Во изминатиот период беа преземени директни дипломатски средби и активности на највисоко ниво помеѓу владите во Скопје и во Софија, со намера да се изнајде решение за отстранување на бугарското вето и за започнување на процесот за интеграција на Македонија во Европската Унија. Од двете страни беше искажан оптимизам дека нештата се движат во позитивна насока, но досега македонската и бугарската влада не излегоа со јасни и конкретни информации. Се случува ли нешто зад затворени врати или не и има ли јавноста вистински и докрај јасни информации?
Македонската јавност има право да ја види целосната слика од разговорите и преговорите со Софија
Во медиумите, од двете страни на границата, очигледно е дека има одредени информации од досегашната активност на релацијата Скопје – Софија. Но останува впечатокот дека пошироката јавност се обидува да склопи целосна слика од одредени фрагменти што протекуваат или се даваат дозирано во јавноста за текот на преговорите помеѓу Скопје и Софија, како и можниот договор за деблокада на Македонија на патот кон ЕУ.
Прашањето за чествувањето на Гоце Делчев
Досегашните известувања говорат за „заедничко чествување на Гоце Делчев“, потоа „внесување на Бугарите во македонскиот устав“ и дека „нема разговори за македонскиот идентитет и јазик и за правото на самоопределување“.
Најпрвин, земајќи го предвид Договорот за добрососедство што нашата влада и Владата на Бугарија го земаат како утврдена формалноправна рамка и легална основа за правни дејства, тогаш околу договарањето за „заедничко чествување на Гоце Делчев“ постои обострано кршење на гореспоменатиот Договор за добрососедство.
Имено, според Договорот за пријателство и соработка, досега „само мешаната историска комисија може да препорача заедничко чествување на личност или настан“! Тоа како обврска е дадено на заедничката историска комисија и само таа има мандат да направи предлог за едно такво чествување до двете влади. Досегашните податоци не говорат дека комисијата дала таков предлог.
Останува нејасно врз која основа ќе биде заедничкото чествување, доколку се земат предвид досегашните бугарски ставови за ликот и делото на македонскиот национален великан. Оттука се наметнува прашањето дали заедничкото чествување ќе биде врз основа на историските факти или врз основа на политичките договарања за да се генерира политичка ад хок конјунктура. Но дали ќе биде таа врз основа на некое ново супресирање на националните чувства и интереси?
А познавачите на ликот и делото на Гоце Делчев, врз основа на релевантните историски документи и извори, велат дека Гоце Делчев бил еден од главните идеолози на македонската кауза од крајот на 19 век и како еден од главните водачи на македонската револуционерна борба се стремел за создавање независна македонска држава. Делчев никогаш не се залагал за обединување на Македонија со Бугарија врз бугарска национална основа. Историските изворни документи потврдуваат дека Делчев ја избегнувал бугарската идеолошка матрица, а неговиот видокруг на дејствување биле македонските национални и политички сепаратисти. Врз основа на таквите факти, логиката на заедничко историско чествување и логиката на заедничкото политичко чествување на Гоце Делчев не се совпаѓаат.
Прашањето за внесувањето на Бугарите во македонскиот устав
Прашањето за внесувањето на Бугарите во македонскиот устав предизвикува контроверзност од поинаква природа. Познавачите велат дека треба да се внимава и да се разграничуваат термините Бугари и македонски Бугари. Бугарската политичко-општествената јавност под македонски Бугари го подразбира сето словенско население во пошироката географска и историска област Македонија, вклучувајќи ги и етничките Македонци во денешната македонската држава и македонското малцинство во денешните балкански држави.
Познавачите со кои се консултиравме велат дека на овој начин придавката македонски се проблематизира, во смисла дека македонски јазик, македонска историја, македонска кауза, македонска држава, македонската музика итн., им припаѓаат на македонските Бугари од сите делови на географската област Македонија, а не на Македонците како одделен етнички супстрат.
Во однос на прашањето за идентитетот и јазикот, министерот за надворешни работи Бујар Османи неодамна истакна дека „веќе не разговараме за идентитетот, туку единствено за пристапот при утврдување на правото на самоопределување.“ Во минатото, зa оваа проблематика слично видување дадоа и повеќе поранешни и сегашни високи македонски политички челници, кои го потврдија истото, односно дека не се преговара за македонскиот идентитет и јазик.
Меѓутоа познавачите велат дека останува нејасно за кој идентитет не се преговара. Дали за македонскиот идентитет што е резултат на вековен процес, македонски идентитет забележлив уште во почетокот на 19 век за кој говорат повеќе светски историчари и истражувачи или, пак, за македонскиот национален идентитет што официјална Софија упорно го турка дека „настанал по создавањето на македонската современа држава, односно по 1944 година“!?
Во истиот тој контекст се отвора прашањето на нашите соговорници и познавачи, кои велат дека токму по тие индикатори се проблематични и тврдењата дека не се преговара за македонскиот јазик: не се преговара за македонскиот јазик како повеќевековна природна творба или не се преговара за македонски литературен јазик што беше кодифициран во 1944 година на Првото заседание на АСНОМ!?
Зошто е потребна поголема транспарентност?
Бидејќи овие прашања го засегаат македонското национално битисување, како во македонската држава така и во околните земји и пошироко, односно секаде каде што живеат Македонците, потребна е поголема транспарентност.
Пошироката јавност има право да ги знае сите информации за да може да изгради конкретен став околу тоа во кој правец се движат преговорите со Бугарија, бидејќи бугарскиот премиер Кирил Петков јасно образложи: „Да се пушти Македонија на патот кон Европа, не значи дека Македонија се пушта во Европа. Има 15 години од оваа до втората точка. Во тие 15 години има 27 поглавја да се отворат.“ Со други зборови, Бугарија може во следните 15 години кога сака да ја блокира Македонија кон патот до Европската Унија, односно секогаш да блокира кога нема да бидат исполнети бугарските видувања за македонскиот идентитет и јазик.
Затоа македонската јавност има право да ја знае вистината околу дискусијата за овие национални прашања! Во основа, за тие работи воопшто и не треба да се дискутира, ако некој ги почитува правото, меѓународниот правен поредок и процедурите.
По изјавата на професорот Ангел Димитров дека комисијата не работи поради неподготвеноста на македонските колеги да прифатат дека „има заедничка историја“
Македонскиот дел на заедничката историска комисија и не треба да прифати дека „постои заедничка историја“!
Професорот Ангел Димитров, кој е копретседател на заедничката историска комисија меѓу Бугарија и Македонија, за националната бугарска телевизија БНТ изјави дека „нема да има промени од бугарска страна во заедничката историска комисија“. Оваа констатација доаѓа по претходната изјава на бугарскиот премиер Петков, кој рече дека „нема да ги менуваат членовите“ на нивниот дел од комисијата.
Ангел Димитров, за националната бугарска телевизија БНТ, исто така изјави дека до средината на мај ќе има три средби и дека првата средба годинава е на крајот на февруари.
Во македонскиот дел од комисијата, заради суштинските несогласувања дали треба да се прифатат неисториски толкувања од бугaрската страна, како и да бидат под политички притисок за донесување заеднички препораки, се случи повлекување на два члена, со што македонскиот дел од комисијата претрпи битна измена. До овој момент нема информација дали има нов член по заминувањето на професорот Ванчо Ѓорѓиев. Од друга страна, бугарскиот дел на комисијата остана ист.
Но копретседателот на комисијата, бугарскиот професор Ангел Димитров, во еден дел од одговорите за националната бугарска телевизија БНТ открива всушност зошто комисијата не работела ефикасно, односно затоа што „македонскиот дел на комисијата не ја прифатил констатацијата – заедничка историја“.
– Сè уште не сме стигнале до она што се учи во средно училиште, а работиме повеќе од три години. Сето тоа е поради неподготвеноста на нашите колеги да прифатат дека имаме заедничка историја, а тоа започна во средниот век. На тоа се должи блокирањето на нормалниот ритам на работата на комисијата и малите постигнати резултати – изјави за националната бугарска телевизија БНТ, професорот Димитров.
Во изјавата за националната бугарска телевизија БНТ, професорот Димитров вели дека тој инсистирал повторно да се отвори разговорот за Гоце Делчев, за кој долго време се дискутирало на заедничката мешана комисија за историски и образовни прашања.
Но членовите „не успеале да усогласат заедничка препорака за него“, со што професорот вчера ја потврди констатацијата дека нема став на комисијата за заедничко чествување за Гоце Делчев, а би морало да има, бидејќи процедурално, тоа е услов без кој не се може, доколку се планира такво нешто. Имено, во дoсегашната работа на комисијата, таа доставила препораки за заедничко чествување на пет личности – цар Самуил, Кирил и Методиј, Климент и Наум Охридски.
