Поразително разочарувачки прозвучува информацијата дека на Катедрата за македонски јазик на Филолошкиот факултет при УКИМ годинава во првиот уписен рок се запишале само 16 студенти. Можеби звучи како парадоксална споредба, но бројката од 30 интересенти за изучување на македонскиот јазик, на Универзитет во Полска, на пример, е речиси двојно поголема од онаа кај нас. Кои се причините за ваквите состојби и како да се зголемат интересот и општествената грижа за македонскиот јазик на многу поголемо ниво? Или, како што своевремено порача големиот македонски великан Блаже Конески, јазикот е нашата единствена неподелена татковина. Како да го исполниме неговиот завет
ДОМАШНИТЕ ПРЕДИЗВИЦИ ЗА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК ПОГОЛЕМИ ОД НАДВОРЕШНИТЕ
Во време кога на меѓународен план се „бие битка“ за афирмација на македонскиот јазик како клучен елемент за потврда на македонскиот национален идентитет, во политичките премрежиња што ѝ се наметнуваат на Македонија поразително разочарувачки прозвучува информацијата дека на Катедрата за македонски јазик на Филолошкиот факултет при УКИМ се запишале само 16 студенти. Оваа катедра е базичниот нуклеус на Филолошкиот факултет, а практично и на најстариот универзитет во земјава, „Свети Кирил и Методиј“, па малата заинтересираност за студии по македонски јазик ги активира алармите за општествено-државниот интерес и сериозноста на третманот, меѓу другото, и на официјалниот и службен јазик во Македонија. Можеби звучи како парадоксална споредба, но бројката од 30 интересенти за изучување на македонскиот јазик, на пример, во Универзитет во Полска е секако поголема од онаа на УКИМ. Секако, нивото на интерес и потребата за изучување на македонскиот јазик во Македонија и во Полска е неспоредливо различно, но во одреден аспект овој пример ги илустрира состојбите со третманот на македонскиот јазик на „домашен терен“. Ваквото опаѓање на заинтересираноста за студии на Катедрата за македонски јазик е забележително во последниве неколку години, а професорите и изучувачите од областа на македонистиката имаат објаснувања за причините за оваа состојба, за која сметаат дека, сепак, не претставува драстично намален интерес.
– Навистина, во споредба со заинтересираноста за студии на други факултети и за други поперспективни научно-практични дисциплини, бројката на запишани студенти на Катедрата по македонски јазик, при Филолошкиот факултет на УКИМ, изгледа разочарувачки. Сепак треба да се има предвид дека бројката на новозапишани студенти за македонски јазик можеби веќе десетина години е дисперзирана и на катедрите на другите универзитети во Македонија, како во Штип, Битола, па и во Тетово. Катедри и групи за студирање македонски јазик има и на Педагошкиот факултет во Скопје, секако наставен кадар за ученици од најмала возраст, како и за предучилишна возраст. Порано, главните наставни кадри за македонски јазик во основното и средното образование излегуваа само од Катедрата при УКИМ, односно во групите имаше студенти од цела Македонија, кои сега имаат можност да се запишат на факултетите поблиску до нивното место на живеење. Треба да се има предвид дека на Филолошкиот факултет во Скопје има студиска група Преведување и толкување, а во неа 80 отсто од студентите како еден од јазиците што ќе го студираат го земаат македонскиот – го објаснува Људмил Спасов, претседател на Советот за македонски јазик, „феноменот“ на намалената заинтересираност за студирање македонски јазик.
Спасов не одрекува дека општествено-социјалните состојби, можности и перспективи што ги нуди дипломата на професор по македонски јазик немаат влијание во (не)атрактивноста на овие студии при изборот за високо образование на младите. Сепак, тој нагласува дека како Совет за македонски јазик, настојуваат колку што е можно повеќе да ја афирмираат важноста на овие студии, како интерес на државата за значењето на македонскиот јазик. Професорот Спасов наведува дека Советот за македонски јазик има издејствувано десетина стипендии за студирање македонски јазик, за кои треба да се аплицира во МОН. Преку вакви слични програми, македонски јазик на Катедрата при УКИМ завршиле студенти Македонци од Албанија, но и од Бугарија, кои денес активно работат на негова афирмација. Како важен чекор за општествена грижа за македонскиот јазик, Спасов ја наведува потребата за обновување и осовременување на Законот за употреба на македонскиот стандарден јазик. Сепак, заклучува дека Советот за македонски јазик досега има доста направено, но секогаш има простор да се направи повеќе.
Според професорката Искра Пановска-Димкова, која е раководителка на Катедрата за македонски јазик, намалената заинтересираност кај младите да студираат македонски јазик се должи на неисполнетите ветувања за промени на Филолошкиот факултет и немањето национална стратегија.
– Ние постојано зборуваме дека мора да се преземе нешто, во смисла на некоја национална стратегија, но сѐ уште остануваме само на ветување. Се отворија многу групи, но нема толкав интерес. Ако се соберат сите студенти, пак се доаѓа до некоја релативно мала бројка. Инсистиравме да има стипендии за студирање македонски јазик, како студии од посебен интерес, како дел од нашиот идентитет, но и тоа тешко се остварува. Најдобрите години секако беа пред да се отворат факултетите во другите градови. Самата група што студираше во Скопје едноставно е поделена во четири града. Тогаш се почувствува големиот пад на Катедрата за македонски јазик – коментира професорката Искра Пановска-Димкова, раководителка на Катедрата по македонски јазик.
Забележителниот несоодветен однос спрема македонскиот јазик од општествено-институционален аспект несомнено се рефлектира и во интересот за научната работа од областа на македонистиката.
– Намалениот општествен интерес (да не кажеме негрижа) за македонскиот јазик во државата Македонија последниве повеќе од десетина години е симптоматично забележителен и во истражувачката дејност од областа на македонистиката. Кај нас, во Институтот за македонски јазик, во овој веќе децениски период, многу помалку проекти се работат со директна финансиска поддршка од државата. Повеќе проекти, како на пример Речникот на црковнословенскиот јазик, стагнираат од такви причини. Формално, во Институтот за македонски јазик моментално се работи на еден проект – Лексиката во македонската народна проза… Тешко се наоѓаат и средства за учество на меѓународни конференции, што е многу важен аспект за афирмација на нашите научни истражувања и секако за научна афирмација на самиот македонски јазик… Ваквите состојби и третманот на македонскиот јазик секако се рефлектираат на поширок општествен план, младите тоа го гледаат и го проценуваат од аспект на перспективите за нивната иднина. Ние и понатаму имаме потреба од кадар за изучување и истражување на македонскиот јазик, но секој прво си ја гледа сопствената перспектива. Не верувам дека нема искрен интерес за македонскиот јазик кај младите, но секој сака да направи професионален избор за поперспективна иднина – вели професорката од Институтот за македонски јазик, Александра Ѓуркова.
