Фото: Игор Бансколиев

Покрај сите содржински недоречености во предлогот за измени на преамбулата на Уставот, како и некои членови во нормативниот дел (што произлегуваат од додавањето малцинства во преамбулата), и процедуралните недоследности во нивното спроведување во голема мера придонесуваат уставните измени да бидат нелегитимни и нелегални. Впрочем, општопозната е дефиницијата, со која граѓаните речиси секојдневно се соочуваат на практичен план, дека: владеењето на правото и правната држава го чини почитувањето на процедурите. Непочитувањето на процедурите при интервенирање во највисокиот конститутивен акт на една држава ги демантира и ги загрозува овие базични принципи на демократијата и цивилизацијата на внатрешнодржавен план, но и на меѓународното право

Владеењето на правото и правната држава почнува со почитување на процедурите

Влегувањето на процесот на уставни измени во македонското собрание (барани од Бугарија за да се одржи втората меѓувладина конференција со ЕУ и Македонија да ги започне преговорите за членство) се чини дека повеќе служи за да се даде привид на легитимитет на целата процедура, која е спротивна на основните премиси на меѓународното право и внатрешното право на суверените држави. Самиот факт на надворешен притисок за согласност дека се откажуваш од загарантираните права на меѓународното право, поради барања на друга земја, па дури и како услов од еден меѓународен сојуз, кој тврди дека е заснован на почитување токму на базичните човекови права и вредности (како Европската Унија), целата ситуација со уставните измени што се бараат од Македонија ја прави „накриво насадена“, со спорен легитимитет.
Најеклатантен пример на дрскост во меѓународните односи е некој надворешен фактор да ѝ наметнува на суверена држава да го менува Уставот.
– Во една од точките на вториот билатерален протокол меѓу Македонија и Бугарија за спроведување на Договорот за добрососедство се вели: „Бугарија прифати да се одржи првата меѓувладина конференција меѓу Македонија и ЕУ, под услов, следната да се одржи по промената на Уставот“. Значи, де факто од овој протокол, кој е спомнат директно во преговарачката рамка, како обврска за реализација, ние со Бугарија сме се договориле да имаме една меѓувладина конференција, а потоа да има втора. Значи ние ја променивме процедурата во ЕУ, според која има една меѓувладина конференција за почеток на преговорите. Нема две. Значи, ние потпишавме дека се согласуваме да има две конференции! Освен тоа, понатаму во протоколот е запишано:, „Македонија повторно се обврзува дека ништо од нејзиниот устав не може да се толкува како мешање во внатрешните работи на Бугарија“… А тие ни го диктираат нашиот устав! Поголемо мешање во внатрешните работи на една земја не може да се замисли. Ние потпишуваме дека нема да се мешаме во бугарските внатрешни работи, а дозволуваме тие, Бугарите, да ни кажуваат како да го пишуваме Уставот! – ни објаснува пластично поранешниот македонски дипломат Ристо Никовски.
Дури ниту прифаќањето од македонска страна билатерални договори со услови што се во спротивност со меѓународното право не оди во прилог на легитимирање и легализирање на начинот на кој се спроведува процесот на уставните измени на внатрешен план. Формирањето работна група од страна на Владата (преку Министерството за правда), која би го изготвила текстот на уставните измени пред процесот да влезе во собраниска процедура, исто така е своевиден танц по работ на законитоста на внатрешната правна процедура. Највисоката законодавна институција во Македонија е Собранието, па сите официјални текстови на закони, законски измени, а особено текстови од кои треба да произлезат уставни измени, треба да произлезат од таму, односно од Законодавно-правната комисија. Во конкретниот случај, предложениот текст на уставните измени, за кој работната група била „хонорарно“ ангажирана од Владата, е необврзувачки документ за Собранието. Всушност и во самата информација од претседателот на Собранието, Талат Џафери, по приемот на предлогот за пристапување кон измена на Уставот од Владата се наведува дека евентуално по усвојување на овој предлог со двотретинско мнозинство, Собранието би ја задолжило Владата да пристапи кон подготовка на текстот на измените.

– Доколку, со двотретинско мнозинство, се усвои потребата за донесување уставни измени, Собранието усвојува заклучок и го праќа материјалот до Владата на Република Северна Македонија. Собранието, со заклучокот утврдува рок во кој подносителот (Владата) изготвува текст на нацртот на амандманите на Уставот, кој го доставува до претседателот на Собранието, по што Собранието во истоветна процедура во смисла на рокови ќе расправа по нив – се вели во соопштението од Собранието, во кое се наведува точната законска процедура за изготвување нацрт-текст за уставните измени.
Покрај сите содржински недоречености во предлогот за измени на преамбулата на Уставот, како и некои членови во нормативниот дел (што произлегуваат од додавањето на малцинства во преамбулата), и процедуралните недоследности во нивното спроведување во голема мера придонесуваат уставните измени да бидат нелегитимни и нелегални. Впрочем, општопозната е дефиницијата, со која граѓаните речиси секојдневно се соочуваат на практичен план, дека: владеењето на правото и правната држава го чини почитувањето на процедурите. Непочитувањето на процедурите при интервенирање во највисокиот конститутивен акт на една држава ги демантира и ги загрозува овие базични принципи на демократијата и цивилизацијата на внатрешнодржавен план, но и на меѓународното право.