Француски отровен бакнеж за Македонија

За граѓаните и јавноста да добијат појасна, пообјективна и, пред сѐ, аполитична слика во врска со францускиот предлог, кој изминативе денови ја бранува државата, „Нова Македонија“ побара стручна експертиза од универзитетски професори, експерти по меѓународно право, историчари и аналитичари за да кажат кој е нивниот став во врска со овој предлог. Повеќето од нив се едногласни во тврдењата дека францускиот предлог е спротивен на меѓународното право и оти треба да се одбие, бидејќи, таков каков што е, целосно допира во македонскиот идентитет, јазик и култура

Како експертите и стручната јавност го читаат таканаречениот модифициран француски предлог

Новиот таканаречен модифициран француски предлог продолжува и натаму да ја бранува домашната јавност. Во политичките кругови има спротивставени ставови, од оние што сметаат дека тој е добар и треба да се прифати до оние што сметаат дека предлогот е крајно неповолен за македонските национални интереси и треба да се отфрли, бидејќи со евентуално негово прифаќање Македонија прифаќа бугарските уцени да станат дел од преговарачкиот процес со Европската Унија.
Со цел да добиеме појасна слика во врска со предлогот, преку пообјективна, стручна и, пред сѐ, аполитична експертиза и анализа на истиот тој, „Нова Македонија“ побара мислење од професори, експерти и аналитичари да кажат кој е нивниот став во врска со таканаречениот француски предлог.
За универзитетскиот професор по меѓународно право од Институтот за политички студии во Белград, Игор Јанев, станува збор за лош предлог што недвосмислено треба да се одбие и воопшто понатаму да не се размислува за него.
– Мораме децидно да го отфрлиме францускиот предлог бидејќи со него се прави бугаризација на Македонците и на Македонија. Таков предлог за ЕУ-рамката е етноциден, културоциден, геноциден и етнофашистички акт за асимилација на Македонците – оценува професорот Јанев.
Според него, она што се нуди во францускиот предлог е спротивно на меѓународното право, па од тие причини Македонија треба да прекине секаква дискусија по него.
– Преговорите со ЕУ, поради францускиот предлог, кој подразбира прифаќање на протоколот (меѓу две страни), треба веднаш да се прекинат. Вака поставената преговарачка рамка во правото се нарекува поставување „услов што не може да се исполни“. Таков договор или протокол (договорен акт меѓу две влади/МНР), според меѓународното право, е генерално“ништовен во моментот на склучување“ и оттаму не произведува правно дејство. Преговорите со ЕУ(за Македонија) се бесмислени – истакнува професорот Јанев.
За него е симптоматично што идентичниот предлог што македонскиот премиер претходно го одби во Брисел, сега се прикажува како модифициран во наша полза.

– Постојат само две небитни „разлики“ во текстот на „двете“ верзии на францускиот предлог:
1) „иако првата политичка меѓувладина конференција ќе почне да ги отвора преговорите“ (претходно не беше така, сега е во „кондиционал“), фазата на отворање ќе заврши по внесувањето на Бугарите во Уставот (како и претходно, т.е. немаме разлики во однос на претходната верзија);
2) термините „билатерални протоколи“ по членот 12 сега се „годишни извештаи и мерки за ефективна имплементација“ по членот 12 (една иста работа сега има поинаков назив, бидејќи токму протоколите од членот 12 содржат годишни извештаи и мерки).
„Извештаи“ и натаму правно се договори и како такви можат да се вметнат во рамката за преговорите. Во меѓународното право, неважен е називот на договорниот акт – констатира професорот Јанев, анализирајќи го францускиот предлог.
Тој појаснува дека е неопходно раскинување на двата, како што ги нарекува, темелни етнофашистички договори, Договорот за добрососедство со Бугарија и Преспанската спогодба, со кои се врши асимилација на македонскиот народ.
– Ако помине со „потпис“, како и Преспанскиот, со потпис еден ден и овие нелегални договори ќе мора да бидат раскинати – заклучува Јанев.
Професорот и филозоф Љубомир Цуцуловски во францускиот предлог не препознава ниту суштинско зачувување на македонските интереси, а уште помалку некаков компромис во кој и Бугарија нешто дала.

– Од тоа што некој не е задоволен од нечиј предлог не следува дека некој друг (во случајов Македонија) треба да го прифати само затоа што другата страна (бугарската) е незадоволна од предложеното, бидејќи прифаќањето/отфрлањето на нешто не треба да зависи од расположението или задоволството/незадоволството на другиот, туку од тоа дали предложеното одговора/кореспондира со суштинските интереси на тој што го прифаќа. Во случајов, тоа се Македонија и нејзиниот народ – вели Цуцуловски.
Тезите дека францускиот предлог нуди некаков компромис за македонската и бугарската страна, за професорот Цуцуловски не држат вода, бидејќи Македонија не бара ништо од Бугарија, додека официјална Софија испорачува еден куп барања до земјава.
– За компромис може да се говори само тогаш кога постојат две страни, кои едната од другата бараат одредени отстапки или си поставуваат меѓусебни услови. Меѓутоа, што Македонија бара од Бугарија, па да се согласи на отстапки, сфатени како компромис, особено ако отстапките се скандалозни и самоубиствени? Ако Македонија нешто бара, тогаш бара датум (или што е веќе тоа) за влез во ЕУ. Тоа значи дека Македонија ништо не бара од Бугарија, туку ако нешто бара, тогаш бара од ЕУ. Според тоа, нема што да преговара или да прави отстапки/компромиси со Бугарија. Во ваква ситуација (во која Бугарија или која било друга земја секој миг можат да го запрат започнатиот процес) разговорите треба веднаш да бидат прекинати, бидејќи она од кое Македонија ќе се откаже (или на кое ќе се согласи) останува неповратно. На тоа упатува досегашното искуство, како што е договорот од Нивици, на пример – појаснува Цуцуловски.
Историчарот Тодор Чепреганов е категоричен дека овој француски предлог треба да се одбие бидејќи, ваков каков што е, целосно допира во македонскиот идентитет, јазик и култура.
– Мислам дека овој француски предлог во основа е бугарски предлог со француски целофан замотан, во суштина го ништи сето она што досега го постигнала Македонија на полето на идентитетот, јазикот и културата. Со тоа што во текот на тие пристапни преговори ќе се разговара 10, 15, 20 години, може никогаш да не дозволат Македонија да влезе како суверена држава во Европската Унија. Туку полека, полека, ако трае тоа 20 години, со некоја нова генерација, со сите овие работи што ги предвидуваат да ги направат со договорот, Македонија ќе се бугаризира! Полека, полека, една генерација, друга генерација и на крајот ќе го постигнат тоа што не успеаја да го постигнат за четири години, ќе успеат да го постигнат со „демократска Европа“ – вели Чепреганов.
Според него, најдобрата опција е да не се прифаќа овој француски предлог со кој Македонија полека ќе се бугаризира.

– Единственото решение се знае, прекинување на договорот и здравје, кога ќе бидат подобри условите, ќе можеме да продолжиме да работиме – заклучува Чепреганов.
Првиот извршен директор на Македонскиот центар за меѓународна соработка, Александар Кржаловски, оценува дека се пропушта шансата за градење широк консензус.
– Се чинеше искрена намерата за широки консултации и одлука „земи или остави“ по тој процес, а не пред и да почне. За жал, се остварува (или веќе се оствари) тоа што го предвидов, дека историското НЕ во Брисел, за кратко време ќе се сврти во „уште поисториско ДА“. Уште пожално, се чини се пропушта голема можност за градење консензус (а наспроти тоа, за кратко време почна понатамошна поларизација), бидејќи по долго време – имаме идентични реакции (и за и против) на лица од условно речено различните идеолошки или партиски кампови. И повеќето повикуваа на дебата, разумно, а не емотивно однесување, неизбрзување со заклучоци и „вкопување во позиции“ – туку споделување на аргументите, мерење на предностите и маните на предлогот, па потоа носење информирана (и широко поддржана) одлука. Можеби не е доцна да се оствари тоа, но како да се измести целата дискусија, пред и суштински да почне – вели Кржаловски.
Од своја страна, Институтот за демократија и Институтот за европска политика подготвија заеднички документ како одговор на францускиот предлог за преговарачката рамка, при што заедничкиот став е дека македонско-бугарските преговори повеќе не смеат да бидат тајни, а со отфрлање на предлогот мора да се изгради нов став со широк општествен консензус заснован на темелни дискусии.
– Преку отфрлањето на „францускиот предлог“, за кој првично се заложи премиерот и очигледно доминантен дел од нашето општество, мора да изградиме нов став со широк општествен консензус за каков било иден аранжман, кој ќе биде заснован на темелни дискусии – се наведува во документот.
Понатаму се наведуваат сите потенцијални замки што овој француски предлог го прават лош за земјава.

– Во тековниот предлог, преговорите вистински би започнале по внесувањето на етничките Бугари во преамбулата на Уставот – ветување за кое Владата нема мандат и ќе нè остави уште долго во чекалницата, но сега, со целиот притисок врз нас. Протоколот, кој сè уште не е достапен за јавноста, останува дел од преговарачката рамка. Историските теми остануваат на маса, а мешаната експертска комисија за историски и образовни прашања добива многу поголем притисок за резултати. Но овој пат, притисокот ќе биде европски, а не бугарски.
Решението за македонскиот јазик не е чисто. Со изоставувањето на поглавјето 34 од преговарачката рамка и со внесувањето на унилатералните ноти за македонскиот јазик, Бугарија си остава простор во подоцнежната фаза на преговорите да го блокира затворањето на ова поглавје (кое сe носи со едногласност), доколку нејзините барања не се исполнети, а се дел од нотата за македонскиот јазик. Потпишувањето на договорот за Фронтекс не е правна гаранција за непризнавање на јазикот во ова поглавје – се констатира во документот.

Остра реакција и од македонскиот дипломатски синдикат

Македонскиот дипломатски синдикат побара од министерот за надворешни работи Бујар Османи да поднесе оставка, бидејќи изјавил дека им го доставил францускиот предлог, иако не го направил тоа.
– Македонските дипломати не го имаат ниту видено, ниту анализирано францускиот предлог, како што вие тврдевте. Тоа го имаат направено само еден-двајца ваши најблиски соработници, кои патем како награда си добија мандати во странство. Не дозволуваме македонските дипломати да се злоупотребуваат и израмнуваат со неколкумина поединци на кои личната добивка им е пред државата. Молиме да си побарате друг начин да го оправдате наметнувањето на предлогот и рамката – ние не сме и нема да бидеме ничиј параван – порачуваат од Македонскиот дипломатски синдикат во нивната реакција до министерот Османи.
Тие му забележуваат и што си дозволил да се заканува со нарушување и меѓуетнички немири доколку францускиот предлог бил одбиен.
– Ваквите закани во најмала мерка ве прават недостоен за прв човек на дипломатијата. Долга е листата на вашите гревови, господине Османи – велат од дипломатскиот синдикат.