Во раздвижениот ритам на модерниот живот, стресот стана речиси постојан придружник. Работните обврски, социјалните релации и личниот раст честопати можат да влијаат врз нашата ментална благосостојба. Од гледна точка на психотерапијата, интеракцијата помеѓу стресот и менталното здравје е повеќеслојна тема, која бара внимателно испитување
ЕКСКЛУЗИВНО: ПРОФ. Д-Р АНЕТА ЈОВКОВСКА – СТРЕСОТ И АНКСИОЗНОСТА НИЗ ПРИЗМАТА НА ПРАВОСЛАВНАТА ПСИХОТЕРАПИЈА
Нашата соговорничка д-р Анета Јовковска, вонредна професорка на Православниот богословски факултет во Скопје „Свети Климент Охридски“ и гешталт-терапевтка, во ексклузивен разговор за „Нова Македонија“, тематски, научно и студиозно, се осврнува на стресот и анксиозноста, и тоа низ призмата на православната психотерапија. Исклучително интересен приод на професорката Јовковска е што таа навлегува во разбирањето на стресот и менталното здравје со практикување на психотерапијата преку објективот на православните христијански принципи, истражувајќи ги корените на стресот, ефектите, механизмите за справување, улогата на верата во поттикнувањето на менталната отпорност, значењето на грижата за себе и трансформативната моќ на надежта.
Природата на стресот
– Стресот, во својата суштина, е природен одговор на телото на надворешните притисоци и предизвици. Тоа предизвикува серија физиолошки и психолошки реакции, кои имаат цел да ни помогнат да функционираме и да ги надминеме тешкотиите. Меѓутоа, стресот, кога е присутен долго време, може да има штетно влијание врз менталното здравје и да премине во хронична анксиозност. Од христијанска перспектива, стресот може да се спореди со искушенија и неволји, кои се неизбежен дел од човековото постоење. Всушност, Библијата е полна со стории за поединци што се соочуваат со огромни предизвици, од искушенијата на Јов до мисионерските патувања на апостолите, наведува д-р Јовковска на почетокот од разговорот.
Библиската основа како приод за разбирање на стресот
Професорката Јовковска истакнува дека психотерапијата, која за појдовна точка ја има православната вера, се потпира на мудроста на Библијата за да обезбеди увид во разбирањето и справувањето со стресот.
– Светото писмо ја признава реалноста на стресните фактори, кои честопати се нарекуваат „искушенија“ или „бури“, со кои се соочуваат поединците. Апостолот Јаков ги охрабрува верниците да ги разбираат овие искушенија како можности за раст: „Радувајте се, браќа мои, кога ќе паднете во разни искушенија, знаејќи дека проверката на вашата вера создава трпеливост“ (Јк 1,2-3). Гледано преку оваа призма, стресот може да се разбере како средство за рафинирање на нечиј карактер и продлабочување на човековата вера во Бога. Православните терапевти често им помагаат на поединците да ја реконструираат својата перцепција за стресот, охрабрувајќи ги да ги прифатат предизвиците како можности за духовен и личен развој. Оваа перспектива не само што ја поттикнува издржливоста туку и негува чувство за цел и значење среде тешкотии – наведува Јовковска.
Какви се ефектите на стресот врз менталното здравје на човекот?
Долготрајната изложеност на стрес може да доведе до низа проблеми со менталното здравје, вклучувајќи анксиозност, депресија и исцрпеност.
– Православната психотерапија признава дека умот, телото и духот се меѓусебно поврзани и дека менталното здравје е витален аспект на целокупната благосостојба. Христовото учење ја нагласува важноста да се бара внатрешен мир, како што може да се увиди од Евангелието според апостолот Јован: „Мир ви оставам; мирот Свој ви го давам; Јас ви го давам, но не како што го дава светот. Да не се плаши срцето ваше, ниту да страхува“ (Јн 14,27) – вели професорката.
Кои се симптомите на анксиозноста?
Таа истакнува дека луѓето што страдаат од анксиозност може да доживеат бранови на тага над високото ниво на стрес. Оваа состојба може да ги наведе да се чувствуваат поразени, особено доколку анксиозноста ги спречува да се занимаваат со работите што претходно ги работеле со уживање.
– Тие сакаат да имаат позитивен начин на размислување, но вознемиреноста им кажува да го очекуваат најлошото и тешко им е да се ослободат од песимистичкиот поглед на размислување. Понекогаш, вознемирувачките мисли може да ги држат будни ноќе, а другпат, може да се чувствуваат толку исцрпени од стресот што ќе преспијат. Анксиозноста може да го промени и апетитот на човекот, поттикнувајќи го да не јаде или да се прејадува како механизам за справување со стресот. Поради анксиозноста страда и социјалниот живот на човекот. Некои социјални релации, пак, може да ја влошат состојбата на анксиозност доколку човекот има тешкотии да воспостави цврсти граници од причина што прекумерно се грижи за тоа какво мислење имаат другите за него, нагласува нашата соговорничка.
Нашата култура може да ја влоши анксиозноста
Денес, многу луѓе се справуваат со анксиозноста едноставно затоа што барањата на современиот живот можат да бидат прекумерни. Помеѓу работата, училиштето, факултетот, семејните обврски и други обврски, тешко му е на човекот да најде време за себе, а во исто време да ги одржи реалните очекувања.
– Поради околината, многу луѓе што живеат со анксиозност се срамат од тоа. Овој срам ги обесхрабрува да зборуваат за своето ментално здравје и да побараат помош. Сепак, без стручна поддршка, надминувањето на анксиозноста може да биде многу тешко. Доколку човекот нема развиено здрави вештини за справување, тешко ќе му биде да ги обработи своите чувства и да ги надмине симптомите. Погрешните стратегии за справување со анксиозноста може да го одвлечат човекот од неговата анксиозност без да навлезат во коренот на истата таа. Потиснувањето на емоциите, пак, е причина за многу психосоматски заболувања – потенцира Јовковска.
Дали религиозните луѓе може да страдаат од хронична анксиозност?
Живееме во свет каде што гревот е секогаш присутен и на сите ни треба поддршка за да се справиме со предизвиците со кои се соочуваме. Симптомите на анксиозност може да влијаат на секој аспект од животот на луѓето, вклучувајќи ја и нивната религиозност.
– Верниците што страдаат од анксиозност може да се чувствуваат како да потфрлиле во односот со Бога и да се загрижени поради тоа што симптомите на анксиозност често ги доживуваат како слабост на нивната вера. Дури и на луѓето со длабока вера може да им биде тешко да се отворат за нивните борби со анксиозноста. Верниците честопати се плашат дека ќе бидат соочени со осуда од страна на другите верници, наместо да бидат утешени со Божјата благодат. Преку нивна соработка со терапевт, кој применува пристап заснован на верата за надминување на анксиозноста, тие може повторно да го најдат својот мир, подвлекува нашата соговорничка.
Што може да очекуваат верниците во сесиите за надминување на стресот и
анксиозноста?
Терапевтите што ги земаат предвид принципите на православната вера работат на создавање безбеден простор за поединците да се справат со нивните стресни фактори, учејќи ги да се потпрат на својата вера за да најдат утеха и исцелување. Комбинирајќи ги психолошките техники со духовните принципи, тие ги водат поединците кон постигнување ментална рамнотежа наспроти животните предизвици. Преку советување, поединците учат да ги препознаваат знаците на стрес и развиваат стратегии за управување со негативните ефекти на стресот врз нивното ментално здравје, со што се промовира целокупната благосостојба.
– Луѓето се најчесто загрижени дека разговорот со терапевт за нивното ментално здравје ќе ги направи да се чувствуваат непријатно. Но во терапијата може да ги обработат нивните мисли и емоции без да се почувствуваат осудено. Може да ги споделат фрустрирачките симптоми до начинот на кој анксиозноста влијае на нивната вера или што било друго за кое сакаат да зборуваат. Во сесиите ќе ја истражат основната причина за анксиозноста и ќе разгледаат начини како да се справат со неа. Преку терапијата ќе развијат конкретни вештини за справување и ќе вежбаат да воспостават здрави граници во социјалниот живот. Се анализираат негативните верувања што прават да се чувствуваат заробени и учат да воспостават здрави основи на размислување. Дополнително, се охрабруваат да се потпрат на внатрешната мотивација и да изнајдат свои уникатни решенија, овозможувајќи си да го променат животот на подобро. Исто така, се работи на градење систем за социјална поддршка за да се почувствуваат удобно кога бараат помош. Се работи на стратегии за надминување на анксиозноста во секојдневниот живот како што се техники на дишење, кои ги вклучуваат сите сетила. Во сето тоа може да гледаат на Христос како на водечка светлина што ќе им помогне на нивниот пат – ни кажува Јовковска.
Кои се најважните механизми за справување со стресот и
анксиозноста од христијанска перспектива?
Таа посочува дека психотерапијата, од гледна точка на православната вера, нуди репертоар на механизми за справување со стресот и анксиозноста, кои произлегуваат од психолошките принципи и од библиските учења.
– Еден таков пристап е молитвата, како што нè советува и апостолот Павле: „Не грижете се за ништо, туку во сè преку молитва и молба со благодарност изнесувајте ги пред Бога своите барања, и мирот Божји, што го надвишува секој ум, ќе ги запази вашите срца и вашите мисли во Христос Исус“ (Фил 4,6-7).
– Редовната молитва може да им помогне на поединците да го предадат својот товар и вознемиреноста на повисока сила, поттикнувајќи чувство на олеснување и спокојство. Дополнително, негувањето благодарност може да го оддалечи фокусот од стресните фактори и да го задржи на благословите во животот. Оваа промена во перспективата ја подобрува менталната отпорност преку негување позитивен и надежен поглед.
– Понатаму, простувањето е исто така интегрален аспект на православниот пристап за справување со стресот. Исто како што Христос ни простува, верниците се охрабруваат да ги ослободат чувствата на огорченост и гнев, оставајќи простор за емоционално исцелување и ментална благосостојба. Чинот на простување не само што има корист за менталното здравје на поединецот туку и се усогласува со христијанските принципи на сочувство и милост – објаснува професорката.
Каква улога има верата во поттикнувањето на менталната издржливост?
Јовковска потенцира дека од христијанска гледна точка, верата игра клучна улога во негувањето на менталната отпорност.
– Апостолот Павле ја дефинира верата како „подлога за увереноста во она на кое се надеваме и убеденост во она што не се гледа“ (сп. Евр 11,1). Ова уверување може да обезбеди чувство на стабилност и храброст во услови на несигурност во животот, зајакнувајќи ја менталната еластичност. Терапевтот може да му помогне на верникот да ја зајакне својата вера водејќи го низ практиката на предавање на своите грижи на Бога. Ова предавање не е знак на слабост, туку повеќе признавање на божествената сувереност. Како што верникот ја продлабочува својата доверба во Божјиот план, така развива капацитет да го поднесува стресот со поголема цврстина и надеж – вели Јовковска и дополнува:
„Понатаму, ангажирањето во црковната заедница може значително да придонесе за менталната благосостојба на верникот. Апостолот Павле ги охрабрува верниците да ги носат тешкотиите еден на друг (сп. Гал 6,2), нагласувајќи ја важноста на поддршката од црковната заедница. Преку црковната ангажираност, верниците можат да најдат разбирање и сочувствување што помага во справувањето со стресот. Ова чувство на припадност и поврзаност поттикнува емоционална отпорност и обезбедува простор за верниците отворено да ги споделат своите борби“.
Значењето на грижата за себе во надминувањето на стресот
Во патувањето кон ментална отпорност, грижата за себе игра клучна улога. Експертката Јовковска посочува дека православното христијанство ја нагласува важноста на грижата за себе како одраз на вреднување на Божјото создание.
– Апостолот Павле го смета човековото тело за храм на Светиот Дух, упатувајќи ги верниците да го почитуваат и вреднуваат сопственото тело (сп. 1 Кор 6,19-20). Грижата за себе вклучува практики што ги негуваат умот, телото и духот. Адекватен одмор, урамнотежена исхрана, редовно вежбање и ангажирање во активности што носат радост се суштински компоненти на грижата за себе. Од христијанска перспектива, овие практики придонесуваат за целокупната благосостојба и ги опремуваат верниците да управуваат со стресот на ефикасен начин. Грижата за себе им обезбедува на верниците физички и емоционални резерви за да се справат со животните предизвици.
Трансформативната моќ на надежта
Професорката Јовковска напоменува дека во срцето на перспективата на православната психотерапија за справување со стресот и анксиозноста е трансформативната моќ на надежта.
– Апостолот Павле ја опфатил и оваа идеја: „Бог на надежта нека ве исполни со сета радост и мир во верата, та преку силата на Светиот Дух вашата надеж да се преумножува“ (Рим 15,13). Надежта служи како сидро за време на стрес, осветлувајќи го патот кон исцелување и издржливост. Надежта, втемелена во верата, им овозможува на верниците да замислат иднина надвор од нивните сегашни борби. Таа дава извор на инспирација и мотивација да се истрае низ тешкотиите.
Заклучок
Сумирајќи ги погоренаведените факти, Јовковска истакнува дека во сложената интеракција помеѓу стресот и менталното здравје, перспективата на психотерапијата, која за појдовна точка ја има православната вера, нуди вредни сознанија и практични упатства.
– Со прифаќање на библиските принципи, христијанските верниците можат да ја реконструираат својата перцепција за стресот, гледајќи го како можност за раст и префинетост на карактерот. Се користат механизми за справување, кои ги спојуваат психолошките техники со духовните учења. Верата се појавува како моќна сила во поттикнувањето на менталната издржливост. Преку молитва, простување и поддршка од црковната заедница, верниците можат да најдат утеха и сила да се справат со животните предизвици. Дополнително, се нагласува значењето на грижата за себе како средство за почитување на телото како свет сад. Трансформативната моќ на надежта служи како сидро, водејќи ги поединците кон исцелување и иднина обележана со издржливост и благосостојба. Со оваа надеж и верба, верниците можат да негуваат отпорен дух што го надминува стресот и води до трајна ментална благосостојба. На тој начин, преку интеграцијата на христијанските принципи и психолошките сознанија се осветлува патот кон ментална издржливост и благосостојба, нудејќи светилник на надеж за оние што се движат низ предизвиците на животот во денешниот сложен свет – заклучува Јовковска.
