Ванчо Михајлов во светската историја останува запаметен како поддржувач на фашизмот, соработник на усташката организација и нацистичка Германија, но и како нарачател и индиректен извршител на многубројни политички убиства на македонски дејци. По негова наредба е убиен Димо Хаџи Димов (истакнат борец за независна Македонија и соработник на Гоце Делчев), како и Тодор Паница (приврзаник на Јане Сандански, еден од организаторите на Народната федеративна партија и еден од основачите на ВМРО обединета). Но во современата историја останува еден недоволно познат настан што се случил на 18 мај 1925 година во пиринското село Дабница
Од историските архиви: Злосторството во пиринското село Дабница на 18 мај 1925 година
По убиството на Тодор Александров и крвавите Горноџумајски атентати во 1924 година во пиринскиот дел на Македонија, настанува криза во македонското револуционерно движење, биле ликвидирани водечки македонски дејци, а ВМРО се поделила на две организации ВМРО (автономистичка) и ВМРО (обединета). По убиството на Александров, неговиот секретар Ванчо Михајлов и членот на Централниот комитет (ЦК) на ВМРО, Александар Протогеров, презеле активности за преземање на револуционерната организација. Веднаш по убиството на Александров биле преземени енергични мерки за мобилизирање на членството и воспоставување контрола над вооружените сили што биле искористени за ликвидација на идејните приврзаници.
За крвавите настани што следувале, Марсел Валтер истакнува: „Под изговор на одмазда за убиството на Тодор Александров… се организира една вартоломејска ноќ во Горна Џумаја и по целиот Петрички округ. Беа убиени 160 македонски револуционери, меѓу кои и најактивните работници на ВМРО. Беа убиени: Димо Хаџи Димов, Чудомир Кантарџиев, Ал. Бујнов, Арс. Јовков, Стоју Хаџиев, Славчо Ковачев и други. Тие револуционери беа убиени за да се обезглави, да се скрши движењето што го беше опфатило целиот македонски народ… Тие беа убиени бидејќи новата ориентација на македонското револуционерно движење, високо прокламирано со Манифестот, го застрашуваше постоењето на сите балкански реакционерни и фашистички влади…“
За оваа крвава состојба пишува и Божидар Настев (македонски преведувач, универзитетски професор и поранешен декан на Филолошкиот факултет во Скопје), според кого ВМРО се „стави безрезервно во служба на бугарскиот двор и на неговите стремежи за создавање Санстефанска Бугарија и претставуваше посебна форма на терористичка дејност среде македонските маси“.
Ванчо Михајлов презел активности и против приврзаниците на Тодор Паница во пиринскиот дел на Македонија. Оттука Михајлов во април 1925 година презел голема акција. Од страна на месните чети на организацијата, предводени од Јордан Ѓурков и Георги Настев, во селото Дабница биле одвлечени над 300 лица и три месеци, од април до јуни, биле подложени на крвави репресалии пред очите на месните државни, административни и воени власти.
Според Зоран Тодоровски, бројот на жртвите од оваа крвава акција изнесувал од 50 смртни пресуди, според признанието на самиот Михајлов, до 165 лица, според пишувањето на Б. Видов, врз основа на лично спроведена анкета во Неврокопско. Како последица на жестоката инквизиција починале 200 лица, а поголем број биле интернирани надвор од границите на пиринскиот дел на Македонија, што се потврдува од едно доверливо писмо потпишано од Р. Дејанов, псевдоним на Ванчо Михајлов, од 10 јули 1927 година.
Крвавиот настан во селото Дабница широко одекнал во бугарската јавност и на предизвикал отворена реакција и кај македонските емигранти во Бугарија. Крвавиот чин бил осуден и од самиот Александар Протогеров. Последниот протестирајќи против самоволието на Михајлов во егзекутирањето на населението од Неврокопско без негово знаење, побарал смртните пресуди да ги потврдува Централниот комитет, a не Михајлов.
Меѓу убиените биле Георги Папалезов, Никола, Ст. Ушев од Грмен, Никола Тодоров, Ив. Донков, Георги Чонев, Стојан Пандуров, Димитар Ангелов Мутафчиев, Стојан Попиванов и други. Неколку години подоцна, очевидци потврдиле дека локацијата на масовната гробница се наоѓала во близината на селото Хвостјане, Неврокопско. Телата на погубените биле пронајдени во необележана гробница во месноста Кавак Дере, во нивата на еден селанец, при што со откопувањето се утврдил број на околу 30 човечки трупа.
Ванчо Михајлов своите постапки ги оправдувал со зборовите: „Секое револуционерно движење, а и секоја легална партија презема мерки и наложува санкции против оние свои членови што не ги почитуваат правилата за однесување. Слични мерки преземаат и сите држави и општествени заедници, особено во време на војна; ја приложуваат и смртната казна, иако располагаат со затвори“.
Но поради крвавите убиства, Ванчо Михајлов во македонската историска наука останува запаметен како најцрната личност во историјата на македонското револуционерно движење, како личноста што ги ликвидираше највидните македонски национални дејци.
Арнаутската куќа од Дабница
Казните и проследувањата биле спроведени во т.н. Арнаутска куќа, која била една од ретките преродбенски куќи што биле зачувани во селото. Куќата била на два ката, со внатрешен двор, кој бил ограден од висок камен ѕид со масивна врата. Во дворот имало печка за вар, како и печка за тули. На првиот кат биле шталите, а на вториот кат дневните соби. Поради крвавите настани од 1925 година, станала позната како Крвавата куќа. Во 1974 година бугарската држава делумна ја реставрира, а во 1980 година целосно се реставрира и е претворена во музеј. По 1989 година, музејот бил затворен, а куќата урната. Со затворањето на музејот, како и со уривањето на куќата, бугарското општество дозволи да се релативизираат ликот и делото на Ванчо Михајлов во современата историја. Д.Ст.
