност значи тоа?
Во продолжение ја објавуваме интегрално анализата на Европскиот совет за надворешни односи, во која се констатирани низа состојби на нефункционалност на бугарските институции, меѓутоа и некои перспективни точки за излегување на Бугарија од надолниот тренд на движење во спиралата на општествените појави и проблеми
Од анализата на порталот на Европскиот совет за надворешни односи (ЕЦФР)
Откако минатиот месец пропадна договорот за поделба на власта, Бугарија повторно е фрлена во политичка неизвесност. Земјата назначи нова преодна влада, која ќе ја предводи премиерот Димитар Главчев, а предвремените избори се распишани за 9 јуни – истиот ден со изборите за Европскиот парламент – што прави Бугарите шести пат да излезат на гласање за само три години. Последните пет пати резултираа со „обесен парламент“, дозволувајќи му на претседателот Румен Радев да има значително количество моќ, со назначување преодни влади секогаш кога партиите не успеваат да се помират во редовната влада.
Таа нестабилност му штети на меѓународниот кредибилитет на Бугарија. Внатрешнополитичките борби ризикуваат да ги ослабат институциите и да ја забават интеграцијата на земјата во ЕУ. Во исто време тоа ја прави владата поранлива на влијанието на Кремљ: проруските ставови на Радев веќе го поткопаа усогласувањето на Софија со проукраинската агенда на нејзините западни сојузници.
Во јуни минатата година, кога политичките ривали – реформистичката коалиција „Ја продолжуваме промената и демократска Бугарија“ (ПП-ДБ) и централнодесничарската коалиција на Граѓаните за европски развој на Бугарија и Унијата на демократски сили (ГЕРБ-СДС) – обединети под евроатлантско и антикорупциско знаме договорија ротирачки премиер на секои девет месеци, шансата на Бугарија да се справи со овие ризици изгледаше надежно. Навистина, првата ротација на оваа влада, која траеше од јуни 2023 година до овој април, предводена од Николај Денков (ПП), беше преведена во надворешнополитички достигнувања и добро прифатена од Западот: Бугарија ја зголеми својата поддршка за Украина и му беше домаќин на претседателот Зеленски, додека Денков го посети Киев. Во март Бугарија исто така се приклучи на шенген-зоната преку воздушни и поморски граници, благодарение на нејзиниот напредок во реформите за владеење на правото. Но тој напредок беше прекинат кога политичарката на ГЕРБ Марија Габриел, која требаше да го преземе кормилото, ја повлече својата номинација поради катастрофалните разговори со ПП-ДБ, на кои имаше големо несогласување меѓу партиите за антикорупциските реформи и членовите на владата.
Сега, кога се ближат изборите за Европскиот парламент и предвремените национални избори, а во Софија седи уште една преодна влада, малку е веројатно дека бурната политичка сцена во Бугарија ќе се промени наскоро. Сѐ додека не се случи тоа, меѓународната репутација на Бугарија виси на конец: политичката нестабилност може да ги ослаби институциите на земјата и вербата на јавноста во нив и да ја забави реформата на владеењето на правото потребна за интеграција во ЕУ. Бугарија сè уште има копнени шенгенски граници и еврозона за влез. Колапсот на договорот за поделба на власта веќе го одложи второто. Секое дополнително одложување на која било цел може да доведе до недоверба на ЕУ и земјите членки во напредокот на Бугарија. Тоа исто така може да ги разочара Бугарите од нивната европска иднина. Навистина, неодамнешните корупциски скандали доведоа до ниски нивоа на јавна доверба во извршните и законодавните институции. На крајот на краиштата, недостигот од напредок во овие реформи ќе ѝ овозможи на Русија да ги искористи дупките во бугарските институции и дополнително да ја наруши јавната дебата.
Постојаниот тек на избори лесно се спушта во штетна и непопуларна политика за цицање, оттргнувајќи ги оние во Софија од нивното место на масата на ЕУ. На претстојните избори, проевропските партии во Бугарија не смеат да ја изгубат од вид пошироката слика, особено во услови на војна во Украина и потенцијално враќање на Доналд Трамп во Белата куќа. Кампањата на проевропска платформа што докажува колку геополитичка Бугарија е во најдобар интерес на земјата може да ги неутрализира актерите што сакаат да ги искористат изборите за популистички цели и да помогнат во ублажувањето на растечката политичка апатија.
Постојаниот тек на избори лесно се спушта во штетна и непопуларна политика, оттргнувајќи ги оние во Софија од нивното место на масата на ЕУ.
На претстојните избори проевропските партии во Бугарија не смеат да ја изгубат од вид пошироката слика, особено во услови на војна во Украина и потенцијално враќање на Доналд Трамп во Белата куќа. Кампањата на проевропска платформа, која докажува колку геополитичка Бугарија е во најдобар интерес на земјата, може да ги неутрализира актерите што сакаат да ги искористат изборите за популистички цели и да помогнат во ублажувањето на растечката политичка апатија.
Бугарските проевропски партии треба да водат кампања за итна геополитичка агенда на Европската Унија и важното место на Бугарија во неа како земја на источното крило. Тоа ќе донесе две придобивки: издигање на јавната свест за позитивните случувања во социјалниот и економскиот живот на Бугарија, кои произлегуваат од приближувањето на земјата со ЕУ, и пренесување порака до Европејците дека Бугарија е доверлив партнер во регионот.
Прво, проевропските политичари треба да нагласат дека напредокот постигнат за приклучување кон шенген имаше позитивен ефект врз институционалната отпорност на Бугарија. Неодамнешните уставни измени во согласност со стандардите на ЕУ имаат цел да обезбедат независност на националното судство, прецизирање и ограничување на овластувањата на главниот обвинител и ограничување на улогата на претседателот во назначувањето преодна влада. Напорите за влез во еврозоната исто така даваат плод. Економскиот раст е стабилен, а инфлацијата се намалува. Бугарија има втор најнизок јавен долг во ЕУ и државниот дефицит е во рамките на критериумите од Мастрихт. Овие бројки резултираат со високи нивоа на вработеност и зголемување на номиналните плати. Проевропските партии треба да ги соопштат овие случувања како дел од агендата на ЕУ на начин што ќе ја нагласи позитивната улога на ЕУ во нивното постигнување. Тоа, исто така, може да ги дискредитира ривалските евроскептични аргументи.
Второ, поддршката на Бугарија за Украина треба да биде врамена како дел од пошироките напори на ЕУ. Зборувајќи со гласачите, проевропските кандидати не треба да избегнуваат да ги именуваат безбедносните ризици од потенцијалниот украински пораз. Зборувајќи со нивните партнери во ЕУ, тие треба да ја истакнат и да ја искористат улогата на Бугарија во воените напори на Киев, и покрај политичките превирања: Бугарија има втор најголем број на вкупни корисници на привремена заштита на илјада луѓе, со 26,7, веднаш зад Чешката Република, со 35,2, додека во 2023 година бугарското производство на муниција го надмина производството на остатокот од Европа заедно.
Овие факти често се занемаруваат во заднината на силните проруски наративи што доминираат во бугарското општество и историјата на политичарите што се обидуваат да жонглираат меѓу Западот и Кремљ. Покрај проруската пропаганда, ваквите мислења може да се проследат и до енергетските и воените зависности. Неодамна објавените документи за изградбата на Турски тек – единствениот гасовод што ќе носи руски гас во Европа од почетокот на 2025 година, покажуваат дека Русија ја презеде целосната контрола врз изградбата на гасоводот за време на последната влада на ГЕРБ-СДС. Слично на тоа, неодамнешните податоци за трансфер на оружје покажуваат дека до 2019 година Бугарија не направи речиси ништо за да ја модернизира својата армија и да се одвои од зависноста од воено оружје и опрема според советски стандард. И двете овие зависности ја зголемија подготвеноста на одредени политички партии во Бугарија да ги повторуваат наративите на Кремљ. Сепак, тие наративи не мора да носат политички придобивки. Немаше проруска политичка формација што опстана низ годините. Напротив, поддршката за бугарската социјалистичка партија, која често ги прифаќа руските наративи, падна од 28 отсто во 2017 година на 9 отсто во 2023 година, додека националистичкиот и проруски политички пејзаж е преплавен со краткотрајни проекти, добивајќи поддршка во зависност од геополитичките околности. Во оспорувањето на ваквите наративи, проевропските кандидати може да имаат полесна работа отколку што на прв поглед сугерираат изгледите.
Конечно, цврстиот став за војната во Украина ќе ѝ даде на Бугарија поголема моќ во стратегиските разговори во следните европски институции. Во интерес на ЕУ е да има стабилна земја од источното крило што ќе придонесе за нејзината геополитичка агенда во Источна Европа и во регионот на Црно Море. Постојат неколку начини за геополитичкиот случај на Бугарија за Европа. Прво, Софија мора да работи на враќање на својот имиџ како поддржувач на интеграцијата во ЕУ за земјите од Западен Балкан. Софија може да започне со тоа што ќе биде скромна и корисна за соседите во нивното пристапување. Второ, Бугарија мора да го најде своето место во новата одбранбена индустриска стратегија на ЕУ. Искуството и проширувањето на воената индустрија на земјата во изминатите години обезбедуваат солидна основа. Трето, Бугарија мора да биде поактивна во претстојниот стратегиски разговор за односите меѓу ЕУ и Турција, дополнително комплициран од итноста на разговорите за решавање на Кипар. Притоа, Бугарија треба да ги искористи своите блиски географски, културни и економски односи со Турција.
Бидејќи геополитиката сè повеќе ги обликува домашните политички агенди, бугарските проевропски политичари не треба да се заглавуваат во домашните превирања. Наместо тоа, тие треба да се фокусираат на приближување кон амбициозните геополитички цели на ЕУ, не само преку реторика туку и преку опипливи резултати и проактивна и подобро комуницирана надворешна политика. За да се постигне тоа, локалните креатори на политики не треба да избегнуваат да нагласат дека посилната улога на Бугарија во ЕУ е во нејзин национален интерес, додека европските креатори на политиката можат да ги поддржат реформистичките актери во Бугарија со јасно наведување дека стратегискиот интерес на Европа лежи во стабилна проевропска Бугарија. Х.И.
