За кроењето на геополитиката во иднина, неизбежни ќе бидат шест држави во подем
Кои држави во блиска иднина на глобално ниво се релативно стабилни и просперитетни, кои имаат свои глобални агенди независни од големите сили и волја и способности да ги претворат тие агенди во реалност? Тие се покажаа како пофлексибилни, динамични и стратегиски ориентирани во 20 век, кога требаше да
избираат помеѓу усогласување или неврзаност со еден или друг блок. Кои се тие држави и нации?
Светот е сведок на нова ера на конкуренција на големите сили. Исходот од ова ривалство ќе го обликува глобалниот поредок во наредните децении. Но судбината на ова ривалство нема да биде решена само во Вашингтон, Пекинг или Москва. Тоа исто така ќе зависи како „група влијателни земји“ на глобалниот југ и ќе се движат низ променливиот геополитички пејзаж. Но кои се тие држави што, според повеќето светски релевантни аналитичари, спаѓаат во „групата влијателни земји“?
Конкурентски предности во четири категории
Тие се релативно стабилни и просперитетни нации кои имаат свои глобални агенди независни од големите сили, и волја и способности да ги претворат тие агенди во реалност. Тие се покажаа како пофлексибилни, динамични и стратегиски ориентирани во 20 век, кога требаше да избираат помеѓу усогласување или неврзаност со еден или друг блок. И тие често избираат усогласување со повеќе страни, стратегија што ќе ги направи критички настроени, а понекогаш и непредвидливи сили во следната фаза на глобализацијата во светот и следната фаза на конкуренција на големите сили.
Овие држави имаат конкурентски предности на геополитички план во четири категории: земји со конкурентна предност во критичниот аспект на глобалните синџири на снабдување; земји уникатно приспособени за секаков вид аутсорсинг; земји со непропорционален износ на капитал и подготвеност да го распоредат низ светот и земји со развиени економии и лидери со глобални визии, кои тие ги следат во рамките на одредени ограничувања.
Имено, шест земји се издвојуваат како примери за овие категории: Турција, Индија, Саудиска Арабија, Јужна Африка, Индонезија и Бразил. Овие земји имаат поголема моќ денес од кога било досега.
Растечко влијание
Споменатата група земји имаат поголема моќ од кога било досега, бидејќи станаа посигурни и способни да ги следат сопствените интереси и вредности на глобалната сцена. Тие развија свои извори на мека и на тврда моќ, како што се културно и економско влијание, воена сила, дипломатски мрежи и технолошки иновации. Тие, исто така, ги диверзифицираа своите партнерства и сојузи, барајќи да ги балансираат нивните односи и со САД и со Кина, како и со другите регионални и глобални актери.
1. Турција
Турција се појави како регионален моќен посредник и глобален играч во одбраната, енергијата, хуманитарната помош и посредувањето. Таа водеше наметлива надворешна политика под претседателот Реџеп Таип Ердоган, кој се обиде да го прошири влијанието на Турција во нејзиното соседство и пошироко. Турција воено интервенираше во Сирија, Либија, Ирак, Азербејџан и во Сомалија. Ги предизвика Грција и Кипар околу поморските права во источниот Медитеран. Го поддржа Катар против блокадата предводена од Саудиска Арабија. Прими милиони бегалци од Сирија и од Авганистан. Посредува меѓу Иран и Западот и изгради блиски врски со Русија, и покрај тоа што е членка на НАТО.
2. Индија
Индија се издигна како главна економска и стратегиска сила во Азија и во светот. Таа водеше повеќекратна надворешна политика под премиерот Нарендра Моди, кој се обиде да ја подобри улогата на Индија како водечки глас за демократијата, развојот и различноста. Индија го продлабочи своето стратегиско партнерство со САД, ѝ се приклучи на алијансата „Квад“ со Јапонија, Австралија и САД, ангажирана е со Кина за трговски и гранични прашања и покрај тензиите. Исто така го прошири својот досег до Африка и Латинска Америка, инвестираше во проекти за поврзување во нејзиното соседство и се залагаше за иницијативи како што се Меѓународната соларна алијанса и Коалицијата за инфраструктура отпорна на катастрофи.
3. Саудиска Арабија
Саудиска Арабија ги трансформираше својата економија и општество под престолонаследникот Мохамед бин Салман, кој се обиде да ги диверзифицира изворите на приход на Саудиска Арабија од зависноста од нафта, да ги модернизира нејзините општествени норми и институции и да го потврди своето лидерство во арапскиот и муслиманскиот свет. Саудиска Арабија започна амбициозна програма за реформи „Визија 2030“, водеше воена интервенција во Јемен против бунтовниците поддржани од Иран, ги нормализираше односите со Израел, беше домаќин на големи самити како што е Г20, инвестираше многу во новите технологии како вештачката интелигенција и биотехнологијата и воспостави стратегиски партнерства со Кина, Индија и Русија, додека го одржува сојузот со САД.
Поголема регионализација
Овие држави, исто така, имаат корист од регионализацијата, процес со кој регионите стануваат поинтегрирани и меѓусебно зависни економски, политички и културолошки. Регионализацијата нуди можности за овие земји да го зајакнат своето влијание и интереси во нивните соодветни региони, како и да соработуваат со другите регионални сили за заедничките предизвици и можности. Регионализацијата, исто така, создава тампон против притисоците и несигурноста на глобалниот систем, дозволувајќи им на овие земји да ги следат сопствените модели на развој и управување.
4. Јужна Африка
Јужна Африка одигра клучна улога во унапредувањето на регионалната интеграција и соработка во Африка, како и претставување на африканските интереси и перспективи на глобалната сцена. Таа беше основачка членка и лидер на Африканската унија (АУ), Јужноафриканската развојна заедница (САДЦ) и Новото партнерство за развој на Африка (НЕПАД). Таа, исто така, учествуваше во мировните напори и напорите за посредување во земји како Судан, Сомалија и Демократска Република Конго. Јужна Африка ја искористи својата позиција како најиндустријализирана и најразновидна економија во Африка за да привлече странски инвестиции и трговија, особено од Кина, Индија и Европската Унија (ЕУ).
5. Индонезија
Индонезија се појави како клучен играч во Југоисточна Азија и поширокиот Индопацифички Регион, како и мост меѓу Азија и исламскиот свет. Тоа беше движечка сила зад Асоцијацијата на нациите од Југоисточна Азија (АСЕАН), Регионалното сеопфатно економско партнерство (РЦЕП) и Азиско-африканското стратегиско партнерство (ААСП). Исто така, се вклучи во дијалог и соработка со други регионални актери како што се Кина, Јапонија, Индија, Австралија и САД за прашања како што се поморската безбедност, борба против тероризмот, климатските промени и одговорот на пандемијата. Индонезија ја искористи својата позиција како најголема економија и најнаселена земја со мнозинско муслиманско население во Југоисточна Азија за да ја промовира својата визија за демократски, толерантен и просперитетен регион.
6. Бразил
Бразил беше лидер во Латинска Америка и Карибите, како и глас за глобалниот југ за прашања како што се трговијата, животната средина и човековите права. Тој беше основачка членка и движечка сила зад регионалните организации како „Меркосур“, „Унасур“ и „Челац“. Исто така, се вклучи во дијалог и соработка со други регионални актери како што се САД, Кина, Индија и ЕУ за прашања како што се енергетската безбедност, развојот на инфраструктурата и социјалната вклученост. Бразил ја искористи својата позиција како најголема економија и најнаселена земја во Латинска Америка за да ги унапреди своите интереси и вредности во регионот и пошироко.
Поголема потпора
Гореспоменатите земји, кои се геополитички неврзани, исто така, добија поголема моќ во глобалниот систем преку искористување на можностите и предизвиците создадени од конкуренцијата меѓу САД и Кина. Тие се обидоа максимално да ги искористат своите придобивки од двете страни, притоа минимизирајќи ги нивните трошоци и ризици. Тие, исто така, се обидоа да ги обликуваат правилата и нормите на глобалниот поредок што се појавува, според нивните сопствени преференции и принципи. Тие не се двоумат да предизвикаат или да ѝ пркосат на која било од големите сили, кога сметаат дека нивните интереси или вредности се загрозени или повредени.
Турција се обиде да ги балансира односите и со САД и со Кина, додека тежнее кон сопствената стратегиска автономија. Ги задржа своето членство во НАТО и соработката со САД за прашања како што се антитероризмот, Авганистан и Иран, додека исто така се спротивставува на притисокот на Вашингтон за прашања како што се човековите права, демократијата и Сирија. Таа, исто така, ги прошири своите економски врски со Кина, особено во рамките на иницијативата „Појас и пат“. Турција, исто така, им демонстрира карактер и на САД и на Кина со купувањето руски ракетни одбранбени системи „С-400“, и покрај тоа што се соочува со санкции и критики од двете страни.
Индија го продлабочи своето стратегиско партнерство со САД, особено во рамките на „Квад“, додека исто така го одржува својот ангажман со Кина за трговски и гранични прашања, и покрај тензиите. Ја поздрави поддршката на САД за нејзината кандидатура за постојано место во Советот за безбедност на ООН, нејзиното членство во мултилатерални режими за контрола на извозот и нејзината улога како гарант на безбедност во Индопацифичкиот Регион. Таа, исто така, ја зголеми својата трговија со Кина, особено во секторите како што се фармацевтските производи, електрониката и обновливите извори на енергија, а истовремено се спротивстави на самоувереноста на Кина во однос на нивната спорна граница. Индија исто така им пркосеше на САД и на Кина со приклучување кон РЦЕП, и покрај повлекувањето на САД од пактот и доминацијата на Кина во него.
Саудиска Арабија го задржа својот сојуз со САД, особено за безбедносните и енергетските прашања, а исто така ги диверзифицираше своите односи со Кина за економски и технолошки прашања. Се потпира на поддршката на САД за нејзината воена интервенција во Јемен, за конфронтација со Иран и за нормализација со Израел, додека исто така се соочува со притисок на САД за прашања како што се човековите права, демократијата и ширењето на нуклеарното оружје. Исто така, ја зголеми својата инвестиција во Кина, особено во рамките на „Појас и пат“, додека исто така бара кинеска соработка за прашања како што се сајбер-безбедноста, вештачката интелигенција и биотехнологијата. Саудиска Арабија, исто така, им пркоси на САД и на Кина со остварување на сопствената нуклеарна програма, и покрај противењето на САД и кинеската конкуренција.
Последици
Подемот на овие т.н. „геополитички неврзани држави“ ќе има значителни последици за глобалниот поредок и конкуренцијата на големите сили. Глобалниот поредок ќе стане повеќе мултиполарен и комплексен бидејќи овие земји ќе имаат капацитет да ги обликуваат правилата и нормите на системот што се појавува според нивните сопствени преференции и принципи. Тие нема да прифатат бинарен избор (меѓу САД и Кина), туку ќе се обидат да ја зачуваат нивната стратегиска автономија и флексибилност. Тие, исто така, ќе бараат поголем глас и застапеност во глобалните институции и форуми, како што се ООН, ММФ, СТО и Г20.
Конкуренцијата на големите сили ќе стане поизразена и подинамична, бидејќи овие земји ќе ги користат нивните односи и со САД и со Кина за максимално да ги искористат своите придобивки и да ги минимизираат нивните трошоци и ризици. Тие, исто така, ќе ги искористат можностите и предизвиците создадени од ривалството меѓу САД и Кина за да ги унапредат сопствените интереси и вредности. Тие нема да се двоумат да предизвикаат или да ѝ пркосат на која било од големите сили, кога ќе увидат дека нивните интереси или вредности се загрозени или повредени.
Глобалните предизвици и можности ќе бараат поголема соработка и координација меѓу овие земји и големите сили, бидејќи овие земји ќе играат клучна улога во решавањето на прашања како што се климатските промени, одговорот на пандемијата, сајбер-безбедноста, ширењето на нуклеарното оружје, тероризмот, трговијата, развојот и човековите права. Тие исто така ќе им понудат нови пазари, извори на иновации и партнери за соработка и на САД и на Кина.
Заклучни забелешки
Големите светски сили очигледно не ги игнорираат интересите и вредностите на споменатите земји. Тие со нив веќе се обидуваат да воспостават релации со почит и прагматизам, барајќи области на конвергенција и управување со областите на разидување. Големите сили, исто така, веќе прифаќаат дека овие земји не се пасивни минувачи или пиони во нивното ривалство, туку активни играчи и партнери во обликувањето на глобалниот поредок.
Од друга страна, пак, овие „геополитички неврзани држави“ не треба да бидат самозадоволни или непромислени во своите постапки. Тие треба да бидат свесни за ризиците и одговорностите што доаѓаат со зголемување на нивната моќ и влијание. Тие, исто така, треба да бидат конструктивни и одговорни во нивниот придонес кон глобалниот поредок. Тие не само што треба да ги следат сопствените интереси и вредности туку и да ги поддржуваат заедничките интереси и вредностите на човештвото. Р.Н.М.
