- Пресудата од Париз е повеќе од казна за четворица луѓе. Таа е симболичен одговор на сите оние што мислат дека можат да газат идентитети, да бришат мемории и да понижуваат заедници. Таа е доказ дека правдата, иако понекогаш бавна, има свој пат
Нападот врз македонскиот културен клуб „Никола Вапцаров“ во Благоевград, Бугарија, се случи на 4 февруари 2023 година, кога одредени лица го каменуваа објектот и го искршија стаклото на влезот. Настанот предизвика силни реакции и осуди од македонските организации и од дијаспората. Споменатиот напад не беше само чин на насилство туку и обид за понижување. Тој напад не беше насочен само кон ѕидовите на една зграда туку кон самото право на Македонците во Бугарија да постојат како културна и историска заедница. Секој камен фрлен врз клубот беше камен фрлен врз македонското достоинството, врз македонската меморија, врз правото на македонскиот идентитет. Иако нападот предизвика реакции, институционалниот одговор во Бугарија остана млак, речиси рамнодушен. Тој молк е уште поопасен од самиот напад, бидејќи ја легитимира омразата и ја претвора во дозволена практика. Македонците во Бугарија одамна знаат дека нивните права се оспорувани, но секој ваков чин е потсетник дека тие се оставени без заштита.
И токму кога изгледаше дека правдата ќе остане нем сведок, дојде пресудата од Париз. Еден од учесниците во нападот врз клубот, Георги Филипов, беше осуден во Франција за вандализам врз споменик на холокаустот. Парискиот кривичен суд му изрече затворска казна, како и на неговите соучесници. Оваа пресуда носи една силна порака: ако во Бугарија нема правда – во светот има. Таа покажа дека делата на омраза не можат да останат неказнети, дека универзалните вредности на човековите права имаат своја тежина, дури и кога бугарските национални институции молчат.
Нападот врз македонскиот културен клуб „Никола Вапцаров“ во Благоевград не беше само чин на вандализам. Тој беше порака, длабоко вознемирувачка и болна, упатена кон една заедница што со децении се бори за своето право на постоење. Кога стаклото на влезната врата беше искршено, не беше оштетен само еден објект – беше повредено правото на Македонците во Бугарија да се изразуваат, да се здружуваат и да ја негуваат својата културна и историска меморија. Тоа беше удар врз достоинството, врз идентитетот, врз самата суштина на човековите права.
Секое демократско општество се темели врз признавање на универзалните човекови права: правото на здружување, правото на културен израз, правото на идентитет. Тие права не се привилегии, туку темели на достоинството. Кога тие се оспоруваат, не се загрозува само една група луѓе – туку се поткопува самиот темел на правната држава. Нападот врз клубот „Никола Вапцаров“ е токму таков пример: чин што ја разголува тензијата меѓу декларативната посветеност на европските вредности и практичната реалност на дискриминација и исклучување.
– Европскиот суд за човекови права повеќепати пресудил во корист на македонските здруженија во Бугарија, барајќи нивна регистрација и заштита. Но, и покрај овие пресуди, практиката на институциите останува спротивна на европските стандарди. Оваа контрадикција ја разголува суштинската дилема: може ли една држава да се претставува како европска и демократска, а истовремено да ги игнорира одлуките на највисоките европски судски инстанци? Може ли Европа да остане веродостојна ако дозволува нејзините членки да ги газат правата на малцинствата – велат добро упатени извори во оваа проблематика.
Нападот врз „Никола Вапцаров“ не е само напад врз една зграда туку врз целата македонска заедница во Република Бугарија.
– Тој е потсетник дека демократијата не е даденост, туку постојана задача – задача да се заштитат најранливите, да се слушне гласот на малцинствата и да се изгради општество во кое различноста не е закана, туку богатство. Ако Европа сака да им остане верна на своите принципи, таа мора да покаже дека правдата не е празна декларација, туку жива практика – велат нашите соговорници.
Нападот врз македонскиот културен клуб „Никола Вапцаров“ во Благоевград, многумина тоа го доживеаја како уште еден локален инцидент во долгата и болна историја на оспорување на македонскиот идентитет во Бугарија, но подоцнежните настани покажаа дека ова не е изолиран чин на вандализам, туку дел од поширок образец на екстремизам, кој ги преминува националните граници и ја разголува кршливоста на човековите права во Европа.
– Нападот врз клубот и вандализмот во Париз се дел од истата матрица – негирање на правото на идентитет и културна меморија. Во првиот случај тоа е насочено кон Македонците во Бугарија, во вториот кон еврејската историја и страдање. Двете заедници, иако различни по бројност и историја, се поврзани преку искуството на понижување и преку потребата за заштита на своето достоинство. Кога ќе дозволиме да се гази правото на едни, тогаш сите сме во опасност – нагласуваат добро упатени лица во оваа проблематика.
Пресудата од Париз е потсетник дека Европа мора да биде и совест. Ако една земја членка на Европската Унија упорно ги игнорира пресудите на Европскиот суд за човекови права и ги негира своите малцинства, тогаш Европа мора да покаже дека нејзините принципи не се празни зборови. Секоја неприменета пресуда е уште едно искршено стакло во европската куќа на правдата.
