Лидерската битка меѓу германскиот канцелар и францускиот претседател за прашањата поврзани со руско-украинскиот воен конфликт сѐ повеќе е предмет на длабински анализи на француските медиуми. Имено, лидерските настапи на двајцата водечки европски државници ги откриваат длабоките разлики што ги раздвојуваат нивните две земји во однос на стратегиските прашања
Поглед однатре во Елисејската палата
Во понеделникот вечерта, на 26 февруари, во Париз врнеше дожд. Дворот на Елисејската палата беше потопен во темнина кога Олаф Шолц дискретно се раздели од Емануел Макрон. За разлика од другите лидери што дојдоа да учествуваат на меѓународната конференција за поддршка на Украина, организирана од францускиот претседател две години по почетокот на руско-украинскиот воен судир, германскиот канцелар се измолкна и замина без изјава за печатот. Малку пред да замине, зад затворени врати во празничната сала на Елисејската палата, тој ги здружи силите со Шпанецот Педро Санчез, Гркот Киријакос Мицотакис и Словакот Роберт Фицо за да ја прекине дебатата што ја започна Емануел Макрон за испраќање западни војници во Украина.
Макрон со отровни стрелки кон Шолц
– Денес нема консензус за испраќање копнени трупи на официјален, претпоставен и одобрен начин. Но, динамично, ништо не смее да се исклучи – тврдеше францускиот претседател на крајот од конференцијата. Пред да додаде: „Многу луѓе што велат ’никогаш, никогаш‘ денес беа истите луѓе што велеа ’никогаш, никогаш тенкови, никогаш, никогаш авиони, никогаш, никогаш проектили со долг дострел‘. (…) Ве потсетувам дека пред две години многумина околу оваа маса велеа дека ќе понудиме вреќи за спиење и шлемови“.
Транспарентната алузија на Макрон се однесуваше на Германија, која во јануари 2022 година „се направи смешна во очите на своите сојузници со трубење за пратката од 5.000 шлема во Украина“.
Пред сè, тоа е сериозна стрелка насочена кон Олаф Шолц, кој се колебаше секогаш кога се зборуваше за достигнување ново квалитативно ниво во однос на воената поддршка за Киев. Одговорот на социјалдемократскиот лидер беше брз. – Она што беше одлучено меѓу нас од почетокот продолжува да важи и во иднина: нема да има војници на теренот, нема да бидат испратени војници, ниту од европските држави, ниту од земјите на НАТО – одговори тој следното утро, на маргините, на патување во Фрајбург и Брајсгау, на југот на Германија.
Олаф Шолц беше многу непријатно изненаден што Емануел Макрон јавно ги
објави дискусиите одржани зад затворени врати
Епизодата, според анализата на париски „Ле монд“, дава идеја за недоразбирањето што ја мачи соработката меѓу Франција и Германија наспроти конфликтот во Украина, далеку од очигледните разлики во стилот што ги спротивставуваат лидерите на двете земји. Помеѓу Емануел Макрон, доброволно грандиозен и наметлив, и Олаф Шолц, решително тивок и претпазлив, јазот продолжи да се зголемува со текот на месеците, секој дава чувство дека игра своја улога, наместо да бара да се координира, без да се двоуми јавно да ги критикува другите.
Начинот на кој Емануел Макрон ја започна дебатата за западното воено присуство во Украина ќе остави свој белег. Олаф Шолц беше многу непријатно изненаден што Емануел Макрон јавно ги објави дискусиите одржани зад затворени врати и беше доста изнервиран од извештајот на францускиот претседател за конференцијата.
– [Емануел Макрон] рече дека нема консензус за оваа тема, но тоа не е точно: вистината е дека Франција беше изолирана, бидејќи повеќето од говорниците го изразија своето јасно и чисто одбивање – уверува германската страна. Во Париз, напротив, се тврди дека учесниците дошле со целосно познавање на фактите и дека многу од нив не се изјасниле ниту за ниту против оваа перспектива.
Германската министерка за надворешни работи и нејзиниот колега од
Франција се обидоа да „ги закрпат“ пукнатите шевови на двоецот
Франција-Германија, но засега безуспешно
За да ги собере парчињата, шефицата на германската дипломатија, Аналена Баербок, беше поканета во вторник на 5 март во Париз од нејзиниот француски колега Стефан Сежурне. Двајцата министри зборуваа еден час, без да ризикуваат да одржат заедничка прес-конференција по нивната размена. Но „операцијата крпеница“ заврши истиот ден кога Емануел Макрон од Прага ги повика своите сојузници „да живеат во согласност со историјата и храброста што таа ја подразбира“, велејќи дека Европа влегува во момент „во кој е соодветно да не се биде кукавица“. Овој пат, германскиот министер за одбрана Борис Писториус реагираше: „Не ни требаат (…) дискусии за да имаме повеќе или помалку храброст. Ова не помага да се решат проблемите на Украина“. Во четвртокот, на 7 март, овие две значајни личности на германската коалиција беа сменети на последователниот состанок на конференцијата во Париз, организиран преку видео од нивните француски колеги.
Како можеме да ги објасниме таквите препукувања? Зошто такви несогласувања, кога двете земји долго време имаат, во суштина, слична политика кон Русија и Украина, поштедувајќи ја првата на ризик да ја минимизираат заканата што ја претставуваше за втората? Заедно, тие играа посредници во конфликтот меѓу Москва и Киев во Донбас, почнувајќи од 2014 година, и го продолжија дијалогот со Владимир Путин во првите месеци по инвазијата на 24 февруари 2022 година, се запрашува „Ле монд“.
Во реалноста, ова релативно единство беше ставено на тест уште од првите денови на воениот судир во Украина.
– Во неделата по 24 февруари, Шолц и Макрон тврдеа дека оваа војна означува „епохална промена“, но тие донесоа сосема спротивни заклучоци – објаснува Клаудија Мејор, специјалистка за одбрана во германскиот институт за меѓународни и безбедносни прашања во Берлин. За Шолц, оваа војна потврди дека Германија, во однос на одбраната, не може без САД. За Макрон, напротив, тоа го направи зајакнувањето на стратегискиот суверенитет на Европа уште поитно“.
Олаф Шолц го дава приматот кон НАТО, а не кон ЕУ, додека Макрон инсистира на стратегиска (воена) автономија на ЕУ
Германската страна сѐ повеќе го префрла тежиштето на трансатлантските односи. Тоа се одрази на повеќе нивоа. Прво, поради постојаната грижа да се донесе каква било важна одлука во координација со САД: ова беше случај, во јануари 2023 година, кога Олаф Шолц чекаше Џо Бајден да одлучи да испорача тенкови „абрамс“ во Украина пред да реши да испрати тенкови „леопард 2“. На дипломатско ниво, одолжувањето на канцеларот со тенковите сепак беше скапо за Германија, предизвикувајќи силни тензии со Киев, како и со неколку европски земји, вклучувајќи ја и Полска, на која ѝ беше потребно зелено светло од Берлин да испратат свои тенкови „леопард 2“ во Украина (овие тенкови се од германско производство).
Три месеци претходно, друга иницијатива на Олаф Шолц, која сведочи за истиот трансатлантски тропизам, го налути Емануел Макрон: најавата за формирање, во рамките на НАТО, антиракетен штит (европска иницијатива за небесен штит), кој обединува седумнаесет европски земји, вклучувајќи и петнаесет членки на Алијансата, кои сакаат да ја зајакнат својата воздушна заштита преку набавка на американска и израелска опрема. Франција – како и Полска – одби да му се приклучи на проектот. За Париз, таков инструмент всушност ризикува да ги охрабри Русите повторно да започнат форма на трка во вооружување, вклучувајќи и стратегиска. Гледано од Елисеј, приоритет е исто така да се развие европска опрема, наместо да се набавува од неконтиненталните сојузници. А Берлин е спротивен на тоа и Германија ја нагласува итноста на ситуацијата за да се оправда купувањето постојна опрема, како што се триесет и петте борбени авиони „Ф-35“ од американско производство, кои Германија најави дека ќе ги купи во март 2022 година. Само неколку дена по изјавата на Олаф Шолц за создавање „специјален фонд“ од 100 милијарди евра за модернизација на Бундесверот како одговор на инвазијата на Украина, оваа нарачка за американска опрема вредна повеќе од 10 милијарди евра беше протолкувана во Париз како знак на недостаток на Германија на апетитот за градење одбранбена Европа.
– Германските воени алатки изгледаа многу дефицитарни во светлината на конфликтот, по триесет години недоволно финансирање. Од 2022 година претрпе професионална реорганизација, бран што ги изненадува аналитичарите со својата брзина и е придружен со желба да се преземе власта за прашањата за одбраната во следната комисија што ќе биде формирана во Брисел, по европските избори во јуни – забележува Томас Гомарт, директор на Францускиот институт за меѓународни односи.
Самото трансатлантско и многу неевропско обојување на Цајтенвенде („промена на времињата“), актирано од Олаф Шолц три дена по почетокот на војната во Украина, не е доволно да го објасни недоразбирањето со Франција. Со одлуката што ја донесе канцеларот за реинвестирање во областа на одбраната се нарушува рамнотежата на француско-германскиот тандем.
– Пред војната, постоеше имплицитна поделба на работата меѓу Франција и Германија во светот: Берлин обезбедуваше економско лидерство, Париз имаше предност за меѓународните и безбедносните прашања – анализираат неколку француски извори за париски „Ле монд“.
– Овој имплицитен пакт е доведен во прашање, бидејќи Шолц одлучи да инвестира во двете полиња, што е, во основа, неприфатливо за Французите. На антиракетниот штит „скај шилд“, јавната објава на Шолц, без претходна консултација, ја илустрираше желбата на Германците да влезат во нашата пливачка патека. Ова е тотален прекршок; Шолц не кажува ништо и напредува сам – вели еден.
Емануел Макрон од Прага ги повика своите сојузници „да живеат во согласност со историјата и храброста што таа ја подразбира“, велејќи дека Европа влегува во момент „во кој е соодветно да не се биде кукавица“. Германскиот министер за одбрана Борис Писториус реагираше дека „не требаат (…) дискусии за да имаме повеќе или помалку храброст. Ова не помага да ѝ се решат проблемите на Украина“. Како можеме да ги објасниме таквите препукувања?
Лидерска битка Макрон – Шолц
Почнувајќи лидерска битка во областа на одбраната – каде што Франција, повеќе од половина век, повеќе не беше навикната да ја гледа Германија како партнер на свое ниво, војната во Украина ги откри и длабоките разлики што постојат меѓу двете земји во однос на стратегиската култура. Од оваа гледна точка, не е чудно што тие излегоа на виделина благодарение на дебатата што ја отвори Емануел Макрон за можноста за испраќање копнени трупи во Украина.
Во Париз објаснува дека станува збор за враќање на „стратегиската нејасност“ на Западот. По неуспехот на украинската контраофанзива од 2023 година, францускиот претседател смета дека ветувањето помош од десетици милијарди евра и испораката – со доцнење – воена опрема на Киев повеќе не е доволно. Особено ако Владимир Путин е убеден дека Западот засекогаш ја исклучува можноста за мобилизирање на нивните сили. До степен до кој Москва ја продолжува својата офанзива и секој ден сѐ повеќе ги напаѓа сојузниците на Украина, зголемувајќи ги сајбер-нападите и дезинформациите, Макрон смета дека е крајно време да го заостри својот тон.
Германија, напротив, нема намера да мавта со заканата од ангажман на украинско тло, за да не предизвика опасна ескалација со Кремљ. Ова е причината што ја наведе Олаф Шолц, самото утро на конференцијата за поддршка на Украина, за да го оправда своето одбивање да им достави ракети „таурус“ на силите во Киев. Нивното справување, објасни тој, ќе бара присуство на војници на Бундесверот, ризикувајќи да ја стави Германија во позиција на kriegspartei, со други зборови воинствена. Тоа се должи на мантрата повторена уште од првиот ден на инвазијата од страна на сојузниците на Украина – првенствено Соединетите Американски Држави – кои одбиваат да интервенираат на теренот за да не забрзаат отворена војна меѓу НАТО и Русија, сила со нуклеарно оружје.
– Германија добива сила во стратегиските прашања, без да има култура и алатки – сака да верува висок француски функционер, специјалист за континентални прашања: имплицирано, во рамките на Европската Унија (ЕУ), Франција е единствената, по брегзит, да има место како постојан член на Советот за безбедност на Обединетите нации. Пред сè, таа е единствената што поседува нуклеарно оружје. На оваа тема, понудата на Емануел Макрон да ја сподели, на европско ниво, француската ударна сила предизвикува голема рамнодушност кај канцеларот Шолц, многу приврзан за американското одвраќање.
– Германија признава дека се плаши од ескалација, додека Франција сака да даде чувство дека не се плаши – резимира дипломат, според кого, претседателот Макрон, исто така, би сакал да му пренесе на Шолц дека нивните две земји не играат во иста категорија во тензиите што се појавија во последните месеци за испораките на оружје за Украина.
Во оваа област, Берлин сега е пред Париз. Германија ветува оваа година дека ќе ѝ испорача оружје на Украина во вредност од околу осум милијарди евра, а во последниве недели Шолц не пропушти да го поднесе барањето и ги повика своите европски партнери значително да го зголемат обемот на нивната помош. Според Мајор, оваа промена во дискурсот е поврзана со стравот да се види како Украина губи и да се види затворањето на американскиот чадор, кој ја штитеше Западна Европа уште од Студената војна, во случај на победа на Доналд Трамп. На изборите во ноември.
– Шолц, кој инвестираше многу во односот со Џо Бајден, се чини дека почнува да разбира дека Европејците имаат интерес да ги преземат работите во свои раце доколку Трамп се врати во Белата куќа – забележува специјалистот за прашања за одбрана. Многу јасно, тој се стреми да ја сподели одговорноста и да се позиционира како лидер во однос на своите европски партнери, што е релативно нов став.
По Соединетите Американски Држави, Германија стана вториот извор на снабдување на Украина. Таа, исто така, ја поттикна Франција да ги зголеми напорите во последниве месеци, повикувајќи ја да биде транспарентна за висината на нејзината поддршка.
– Среќен сум што гледам дека Франција се прашува како повеќе да ѝ помогне на Украина, но ако можам да ѝ дадам еден совет, тоа би било да се направи сѐ што е потребно сега и да се достават што е можно побрзо муниција и тенкови што ѝ се потребни на земјата – забележа германскиот министер за економија Роберт Хабек. Во Париз, сметаме дека никогаш не сме успеале да ги исполниме барањата на Украина и секогаш сме ја доставувале навреме опремата одобрена со Володимир Зеленски. Без двоумење да се навести, или да се каже експлицитно, дека тоа не е секогаш случај за Обединетото Кралство и Германија.
Има и нови конвергенции, на пример за приемот на Западен Балкан во ЕУ, каде што Франција се приближи до германската позиција!, вели пратеникот Нилс Шмид, портпарол на групата СПД за надворешнополитички прашања
За кои прашања Франција и Германија сѐ уште имаат стратегиски консензус
Нема разидувања на Париз и Берлин за приемот на земјите од Западен Балкан во ЕУ
Од почетокот на војната [во Украина], Франција и Германија очигледно не се договорија за сè, но сè уште постои широк консензус за најважното, особено за потребата да се координираат за да се забрза производството на муниција или за помошта од 50 милијарди евра од Европската Унија за Украина, вели пратеникот Нилс Шмид, портпарол на групата СПД за надворешнополитички прашања. Тој е исто така копретседател на бирото на француско-германското парламентарно собрание.
– Има и нови конвергенции, на пример за приемот на Западен Балкан во ЕУ, каде што Франција се приближи до германската позиција! – вели пратеникот Нилс Шмид.
– Потоа, секој мора да го разбере и почитува другиот – продолжува Шмид.
– Од една страна, постои претседател што е постојано во движење, кој сака да ги размрдува работите и да исфрла идеи, без нужно да води до ништо. Од друга, внимателен канцелар што живее со стегите на парламентарниот режим каде што одлуките се носат побавно и кој се грижи секогаш да го има со себе населението, чиј менталитет не може да се смени прекуноќ, за еден ден – додава тој.
Специјалистката за одбранбени прашања во Европскиот совет за меѓународни односи, Улрике Франке, не е изненадена од несогласувањата што деновиве излегуваат на виделина: „Сите знаат дека постојат огромни разлики во стратегиската визија меѓу Франција и Германија“. Она што се менува со војната е дека разликите што дотогаш беа теоретски може да доведат до различни политички избори. Но не треба да ги толкуваме ниту несогласувањата премногу. Во дебатата за копнените трупи, Макрон јасно стави до знаење дека не размислува за војници што се борат. Така, се разбира, ова е веќе премногу за Германците, но тоа не треба да нè натера да заборавиме дека, по оцената за опасноста што ја претставува Русија, двете земји генерално се согласуваат.
Од оваа гледна точка, говорите одржани, со разлика од дваесет и четири часа, од Емануел Макрон, на 16 февруари, во Париз, и од Олаф Шолц, следниот ден, во Минхен, покажаа многу јасна еволуција на двајцата. На самиот ден на објавувањето на смртта на рускиот противник Алексеј Навални, првиот потврди дека „Русија на Владимир Путин стана методичен актер во дестабилизацијата на светот“, вториот дека „заканата од Русија е реална“ и дека „секој квадратен километар од територијата на земјата на НАТО ќе го брани цела Алијанса“ во случај на напад на Москва.
Изјавата на канцеларот на 26 февруари, откривајќи го присуството на британски и француски војници во Украина, за распоредување ракети со долг дострел „скалп“ и „сторм сенка“, ги запрепасти неговите блиски сојузници. Во Лондон, поранешниот министер за одбрана Бен Валас оцени дека Олаф Шолц е „погрешен човек, на погрешна работа, во погрешно време“. Во Париз никој не даде ни најмал официјален коментар, но коментарите многумина изнервираа тука.
И двајцата можат да се потпрат на трагичната историја на својата земја за да ја поддржат својата позиција.
– Олаф Шолц сака да избегне фатален синџир на настани, сличен на оној што доведе до војната од 14-18 – забележува еден дипломат, додека Емануел Макрон го истакнува мрачното сеќавање на Минхенските договори, во септември 1938 година, со нацистичка Германија – увертира за распадот на Чехословачка – за да ја оправда неговата „непоколеблива“ поддршка за Киев.
Германскиот канцелар ќе биде сѐ повнимателен, три месеци пред европските избори, шест месеци пред регионалните избори во три покраини на поранешна Источна Германија – каде што значителен дел од населението и понатаму во голема мера е против каква било политика на конфронтација со Русија…
Три месеци пред европските избори и шест месеци пред регионалните избори во три покраини на поранешна Источна Германија
Промена на политиките на Шолц во насока кон поголема воинственост би значела негов политички крај
На Германците им е тешко да признаат дека светот се промени, дека војната се врати и дека мора уште еднаш да ја разгледаат како можност за себе. Со оглед на нивната историја, ова е многу тешко да се прифати. Особено за срцето на електоратот на Социјалдемократската партија (СПД) на Олаф Шолц, која има длабоко пацифистички сензибилитет и која останува обележана со децениска политика на подадена рака кон Москва.
– Шолц е толку политички ослабен што не може да си дозволи да изгуби 20 отсто или 30 отсто од своите гласачи, кои, што и да се случи, секогаш ќе кажат не за политиката на милитаризација – објаснува политикологот Џозеф де Век, колумнист за германското списание „Интернационале“. Квартален весник „Политика“. Пред сè, тој не сака да ризикува да се појави како Кригштајбер, „воинствен“, бидејќи знае дека тоа политички би го убило.
Природно претпазлив, германскиот канцелар може само да се охрабри да биде повнимателен, три месеци пред европските избори, шест месеци пред регионалните избори во три покраини на поранешна Источна Германија – каде што значителен дел од населението и понатаму во голема мера е против каква било политика на конфронтација со Русија – и помалку од една и пол година пред законодавните избори.
– Шолц е целосно заглавен политички, поради сите овие избори, и ако сака да има мали шанси да биде реизбран во 2025 година, што во моментов изгледа многу малку веројатно, тој сигурно нема да застане против СПД, која е само со 15 отсто во анкетите [десет поени помалку од нејзиниот резултат на законодавните избори во 2021 година] – анализира Дин де Век. Во Франција, претседателските избори се во 2027 година, а Макрон не може повторно да се кандидира, што му дава поголема слобода. Покрај тоа, дебатата за надворешната политика и одбраната е многу помалку силна во Франција отколку во Германија.
Париски „Ле монд“ забележува дека неколку германски политички лидери со вознемиреност ги набљудуваат актуелните тензии меѓу Париз и Берлин.
– Не се сеќавам дека нивниот однос бил толку лош бидејќи јас сум во политиката – рече пратеникот на демохристијаните Норберт Ротген, поранешен претседател на Комисијата за прашања на Бундестагот, на X на 27 февруари.
– Дали сè уште може да се поправи тандемот Шолц и Макрон? Не знам, но и двајцата треба барем да се обидат. Во Европа има војна – додаде тој.
Тони Гламчевски, дописник на „Нова Македонија“ од Стразбур
