Поаѓајќи од случувањата во земјава што хронично се повторуваат, а тоа е државни функционери, па дури и државни службеници од администрацијата во пониските ешалони, постојано да прават постапки што не се во согласност со интересите на државата, кои излегуваат од рамките на утврдените законски процедури, па дури прават и работи што се спротивни на законите и Уставот, се наметнува дилемата зошто 30 години по самостојноста Македонија не изгради механизам преку кој главни критериуми за вршење државна функција би биле патриотизмот и лојалноста кон својата земја
Зошто развиените држави строго внимаваат кој работи во државната управа
Сè повеќе станува очигледно дека на оној што на кој било начин прави постапки против својата држава, што не е лојален и не е патриотски настроен, а уште повеќе ако претходно учествувал во дејства спротивни на законите на државата, местото не треба да му е во државната управа, односно не треба да му се даде шанса да извршува или да биде носител на јавна власт. Факт е дека Македонија сè уште не ги прележала детските болести на демократијата, но тоа не ја ослободува од обврската да почне да учи од искуствата од развиените држави, кои ваквите појави на истапување и дејствување во спротивност на државните интереси од страна на носители на јавната власт (функционери и службеници во администрацијата) ги елиминирале уште на самиот почеток, создавајќи критериуми за селектирање.
Имено, последните случувања кога високи државни функционери одат во странство и отворено лобираат за други земји на штета на сопствената држава го отвораат прашањето кому тие му служат, на Македонија или, пак, на некоја друга земја. На своите граѓани или на некои други интереси или центри на моќ?
Па, така, инсинуациите за две државни знамиња, регионализација на државата, тиранската платформа, гестикулациите со двоглави орли среде главниот град и во други делови на Македонија, како и разните изјави и постапки, се најдобар доказ за флагрантното кршење на Уставот и законите на државата, за кои треба да следува казна. И повторно, без оглед на тоа, како по некое непишано правило, постојано истите антидржавни елементи запоседнуваат високи функции, од кои продолжуваат со спроведување на политиките спротивни на националните, државните и интересите на граѓаните.
Утврдување на критериумите за лојалност и патриотизам на носителите на јавна власт
За социологот Илија Ацевски, добро е земјава да се управува од лојални и патриотски расположени луѓе, но најпрво мора да се утврди критериумот врз кој ќе се мери патриотизмот и ќе се оценува лојалноста.
– Најпрво мора да го одредиме критериумот врз кој ние ќе го мериме патриотизмот. Сега, клучна дилема е дали тоа може да се направи во услови на бинационална држава, како што е сега де факто Македонија – се запрашува Ацевски.
Иако тој во целост се согласува со тезата дека државните административци и функционери треба да ѝ бидат во целост лојални на својата држава, односно со своите изјави, однесување и постапки да даваат пример за почитување на Уставот и законите, со што ќе покажат највисок степен на патриотизам, социологот Ацевски отвора една многу суштинска теза, која фрла сосема различна светлина токму на актуелната состојба на обиди за менување на карактерот на државата.
– Ние влеговме во тој експеримент на бинационалност, така што сега и самиот не знам кој критериум за патриот ние би го нашле во нашава бинационална држава – вели Ацевски.
Повеќе од јасно е дека на оној што не ја сака оваа држава, што не е лојален и не е патриотски настроен, а уште повеќе ако претходно учествувал во дејства спротивни на законите на државата, местото не треба да му е во државната управа.
Големите држави и на Запад и на Исток го утврдиле принципот на т.н. патриотското администрирање
САД го применуваат истиот принцип на „управување од страна на патриоти“ како обид да се заштити нивната национална безбедност. Таму патриотизмот е критериум за сите јавни службеници, што експлицитно им забранува на луѓето да вршат јавни функции ако ја прекршиле својата должност на лојалност кон Уставот и законите на САД.
Уставот на САД и кривичното законодавство, исто така, јасно предвидуваат дека луѓето што вршат кривични дела, како што се немири и предавство, не се во состојба да извршат каква било функција во земјата. И Претставничкиот дом и Сенатот на Конгресот на САД имаат независни етички комитети, кои се одговорни за следење и истражување дали членовите на Конгресот извршиле нелојални дела кон САД. Во историјата на оваа држава, 18 члена на Конгресот се протерани поради нелојалност кон земјата.
Сојузната влада на САД е надлежна за подобрувањата на изборниот систем на земјата. Со специфични изборни правила се обезбедува „само патриоти да бидат избрани“. Во однос на подобноста, на луѓето што ги кршат своите должности на лојалност им е категорично забрането да се кандидираат за функции, или ќе бидат изложени на кривични казни.
На другата страна на светот, и Кина во обид да се обезбеди специјалниот административен регион во Хонгконг да биде администриран од лица со високоразвиени патриотски чувства, неодамна донесе одлука за подобрување на изборниот систем на Хонгконг, за таквото подобрување да помогне да се пополнат дупките и да се поправат дефектите на постојниот изборен систем, отворајќи го патот за долгорочен просперитет и стабилност на Хонгконг, како и за имплементација на „една земја, два система“. Како потег за зачувување на стабилниот развој и интересите на луѓето може да се толкува протерувањето на бунтовниците и сепаратистите од Владата, за да се обезбеди управување со земјата или градот само од луѓе што го сакаат, а тоа е вообичаена практика речиси за сите земји во светот.
Европски искуства за лојалност на јавните службеници кон својата држава
Велика Британија утврдува јасни барања за лојалност на јавните службеници кон земјата. За да се преземат мерки за злосторства, како што се отцепување, субверзија, договарање со надворешни сили и откривање национални тајни, обезбедување лојалност на луѓето кон земјата и заштита на националната безбедност, Велика Британија донесе серија акти, вклучувајќи ги и Законот за предавство во 1351-та, Законот за кривично дело предавство во 1848-та и Законот за службени тајни во 1989 година. Овие акти се однесуваат подеднакво и на јавните службеници.
Основниот закон на Германија и Законот за федерална државна служба предвидуваат дека државните службеници што ја спроведуваат власта во врска со националните суверени работи треба да стојат во однос на услуга и лојалност дефинирани со јавното право. Ако државните службеници се занимаваат со активности што го нарушуваат основниот поредок на слободата и демократијата, дефинирани со Уставот, или учествуваат во активности што го загрозуваат постоењето или безбедноста на Сојузна Република Германија, ќе се смета дека не успеале во своите должности.
Во практика, од германските државни службеници не се бара само верно да го одржуваат уставниот поредок на кој тие се заколнаа на верност и дека нема да учествуваат во какви било активности што го нарушуваат уставниот поредок, туку исто така се бара да извршат повисок степен на обврски за лојалност, како што е неучество во штрајкови или движења што не соработуваат, што ја ослабуваат ефикасноста на владините операции, во спротивно ќе се смета дека тоа е кршење на службените обврски и дека е нелојален кон Владата.
Дел IV од францускиот кривичен законик наведува разни злосторства против нацијата, земјата и мирот и соодветните казни, вклучувајќи дела против институциите на Републиката или интегритетот на националната територија, злосторства против јавниот мир, предавство и шпионажа итн.
Канада и Австралија инсистираат на лојалност на јавните службеници и функционери
Кодексот за вредности и етика за јавниот сектор издаден од канадската влада во 2003 година им наметнува должност на лојалност на јавните службеници и ги ограничува да ја критикуваат јавната канадска влада. Секое прекршување може да доведе до отпуштање.
Законот за устав на Комонвелтот на Австралија предвидува дека секое лице кое: (I) е под какво било признание за верност, покорност или придржување кон странска моќ, или е субјект или граѓанин или има право на права или привилегии на субјект или граѓанин на странска моќ; или (II) е докажано за предавство, или е осуден и е осуден, или е предмет на казна, за какво било дело казниво според законот на Комонвелтот или на една држава со затвор од една година или подолго, е неспособно за да биде избрано или да седи како сенатор или член на Претставничкиот дом.
