Одлуката на Пакистан да ги депортира мигрантите без документи поради согледани безбедносни ризици се заканува да влијае на речиси два милиона Авганистанци
Најавата на Пакистан во октомври 2023 година дека ќе ги протера сите нерегистрирани мигранти предизвика страв кај речиси два милиони Авганистанци без документи во земјата дека ќе бидат депортирани назад во опасни услови. Пакистан вели дека мерката е неопходна за да се запре растечкото влијание на терористичките групи што дејствуваат во неговиот пограничен регион, но критичарите, вклучувајќи ги и САД и талибанската влада на Авганистан, предупредуваат дека тоа може да доведе до дополнителна радикализација.
Каква е политиката на депортација на Пакистан?
Наредбата за депортација се однесува на сите „нерегистрирани странци“ што останале во Пакистан од 1 ноември 2023 година. Авганистанските граѓани се најдиректно погодени: повеќе од четири милиони живеат во Пакистан, а околу 1,7 милион се без документи. Многумина живееле таму со децении, откако избегале од Авганистан во 1980-тите за време на окупацијата на земјата од страна на Советскиот Сојуз. Помал број Сомалијци и Јеменци без документи што живеат во Пакистан се исто така загрозени од оваа нова политика.
За да ја спроведе политиката, пакистанската влада мораше набрзина да создаде четириесет и девет нови центри за депортација, а условите таму, наводно, се мрачни. Околу 15.000 Авганистанци дневно ја минуваат границата, а околу 450.000 веќе ја напуштиле земјата. Пакистанските власти понудија гаранција дека авганистанските жители со легална документација нема да бидат протерани, но има извештаи дека некои сепак биле цел. Ова доведе многу легални жители превентивно да ја напуштат земјата, плашејќи се од заплашување од пакистанските власти и иселување од страна на сопствениците. Во меѓувреме, Врховниот суд на земјата започна сослушувања за оспорување на наредбата.
Зошто Пакистан ги депортира мигрантите?
Исламабад вели дека политиката е главно дизајнирана за борба против тероризмот. Спорната пакистанско-авганистанска граница, позната и како „линијата Дуранд“ по британскиот дипломат што преговараше за неа, со децении е дом на низа екстремистички групи.
Меѓу нив е Техрик-е-Талибан Пакистан, исто така позната како Пакистански талибанци, или Исламска држава во Хорасан, разгранок на пошироката група Исламска држава. Пакистанските власти ги обвинија авганистанските државјани за нагло зголемување на терористичките напади од висок профил и ја обвинија авганистанската влада предводена од талибанците за засолнување на милитантите.
– Значаен дел од оние што се вклучени во криминални и терористички активности се меѓу овие илегални имигранти – рече привремениот пакистански премиер Анваар-ул-Хак Какар во ноември 2023 година.
Некои аналитичари велат дека Пакистан се надева дека ќе изврши притисок врз талибанската влада да го сфати тероризмот посериозно. Други укажуваат на желбата да се намали популацијата на етничките Паштуни, значително малцинство на кое припаѓаат многу авганистански мигранти и кои влијателната пакистанска војска ги гледа како сепаратистичка закана.
Ова не е првпат Пакистан да наведува безбедносни грижи во операцијата за расчистување со мигрантите: во 2016 година, тој депортираше околу шестотини илјади авганистански мигранти. „Хјуман рајтс воч“ го нарече егзодусот „најголемото незаконско масовно присилно враќање на бегалците во светот во последно време“. Набргу потоа, Пакистан почна да гради ограда по должината на линијата Дуранд.
Како може претстојните избори во Пакистан да влијаат на дебатата?
Депортациите се совпаѓаат со бурните политички и економски изгледи пред националните избори закажани за февруари 2024 година.
Пакистан се соочи со интензивна поларизација откако неговиот последен избран премиер Имран Кан беше соборен од власт во 2022 година, по расправијата со војската на округот. Неговата смена поттикна масовни протести, особено откако беше уапсен под обвинение за измама една година подоцна. И покрај неговото сегашно затворање, Кан има цел повторно да се кандидира и би можел да се соочи со друг соборен премиер: Наваз Шариф, кој побегна во Лондон во 2019 година откако беше обвинет за корупција и се врати во октомври 2023 година. Сепак, експертите велат дека војската продолжува да дејствува зад кулисите.
– Војската, која врши големо влијание врз привремениот режим, веројатно ја води политиката на депортација – пишува Мајкл Кугелман од центарот „Вилсон“.
Следствено, ниту еден од кандидатите веројатно нема да има многу простор за маневрирање на миграцијата, бидејќи јавното мислење останува цврсто антимигрантско. Кан, и самиот Паштун, наводно ја критикувал политиката на депортација, но како премиер бил принуден да се откаже од плановите за пат до државјанство за Авганистанците по критиките од опозициските партии. Шариф, во меѓувреме, го надгледуваше масовното протерување во 2016 година.
Некои аналитичари велат дека продлабочената економска криза во Пакистан, една од најлошите во земјата од нејзината независност во 1947 година, придонесе за антиимигрантското политичко чувство. Цените на храната и горивата се зголемија, пакистанската рупија брзо се депресираше, а понудата на девизните резерви на централната банка се намали. Прекините на електрична енергија низ целата земја поради хронично недоволно инвестирање во инфраструктурата на земјата дополнително ја потресоа економијата; Исламабад беше принуден да се обрати до Меѓународниот монетарен фонд за заеми од три милијарди долари. Буџетската криза, наводно, ја навела Владата да им наплати на мигрантите без документи за излез од 830 долари, што е повеќе од половина од просечниот годишен приход во Пакистан.
Какви беа меѓународните реакции?
Прашањето предизвика критики од Обединетите нации, САД и од организациите за човекови права, кои го повикаа Исламабад да ги запре депортациите и да ги исполни меѓународните обврски за правилен третман на бегалците. Пакистан никогаш не ја ратификувал Женевската конвенција од 1951 година и затоа нема домашна заштита за бегалците. Сепак, правните аналитичари велат дека депортациите сè уште ги прекршуваат меѓународните норми за човекови права против враќањето на барателите на азил во опасна или угнетувачка ситуација.
Правните застапници велат дека Авганистан сигурно ги исполнува и тие критериуми, а хуманитарната ситуација дополнително се влоши по преземањето на талибанците во 2021 година, зголемувајќи ја заканата за бегалците во Пакистан, кои се соочуваат со депортација назад во Авганистан. Американските власти велат дека бараат американски визи за најмалку дваесет и пет илјади Авганистанци, кои се изложени на посебен ризик, вклучувајќи и сојузници за време на војната, новинари и активисти за правата на жените.
Депортациите може дополнително да ги влошат односите на Пакистан со Авганистан, кој ја осуди политиката. Финансискиот притисок на стотици илјади повратници може да ги искомплицира напорите за помош, со оглед на тековните санкции на Западот кон талибанците. Авганистан повика на поголема меѓународна помош, тврдејќи дека има сличен притисок од страна на Иран да го протера своето авганистанско население, но многу донатори и понатаму се двоумат.
