Сега постојат девет лекторати каде што се изучува македонскиот јазик, а во десет држави се студира македонски јазик. Најсилни лекторати имаме во Истанбул и во Риека, каде што има најголем број студенти што го изучуваат македонскиот јазик, а најстари се оние во Букурешт и во Париз. Се прават напори да се отворат лекторати и во Анкара и во Пекинг, меѓутоа процесот се движи бавно, велат нашите соговорници
ПРЕКУ ЛЕКТОРАТИТЕ ВО СВЕТОТ СЕ ШИРИ МАКЕДОНСКИОТ ЗБОР
Бројот на млади што сакаат да изучуваат македонистика во земјава се зголемува, но може и треба да биде уште поголем. „Нова Македонија“ вчера ја објави состојбата на факултетите на кои се изучуваат македонски јазик и книжевност и ставовите на македонисти за тоа како уште повеќе да се зголеми бројот на студенти, што е прашање од национален интерес. Денеска ги презентираме состојбите на местата каде што македонски јазик и книжевност се учат во странство.
Во светот македонски јазик и книжевност изучуваат околу 200 студенти на лекторатите. Дополнителен број студенти учат и во центри во повеќе од десет држави. Иако бројот на студенти, како што објаснуваат македонистите, е стабилен, со неговото зголемување македонскиот збор и култура патуваат подалеку надвор од земјава, па од огромно значење е отворањето нови лекторати.
Зголемен бројот на млади што ги интересира македонистиката, но можеме и подобро
Сега постојат девет лекторати, а во десет држави се студира македонски јазик. Лекторати за македонски јазик има во Турција, Србија, Хрватска, Полска, Романија, Унгарија, Франција, Русија, а сега најново се нуди македонски јазик и во Лондон, Велика Британија. Центри, пак, во кои може да се изучува македонскиот јазик има во Велика Британија, Канада, САД, Полска, Русија, Словачка, Словенија, Србија, Хрватска и Чешка.
На филозофските факултети во Љубљана и во Загреб, како и на универзитетот „Ломоносов“ во Москва, македонски јазик може да се изучува како прв модул, или под А, а најголем број студенти имаат лекторатите во Истанбул и во Риека.
Да се создадат добри познавачи на македонскиот јазик
– Ние имаме увид во бројот на студенти што студираат во лекторатите, но не и во центрите каде што се изучува македонскиот јазик. Во лекторатите учат околу двесте студенти. Меѓутоа, не се важни бројките, туку што ќе се случи понатаму. Колкумина од нив ќе се занимаваат со македонистика, ќе ја изучуваат македонската литература, ќе се занимаваат со превод, ќе пишуваат научни трудови, колку ќе ја научат македонската култура, па за да можат да ја шират понатаму. Важно е да се создадат добри познавачи на македонскиот јазик. За секоја земја е важно да се шири надвор од своето сокаче. Ако никој не нѐ чита, залудно е да имаме и одлична литература – објаснува проф. д-р Весна Мојсова-Чепишевска, директорка на Меѓународниот семинар за македонски јазик, литература и култура.
Токму затоа и се важни овие студенти, да се прошират видиците, зборот и културата да патуваат надвор од земјава, па да се види, на пример, како функционира нашата литература во друга култура, на друг јазик.
Најсилни лекторати во Истанбул и во Риека, а најстари во Букурешт и во Париз
-Најсилни лекторати имаме во Истанбул и во Риека, каде што има најголем број студенти што го изучуваат македонскиот јазик, а најстари се оние во Букурешт и во Париз. Многу добро се развива и универзитетот во Будимпешта – објаснува проф. д-р Мојсова-Чепишевска.
Таа додава дека со години веќе се прават напори за да се отворат лекторати и во Анкара и во Пекинг, меѓутоа процесот се движи многу бавно.
Лекторатите – наши најголеми амбасадори во светот
– Со новиот предлог-закон се предвидуваше отворање и на поголем број лекторати по македонски јазик во светот. Сметам дека ова е неопходно, особено во ситуација кога македонскиот јазик и македонскиот идентитет се напаѓани од страна на Бугарија, зашто лекторатите по македонски јазик се нашите најголеми амбасадори во светот – тие ги промовираат и македонскиот јазик, македонската книжевност и македонската култура – е ставот на проф. д-р Искра Пановска-Димкова, раководителка на Катедрата за македонски јазик и јужнословенски јазици на Филолошкиот факултет „Блаже Конески“.
Светот ќе нѐ почитува ако сами се почитуваме
Потребата за повеќе лекторати ја истакнува и проф. д-р Кристина Николовска, раководителка на Катедрата за македонска книжевност и јужнословенски книжевности на Филолошкиот факултет „Блаже Конески“ во Скопје.
Јазикот, како што вели таа, мора да се заштитува и институционално, системски, но и да се гради секојдневно и лично.
– Важно е да се поддржува македонистиката во нашите лекторати во странство. Јазикот е процес, жива материја што живее, расте и се развива преку нас. Јазикот и живата реч, уметничката реч се врвна драгоценост – тие се комуникациска, научна, уметничка и културна придобивка. Доколку еден од врвните приоритети ни се зачувување, негување и растење на јазикот, книжевноста и културата, тогаш ќе можеме да ги препознаеме како врвен потенцијал и есенција на македонскиот културен ентитет и идентитет. Ако нашиот однос кон јазикот и кон книжевно-културните вредности биде со самопочит, тогаш и во светот ќе нè почитуваат. Онака како што епохалната мисија на праучителите Св. Кирил и Методиј, Св. Климент и Св. Наум е наша гордост, онака како што Конески е знак за култура од светски ранг, онака како што поетска Струга насекаде е позната како поетска „престолнина“ и онака како што насекаде во светот сме познати по врвни литературни, уметнички и научни дела – вели проф. д-р Николовска.
Зборот, особено уметничкиот, останува врвна и трајна вредност и се извишува над сѐ – како Златоврв
Кон проблемот со македонистиката треба да се има активен, ангажиран и посветен однос, бидејќи македонистиката е наша суштина, наш драгоцен „трезор“, а јазикот е наша татковина. Јазикот, книжевноста и културата се нашата највисока претставителност, нашето убаво лице. Преку нив, ние растеме, се култивираме, се претставуваме и овековечуваме.
-Не случајно великанот Анте Поповски ќе рече: „Не постои ништо што не е збор“… И навистина, дури и во ерата на највисоки технологии, зборот – особено уметничкиот, останува врвна и трајна вредност и се извишува над сѐ – како Златоврв – вели проф. д-р Николовска.
Се прави стратегија за афирмација на македонскиот јазик
Проф. д-р Људмил Спасов, претседател на Советот за македонски јазик на Владата, објаснува дека, за жал, како што вели, предлогот за новиот закон за употреба на македонскиот јазик, своевремено не ги мина собраниските филтри и беше ставен во мирување. Сега се работи на стратегија за афирмација на македонскиот јазик во државата и надвор од неа.
Taa опфаќа зголемување на бројот на лекторатите, кој, патем, е мошне мал, проширување на можностите за изучување на македонскиот јазик на странските универзитети и во културните центри, онаму каде што имаме, при амбасадите на РСМ низ светот. Во државата тоа значи поставување на македонскиот јазик на местото што му припаѓа и македонскиот јазик да не е предмет на каква било дискусија. Со ова се потврдува ставот на Владата на РСМ дека македонскиот јазик не е и не може да биде предмет на какви било компромиси и договори – вели проф. Спасов.
Кога македонски се учи од чисто задоволство – преку искуството на лектор на ИНАЛКО
Во националниот институт за источни јазици и култури ИНАЛКО, кој е еден од основачките и најреномирани членки на универзитетскиот комплекс „Сорбона“ во Париз, македонскиот јазик се изучува и на основните и на мастер и на докторските студии.
– Обично, луѓето што студираат македонски јазик на ИНАЛКО во Париз го прават тоа од чист ќеф, затоа што така им е убаво. Тоа многу често се луѓе што веќе имаат дипломирано нешто друго, понекогаш некој друг јазик, со оглед на тоа што ИНАЛКО нуди огромни можности за студирање јазици, но понекогаш се работи и за сосема поинакви студии. Има и студенти што македонскиот го избираат како дел од словенските јазици. Една од студентките досега има студирано српски, хрватски, бугарски и руски јазик, а сега паралелно студира македонски и словенечки. Со неа, се разбира, македонскиот јазик го разгледувам низ тој клуч, на часовите правиме паралели помеѓу словенските јазици. Има студент што македонскиот јазик го изучува како дел од балканскиот контекст, тој, покрај македонската култура, ги изучува и грчката и албанската. Има студенти што се професионални преведувачи, полиглоти, па македонскиот јазик е уште еден од јазиците што ги зборуваат. Има и такви што го студираат со години, убаво им е и не им е целта да дипломираат, туку постојано да му се навраќаат на јазикот – објаснува м-р Ѓоко Здравески, лектор во Париз.
Со секој студент се има различен пристап, во зависност од предзнаењето и афинитетите.
– Има и студенти што не застануваат само на основните три години, туку докрај се усовршуваат, па веќе течно го зборуваат јазикот и ја познаваат македонската култура подобро и од некои Македонци. Бројот на студентите што го изучуваат македонскиот јазик не е голем, па тоа отвора можност за посебен пристап кон секого. Со некого е потребно да се почне отпочеток, од азбуката, да се учи читање и пишување, но некои студенти, како што веќе споменав, доаѓаат со предзнаења и не може со нив, иако формално се почетници, да се губи премногу време на учењето на азбуката, на пример. Мојата цел е секому посебно да му се посветам, за секого да се обидам да го приспособам материјалот, секако во согласност со програмата. Од лекторските часови се очекува да бидат забавни, покрај тоа што ќе бидат корисни, се очекува поголема слобода, дозволени се дигресии и екскурзии, оставаат простор за комбинирање различни кодови: јазик, книжевност, музика, театар, филм – вели Здравески.
Автори: Биљана Стојановска / Наташа Бошковска-Златкова
