Не е чудно што во Нигер, како Мали и Буркина Фасо малку порано, често се гледаат руски знамиња во рацете на граѓаните што го слават соборувањето на нивниот прв цивилен претседател, што беше вистинско ѕвоно за тревога на Западот, кој е целосно свесен за влијанието и улогата на руската паравоена организација „Вагнер“ не само преку украинската војна туку и од претходно низ цела Африка.
Проблемот е што Нигер досега беше најверниот сојузник на Западот во Сахел. САД, благодарение на воената база основана во 2018 година, ја искористија земјата како витален лост за контрола на Сахел и Северна Африка.
Викторија Нуланд се појави во Нигер
Сепак, веќе станува јасно дека надворешната воена интервенција во Нигер (барем засега) нема да заврши со ништо, и покрај острите најави дека ќе се случи токму тоа доколку воената хунта не го врати веднаш сменетиот претседател на власт. Ваквите закани за нигериските генерали пристигнаа во последните денови и од официјален Париз и од Економската заедница на Западна Африка (ECOWAS) – која се состои од околу 15 земји во регионот, вклучувајќи ги и „отпадникот“ Буркина Фасо, Мали и сега Нигер.
Всушност, единствената сериозна и воено силна земја во таа организација е Нигерија, со население од над 200 милиони луѓе и доста добри односи со САД. Сепак, нигерискиот Сенат неодамна донесе одлука со која се спротивставува на употребата на воена сила во соседен Нигер. Од друга страна, Французите одамна не можат да направат ништо независно во воена смисла во Африка, така што воената опција за Нигер е сè помалку веројатна, пред сè поради решителниот став на самите Нигеријци и нивното воено раководство дека ќе се спротивстават на секоја интервенција. Во тоа решија да им помогнат Буркина Фасо и Мали.
Затоа, евентуална воена интервенција во Нигер може да предизвика голема војна во срцето на Африка, која не е од мал интерес за никого, па дури и за САД, без кои силите на интервенционистите, кои и да се тие, тешко би успеале во своите планови. Имено, Вашингтон сега е првенствено окупиран со украинската војна и растечката тензија на Индопацификот, а на претседателот Бајден секако не му е потребна уште една неизвесна војна во предизборната година.
На крајот на краиштата, Пентагон неодамна објави дека САД не веруваат дека рускиот „Вагнер“ има некаква врска со настаните во Нигер и дека „што се однесува до нашето присуство и распоредување сили, ништо не се променило“. „Ја прекинавме соработката во областа на безбедноста поради низа прашања, не ја обучуваме армијата, а ситуацијата е многу флуидна. Продолжуваме да следиме што се случува на теренот“.
Затоа, не е ни чудо, колку и да звучи неверојатно, што во понеделникот, на 7 август, во главниот град на Нигер, Нијами, лично пристигна Викторија Нуланд, втората најважна личност во американскиот Стејт департмент, потсекретарка за политички прашања. Значи, на дело стапи обид за дипломатско решение на проблемот.
Како што јави Си-ен-ен, Викторија Нуланд одржала состанок со началникот на Генералштабот на вооружените сили на Нигер, Муса Салау Барму, и со тројца негови најблиски соработници. Тие имаа повеќе од два часа „исклучително искрени и на моменти доста тешки разговори“.
„Волстрит журнал“ наведува дека главната задача на Нуланд била да најде дипломатско решение за тековната криза во таа африканска земја и дека постојано барала можност да се сретне со сменетиот претседател Базум, но дека бунтовниците не ѝ го дозволиле тоа.
Овде би додал дека самиот факт што Викторија Нуланд не се сретна со водачот на бунтот и клучниот генерал Абдурахман Тчиани говори сам по себе за упорноста на пучистите. Тоа, истовремено, говори и за неуспехот на преговорите. За неуспехот говори и фактот дека Викторија Нуланд, набрзо по враќањето во САД, објави дека САД ќе ја запрат сета финансиска хуманитарна помош за Нигер во износ поголем од 200 милиони долари годишно поради воениот преврат.
Меѓутоа, од Националниот совет предводен од генералот Тчиани истиот ден стигна одговорот дека „не ни е потребна вашата финансиска помош“ – што сѐ заедно јасно укажува дека конечниот раскол во односот Запад – Нигер е само прашање на време.
Колку го следи Москва сето ова со голем интерес сведочат и последователните зборови на портпаролката на руското МНР, Марија Жарова, која на својот канал на Телеграм напиша: „Викторија Нуланд, мислевте дека можете да го направите истото со Нигер како со Украина: ставете печива во пластична ќеса…? Таков режим на банана, како во Киев, веќе не може да се најде“.
Таа, се разбира, мислеше на одењето на Нуланд меѓу украинските демонстранти на плоштадот „Мајдан“ во Киев во 2014 година, кога таа ги бодреше и им подели сендвичи.
Паника во Европа и во Франција и отворено писмо до Макрон
Посебна паника поради пучот во Нигер настана во Европа, а најголема, разбирливо, во Франција! Во таа земја околу 90 пратеници пред неколку дена испратија отворено писмо до претседателот Емануел Макрон, барајќи од него да преземе итни мерки за да се спречи понатамошна ерозија на француските интереси на африканскиот континент. Како и да е, претставниците напишаа дека „Франко Африка“ брзо се претвора во „Русо Африка“.
Сепак, Макрон може малку да направи. Неговото влијание врз Путин целосно испари со заробувањето на европското раководство од страна на Макрон во помагањето на Украина во војната со Русија, а независно, без САД, Франција не е во состојба воено да оперира во таков нестабилен и сè повеќе непријателски расположен регион Сахел, кој до неодамна претставуваше неспорна зона на најголемо француско влијание.
За Европската Унија загубата на Нигер е де факто еднаква на објава на војна, а економските загуби, особено за Франција, може да бидат катастрофални.
Големиот гасовод НМГП (Nigeria Morocco Gas Pipeline), кој всушност е алтернатива на снабдувањето со гас од Русија, треба да минува низ Нигер и сега е сериозно загрозен.
Јас лично верувам дека новите власти во Нигер можеби сè уште се повеќе склони да го овозможат овој проект отколку да го блокираат, но со предуслов овој пат да добијат многу поповолни услови за себе, што може да им го овозможи клучната транзитна позиција на терен.
На крајот на краиштата, африканските земји не се стремат кон независност за себе, бидејќи не е можно да се живее од неа, ако тоа не е придружено со развој на економијата и соработка со светот.
Сепак, тоа првенствено ќе зависи од тоа дали Западот сака повеликодушно да ја „отвори вреќата“ или, кажано со политички речник, да се откаже од политиката на неоколонијализмот, кој со децении не само што го задушува развојот на Африка туку и дополнително ги генерира нејзините и онака големи долгови произлезени од периодот на (првите) антиколонијални војни.
Доколку Западот не е подготвен за таков исчекор (што, логично, во голема мера ќе го намали протокот на богатство во неговите благајни), сериозно му се заканува дека, наместо тоа, некој друг ќе ги собира африканските „плодови“ – првенствено Русија и Кина. А токму Кина со големо внимание го следи сето тоа, но тоа е веќе тема за посебна анализа.
Дека сепак сè е можно сведочи и проектот „Хоризонт Европа“ на Европската Унија, усвоен до 2027 година, со буџет од 95,5 милијарди евра, во кој се вклучени 350 милиони евра за две години наменети за Африка. Поточно, на локалните иновации и истражувања во областа на здравјето и заразните болести, климатските промени, зелената енергија итн.
Ако таквиот пристап биде проследен со изменета и, пред сè, искрена европска политичка реторика, насочена кон соработка на еднаква основа од која ќе имаат корист двете страни – тогаш и Европа има шанса да го обезбеди своето влијание во Африка, кое сега брзо се топи.
Сепак, како што можеме да видиме од оваа анализа, наместо тоа, заканите за Африканците остануваат доминантни – или санкции или воени интервенции. И доста им е од тоа.
На крајот ќе биде како што одамна рекол мудриот народ: како сееш, така ќе жнееш!
И на самиот ден на пишувањето на оваа анализа, 10 август, пристигнува веста дека во Нигер шефот на новото раководство на земјата, генерал Абдурахман Тчиани, потпишал указ за формирање преодна влада, која ќе има 21 министер, „само неколку од нив во воени униформи“.
Нов премиер ќе биде Ламине Зеин Али Махаман, министер за финансии од 2003 до 2010 година, кога ја загуби функцијата со државен удар. Неодамна беше претставник на Африканската банка за развој во Чад, Брегот на Слоновата Коска и Габон, а сега премиерската функција ќе ја комбинира со функцијата министер за економија и финансии.
Бакара Јау Сангаре, кој претходно беше постојан претставник на Нигер во ОН, е именуван за министер за надворешни работи, додека министер за одбрана ќе биде генералот Салифу Моди, кој беше началник на Генералштабот од 2000 до април 2023 година. На почетокот на јуни тој беше назначен за вонреден и ополномоштен амбасадор на Нигер во ОАЕ.
Со други зборови, воениот удар успеа и наскоро ќе го добие својот „демократски лик“, како што обично се случува во вакви случаи. Многу брзо ќе дознаеме дали Западот ќе се обиде да се приспособи на тоа или ќе се обиде да го дестабилизира.
Зоран Метер, „Геополитика“
